محمدعلی بهمنی درگذشت؛ از سرودن «رودخونه‌ها» و «خرچنگ‌های مردابی» تا شرکت در مراسم قاسم سلیمانی

محمدعلی بهمنی شاعر ایرانی شامگاه گذشته پس از یک دوره بیماری در سن ۸۳ سالگی درگذشت. حضور محمدعلی بهمنی در مراسم‌ حکومتی طی سال‌های گذشته با واکنش‌هایی از سوی مردم روبرو شده بود.

محمدعلی بهمنی غزلسرای سبک مدرن ایران و بنیانگذار «شعرگفتار» حدود ساعت ۲۳ جمعه ۹ شهریور ۱۴۰۳ در سن ۸۳ سالگی در بیمارستان تندیس تهران درگذشت. قرار است مراسم تشییع پیکر این شاعر یکشنبه یازدهم شهریور در تهران و مراسم خاکسپاری او در شهر بندرعباس برگزار شود.

محمدعلی بهمنی ۱۹ خرداد ۱۴۰۳ دچار سکته مغزی شد اما با گذشت دو ماه وضعیت جسمی او به نظر پایدار می‌رسید. این شاعر بار دیگر در ۳۱ امرداد دچار سکته شد و پس از خونریزی مغزی شدید در بیمارستان «تندیس» تهران بستری گشت و تحت عمل جراحی قرار گرفت.

طی روزهای گذشته گزارش شده بود که وضعیت هوشیاری او ناپایدار است. همسر و فرزند محمدعلی بهمنی چهارم شهریورماه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بودند امیدوارند «به لطف خدا و دعای دوستداران» محمد علی بهمنی سلامت خود را به دست آورد.

محمدعلی بهمنی در سال ۱۳۲۱ در شهر دزفول متولد و در تهران و بندرعباس بزرگ شد. او درباره تولدش گفته «دو ماه به زمان تولّدم باقی‌ مانده بود که برادرم در دزفول بیمار می‌شود. خانواده هم از این فرصت استفاده می‌کنند تا به عیادتش بروند. این است که در قطار به‌دنیا آمدم و در شناسنامه‌ام درج شد «متولد دزفول»، چون دایی من در ثبت احوال آن منطقه بود، شناسنامه‌ام را همان زمان می‌گیرد. البته زیاد آنجا نبودم، همان زمان ۱۰ روز یا یک‌ماه را در آنجا سپری کردیم، در اصل تهرانی هستیم. پدرم برای [از] ده ونک و مادرم برای [از] اوین است. در اصل ساکن خود بندرعباس بودیم. دوران کودکی را [در] تهران، بخش شمیرانات، شهر ری، کرج و… به‌ صورت پراکنده بودیم، چون پدرم شاغل در راه‌آهن بود، مأموریت‌های ایستگاهی داشتند. از سال ۱۳۵۳ به بندرعباس رفتم.»

محمدعلی بهمنی همچنین درباره مادرش گفته «مکتبخانه مادر که زن آگاه و تا حدودی آشنا به دو زبان عربی و فرانسه بود به وسیله پدر خشن و متعصب تعطیل شده بود. حقوقی هم که پدر از کار سوزنبانی در راه آهن می‌گرفت کفاف زندگی را نمی‌داد و من ناچار به کار تمام‌وقت با شب‌کاری‌های پی‌ در پی بودم. مادر را نه فقط به پاس مادر بودن، بلکه به ظلمی که به استعدادش رفته بود، به شیوه‌ای خاص دوست داشتم و اولین شعر قابل چاپ من نیز برای او بود.»

محمدعلی بهمنی در سال ۱۳۳۰ و هنگامی که ۹ ساله بود در چاپخانه‌ای با فریدون مشیری که آن روزها مسئول صفحه شعر و ادب «هفت‌تار چنگ» مجله «روشنفکر» بود، آشنا شد و نخستین شعرش را سرود. او در اوایل جوانی و از سال ۱۳۴۵ همکاری خود را با رادیو ملی ایران آغاز کرد.

اگرچه از سال ۱۳۵۳ ساکن بندرعباس شده بود اما پس از انقلاب۵۷ برای مدت محدودی به تهران رفت و بار دیگر در سال ۱۳۶۳ به بندرعباس جابجا و ساکن این شهر شد. او در بندرعباس مسئولیت چاپخانه «دنیای چاپ» و مدیریت انتشارات «چی‌چی‌کا» را بر عهده داشت.

بسیاری از آثار محمدعلی بهمنی توسط خوانندگان مختلف در قبل و بعد از انقلاب۵۷ اجرا شده است. از جمله «خرچنگ‌های مردابی» توسط حبیب، «دهاتی» توسط شادمهر عقیلی، «رودخونه‌ها» توسط رامش، «هوای حوّا» توسط ناصر عبداللهی، «چه آتش‌ها» توسط همایون شجریان، «پرده‌نشین» توسط علیرضا قربانی و «هوای قفس» توسط حمیرا.

۱۵ دفتر شعر از محمدعلی بهمنی برجای مانده است؛ «باغ لال»، «در بی‌وزنی»، «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود»، «این خانه واژه‌های نسوزی دارد»، «شاعر شنیدنی است»، «چتر برای چه، خیال که خیس نمی‌شود» و «من زنده‌ام هنوز و غزل فکر می‌کنم» از دفترهای شعر او هستند.

محمدعلی بهمنی هر چند شاعری توانمند به شمار می‌رفت و آثار ماندگاری در ادبیات فارسی برجای گذاشت اما در سال‌های گذشته همکاری او با جمهوری اسلامی با انتقادهای زیادی روبرو بوده است.

او سال‌ها ریاست شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت ارشاد اسلامی را بر عهده داشت که بخشی از ماشین سانسور ادبی حکومت به شمار می‌رود. محمدعلی بهمنی در شهریور ۱۳۹۷ با انتشار مطلبی از این سِمت کناره‌گیری کرد و نوشت: «من باآگاهیِ اشتباهم از قبول (ریاست شورای ترانه)- نه به‌دلیل اینکه شش ماه است کارشناسانش هم حقوقی دریافت نکرده‌اند، فقط به این دلیل که دیگر مزاحم ترانه‌های ضعیف نباشم، با شرم خداحافظی می‌کنم.»

محمدعلی بهمنی همچنین از شاعران حاضر در مراسم شعرخوانی «نه دی» بود که پس از اعتراضات سال ۱۳۸۸ و با ادعای «آشتی ملت و ولایت» برگزار شد. او در مراسم سالگرد مرگ قاسم سلیمانی فرمانده شاخه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز حضور پیدا کرد.

موج انتقادها به محمدعلی بهمنی سبب شد او بر اثر فشار مردم با انتشار ویدئویی از حضور در مراسم سالگرد قاسم سلیمانی عذرخواهی کند. او دلیل شرکت‌ در این مراسم را «دعوت دوستان در سال‌های پیش» دانست و «بابت آزردگی خاطر» مردم ابراز تأسف کرد.

با اینهمه بسیاری معتقدند این شاعر سال‌ها در کنار حکومتی ایستاد که همواره با مردم در تقابل بوده است.