به گفته یک معلم دوره متوسطه دخترانه و پسرانه در ایرانشهر واقع در استان سیستان و بلوچستان، حداقل از هر ۲۰ دانشآموزی که از پایه ششم به هفتم می‌روند، ۴ تا ۵ نفرشان به هیچ عنوان سواد خواندن و نوشتن ندارند.
دانش دادالله‌زهی معلم دوره متوسطه دخترانه و پسرانه در ایرانشهر در گزارشی که روز یکشنبه ۱۱ شهریور در روزنامه «هم‌میهن» منتشر شده گفته است: «امکاناتی که در مناطق ما وجود دارد، با سایر مناطق قابل مقایسه نیست. خیلی از مدارس ما به ویژه در درس‌های علوم پایه، اصلاً کسی به نام دبیر تخصصی ندارند.»
به گفته وی، تمام درس‌های تخصصی مثل زیست و شیمی را معلمی تدریس می‌کند که لیسانس علوم تجربی دارد و یا تمام درس‌های تخصصی فیزیک را لیسانسیه ریاضی درس می‌دهد، آنهم برای متوسطه اول.
دادالله‌زهی اضافه کرده: «در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان، بیشتر از معلمان رسمی، سربازمعلمان یا معلمان خرید خدمتی یا معلمان نهضتی دیده می‌شوند که از نظر کیفی، سطح بسیار پایینی دارند. مشکل دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان اما محدود به معلمان تخصصی نمی‌شود.»
وی با بیان اینکه امکانات مدارس بسیار کم است تاکید کرد: «دانش‌آموزان به شدت فقیر هستند و نمی‌توانند جزوه‌ها و کتاب‌های کمک‌آموزشی را بخرند، از آنطرف هم سوالات امتحان نهایی بسیار سنگین و سخت هستند و اصلاً در حد کتاب‌ها نیستند، مفهومی‌اند و فراتر از کتاب‌اند. برای گرفتن نمره بالا باید دانش‌آموز در کلاس‌های تقویتی و مکمل شرکت کند اما در این منطقه امکان‌پذیر نیست. در سیستان و بلوچستان به ویژه در مناطق روستایی و مرزی، معلم تخصصی ندارند که بتوانند کلاس‌های تقویتی برگزار کنند. به همین دلیل دانش‌آموزان نمی‌توانند نمره خوب بگیرند.»
او اضافه کرد که در مدارس شهرهای بزرگ مثل تهران، اصفهان و خراسان، میانگین معدل ۱۴ است که نشان می‌دهد سطح سوالات بالاتر از کتاب‌هاست: «اینکه میانگین معدل در سیستان و بلوچستان تا این اندازه پایین است، دلیل اولش همان نبودِ معلم تخصصی است، بعد از آن هم امکانات آموزشی. در حال حاضر در استان، جز مدارس خاص مثل تیزهوشان، نمونه مردمی و… در مدارس عادی به‌ندرت دانش‌آموزانی پیدا می‌شوند که سواد کافی داشته باشند.»
به گفته وی و به‌نقل از مدیر یکی از مدارس متوسطه، دانش‌آموزانی که از پایه ششم به هفتم می‌روند، حداقل از هر ۲۰ نفر، ۴ تا ۵ نفرشان به هیچ عنوان سواد خواندن و نوشتن ندارند؛ یکی از دلایل این مسئله، سیستم ارزشیابی توصیفی است که به درستی اجرا نمی‌شود و دانش‌آموز بدون مردود شدن به مقطع بالاتر می‌رود: «در سال‌های قبل، میانگین معدل بالای ۱۰ بود و فکر می‌کنم در ایرانشهر روی ده و نیم بود.»
او ادامه داد: «در حال حاضر میزان ترک‌تحصیل در دوره ابتدایی هم بیشتر شده، در دوره متوسطه افزایش داشته و در متوسطه دوم به اوج خود می‌رسد.» او می‌گوید: «دانش‌آموزان ترجیح می‌دهند بروند شاگردی، بنایی، نجاری و صیادی کنند اما درس نخوانند. حداقل از آن طریق، ۵۰۰-۴۰۰ هزار تومان درآمد دارند.»
این معلم توضیح داد که استان سیستان و بلوچستان به‌گفته مسئولان آموزش‌وپرورش ۱۶ هزار معلم کم دارد، در حالی که امسال در دفترچه کنکور فرهنگیان، استان سیستان و بلوچستان تنها استانی بود که در ۶-۵ رشته تخصصی هیچ سهمیه‌ای برای دبیر تخصصی نداشت. برای درس‌هایی مثل فیزیک، ریاضی و چند درس دیگر، یک سهمیه هم به استان سیستان و بلوچستان نداده بودند. این خود یک تبعیض و نابرابری آموزشی سنگینی است.
کاهش چشمگیر سطح تحصیل: معدل سال آخر دبیرستانی‌ها ۸ تا ۱۰!
در ارتباط با افت تحصیلی روزنامه «فرهیختگان» در ۱۲ اردیبهشت نوشته بود که در سال ۱۳۹۹ معدل دانش‌آموزان برای رشته علوم تجربی ۱۳/۷۳، رشته ریاضی و فیزیک ۱۳/۵۰، رشته ادبیات و علوم انسانی ۱۱/۳۴ و رشته علوم و معارف اسلامی ۱۲/۸۶ را نشان می‌دهد.
همچنین میانگین معدل امتحانات نهایی دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، در رشته علوم تجربی ۱۳/۷۷، در رشته ریاضی و فیزیک ۱۳/۲۸، در رشته ادبیات و علوم انسانی ۱۰/۷۶ و در رشته علوم و معارف اسلامی ۱۲/۸۸ بوده است.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که میانگین معدل نمرات دانش‌آموزان در سال ۱۴۰۲ نسبت به چهار سال پیش از آن در تمامی رشته‌ها با کاهش حدود دو نمره‌ای در امتحانات نهایی روبرو بوده است.
میانگین معدل امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ در استان‌های هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، آذربایجان غربی ۸ تا ۹ بود.
خراسان شمالی، گلستان، اردبیل، ایلام، کردستان، لرستان، کرمانشاه، فارس، کرمان، گیلان، بوشهر و چهارمحال و بختیاری نیز استان‌هایی هستند که میانگین ۹ تا ۱۰ را ثبت کردند. بنابراین مجموعا، در ۱۷ استان میانگین معدل امتحانات نهایی خرداد هشت تا ۱۰ بوده که در وضعیت قرمز قرار می‌گیرند.
در همین ارتباط علی زرافشان معاون سابق وزیر آموزش و پرورش ۱۷ دی‌ماه ۱۴۰۲ در گفتگو با «انتخاب» اُفت تحصیلی دانش‌آموزان در سطوح مختلف را نشان از ضعف کارکرد آموزش و پرورش و عدم توزیع برابر امکانات تحصیلی بیان و عنوان کرده بود نقشه معدل در کشور نشان می‌دهد استان‌های محروم مانند سیستان و بلوچستان وضعیت بسیار بدتری نسبت به اصفهان و استان‌های همجوار دارند.
وی با بیان اینکه مطالعات بانک جهانی نشان می‌دهد که ۵۷ درصد دانش‌آموزان جهان از خواندن یک متن ساده در ده سالگی ناتوان هستند ادامه داده بود: «سهم ایران در این آمار ۳۶ درصد بوده است و هدف‌گذاری بانک جهانی این بود که تا سال ۲۰۳۰ کشور‌ها تلاش کنند تا این سهم را ۵۰ درصد کاهش دهند، یعنی دانش‌آموزان ایرانی باید از ۳۶ درصد عدم توان خواندن به ۱۸ درصد می‌رسیدند اما در شبیه‌سازی امسال سهم ایران به ۴۴ درصد افزایش یافته است.»
سقوط دانش‌آموزان و دانشجویان به سرازیری مردودی و مشروطی!
میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ در رشته تجربی ۱۱/۲۳، در رشته ریاضی ۱۰/۷۹ و در رشته علوم انسانی ۸/۷۵ بوده است.
در دی‌ماه ۱۴۰۲ یک کارشناس روانشناسی تربیتی، فقیر شدن جامعه ایران را از دلایل کاهش سطح تحصیل و کاهش شدید نمرات دانش‌آموزان دانسته بود. میانگین معدل آن سال حدود ۱۱ بوده است. رتبه ایران در المپیاد ریاضی و فیزیک جهانی نیز به شدت افت کرده است.
با اینهمه برخی کارشناسان و مسئولان این افت تحصیلی را به گردن «فضای مجازی» و یا سخت بودن سؤالات امتحان نهایی می‌اندازند!
در دانشگاه‌ها هم بررسی وضعیت تحصیلی دانشجویان نشان داده که وضعیت تحصیلی آنها نیز چندان بازده خوبی ندارد. مدیرکل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی سازمان امور دانشجویان در اسفندماه ۱۴۰۱ از افزایش ۱۵ درصدی تعداد دانشجویان مشروطی و آمار ۱۲ درصدی افت معدل به زیر ۱۴ در دانشگاه‌ها خبر داده و گفته بود: «تعداد دانشجویان مشروطی و افت تحصیلی در دانشگاه‌های مهندسی و صنعتی بیشتر از سایر دانشگاه‌ها است.»
