در حالی که مسعود پزشکیان و اعضای دولت او بر انتقال پایتخت از تهران به سواحل مکران در سیستان و بلوچستان اصرار دارند، کارشناسان چنین طرحی را به دلیل بودجه هنگفت و سازماندهی عظیمی که نیاز دارد غیرعملی می‌دانند.
چند روز پس از معرفی سواحل مکران به عنوان گزینه دولت چهاردهم برای انتقال پایتخت، مسعود پزشکیان طی سخنانی از دست بررسی بودن این طرح خبر داده و علت انتخاب مکران را دسترسی به منابع آب اعلام کرده است.
مسعود پزشکیان روز گذشته با اشاره به بررسی موضوع انتقال پایتخت از سوی دولت گفت: «در نقشه جامع بلندمدت آب، باید بطور دقیق و مستند مشخص شود که آیا شیرین‌سازی و انتقال آب راهکار مناسب‌تری است یا انتقال جمعیت به نزدیک آب یا راهکارهای دیگر؟ نباید منابع و بودجه‌های محدود موجود را صرف طرح‌ها و برنامه‌هایی کنیم که مشکل را به شکل اساسی حل نمی‌کنند؛ ما امروز با تعداد زیادی روستا مواجه هستیم که با سختی و هزینه زیاد برای آنها آب و برق و گاز برده‌ایم و مدرسه و امکانات دیگر ایجاد کرده‌ایم، اما روستا نهایتا از جمعیت تخلیه شده است.»
همزمان اما جعفر قائم‌پناه معاون اجرایی مسعود پزشکیان در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد که موضوع انتقال پایتخت فقط «در حد یک ایده» است و «زمان انتقال اصلا مشخص نیست».
روزنامه «جوان» در شماره امروز پنجشنبه ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۳ در واکنش به سخنان جعفر قائم‌پناه نوشته «وزنامه جوان نوشته «پس از چند روز خبررسانی و صحبت‌های گوناگون درباره تصمیم دولت برای انتقال پایتخت از تهران به سواحل جنوب شرقی ایران در مکران، روز گذشته معاون اجرایی رئیس‌جمهور چنین موضوعی را صرفاً یک ایده [محترمانه‌اش اینکه حالا یک چیزی از ذهن‌مان گذشته!] دانست.»
در ادامه این مطلب آمده «حال که همه رسانه‌ها به این موضوع از ظن خویش پرداختند، معاون اجرایی اعلام می‌کند این موضوع صرفاً در حد یک ایده مطرح بوده است. آیا دولتمردان متوجه نیستند که هر موضع و سخن آنها در جامعه چه بازتابی دارد و حرف‌های نسنجیده و کارشناسی نشده و حتی اعلام تصمیمات قطعی نشده، چقدر می‌تواند فضای روانی جامعه را بهم بریزد؟»
هزینه‌های بالا برای ساخت و آماده‌سازی زیرساخت‌ها در یک پایتخت جدید، جابجایی مراکز دولتی، جابجایی گستردگی جمعیتی به دلیل انتقال ادارات و سازمان‌های دولتی و مشکلات اجتماعی و فرهنگی ناشی از تغییر مکان پایتخت از جمله مواردی است که اجرایی شدن رویای مسعود پزشکیان برای انتقال پایتخت را با چالش‌های جدی روبرو می‌کند؛ آنهم در شرایطی که دولت با مشکلات کلان اقتصادی و سیاسی روبروست و خزانه دولت حتی برای پرداخت حقوق و دستمزدها و دیگر هزینه‌های جاری ضروری با مشکل روبروست.
موضوع انتقال پایتخت از جمله مواردی بود که مسعود پزشکیان از نخستین روزهای تشکیل دولت به آن اشاره کرد. او در بازدید از فعالیت‌های زیربنایی و زیرساختی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء به مشکلات پایتخت اشاره کرده و گفته بود «تهران به عنوان پایتخت کشور با مشکلاتی دست به گریبان است که هیچ راه‌حلی جز انتقال مرکزیت نداریم؛ کمبود آب، نشست زمین، آلودگی هوا و امثال آن با تداوم سیاست‌ها و اقداماتی که تا به حال اتخاذ و اجرا شده‌اند، فقط تشدید شده و راه‌حل اساسی جابه‌جایی مرکزیت سیاسی و اقتصادی کشور است. انتقال مرکزیت سیاسی و اقتصادی هم به این شکل که ما خودمان در تهران بنشینیم و به مردم بگوییم جابه‌جا شوند، مقدور و ممکن نیست، باید ابتدا خودمان برویم تا مردم هم دنبال ما بیایند.»
رئیس دولت چهاردهم در بخش دیگه از سخنانش تاکید کرده بود که «با ادامه روند فعلی حل مشکل تهران غیرقابل حل است. توسعه تهران با بی‌آبی که وجود دارد، هر کاری کنیم بی‌خود داریم وقت تلف می‌کنیم.»
معرفی سواحل مکران در استان سیستان و بلوچستان به عنوان گزینه دولت برای انتقال پایتخت اما برای نخستین‌بار هفته جاری از سوی معاون اول پزشکیان مطرح شد. محمدرضا عارف گفته بود که در صورت به‌نتیجه رسیدن به این جمع‌بندی که تهران به دلیل محدودیت‌های موجود دیگر نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای مردم باشد، انتقال پایتخت به منطقه‌ای جدید باید در دستور کار قرار گیرد.
او منطقه مکران را به عنوان یکی از گزینه‌های جدی برای این انتقال معرفی کرد و اظهار داشت که این منطقه از محدودیت‌های منابع طبیعی مانند آب و مشکلات زیست‌محیطی آزاد است.
معاون اول مسعود پزشکیان افزوده بود که در گذشته نیز برخی دیگر از مناطق به عنوان گزینه‌های پایتخت جدید مطرح شده بودند، اما هر کدام از این مناطق با مشکلات خاص خود از جمله مسائل مربوط به تأمین آب و دیگر چالش‌های حاشیه‌ای مواجه بودند. به همین دلیل، منطقه مکران به دلیل برخورداری از منابع طبیعی کافی و عدم محدودیت‌های اساسی، یکی از گزینه‌های مناسب برای انتقال پایتخت به شمار می‌آید.
یک روز بعد از این اظهارات محمدرضا عارف، فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز اعلام کرد قطعا گزینه دولت برای انتقال پایتخت مکران است.
سخنگوی دولت با بیان اینکه انتقال پایتخت در دست بررسی است گفت «دو شورا تشکیل شده است؛ یکی برای بررسی مشکلات پایتخت و دیگری برای تمرکز بر اقتصاد دریامحور.»
فاطمه مهاجرانی با بیان اینکه «به دلیل افزایش جمعیت نگرانی‌هایی نسبت به ظرفیت‌های زیستی مانند منابع آبی در استان تهران وجود دارد» گفته «برای توسعه ظرفیت‌های منطقه مکران به همکاری دانشگاهیان و کارشناسان در زمینه‌های مهندسی، جامعه‌شناسی و اقتصاد نیاز داریم.»
کارشناسان اما نگاه مطمئن دولت به انتقال پایتخت را ندارند و معتقدند موانعی برای انتقال پایتخت، آنهم از تهران به مکران وجود دارد. مکران در نقطه آبی و مرزی جنوب شرق و با فاصله حدود ۲ هزار کیلومتری از تهران قرار دارد که در سال‌های گذشته اَبَرپروژه‌هایی برای توسعه این منطقه تدوین و کلنگ زده شد اما اجرای آنها در مراحل نخستین باقی مانده است.
افشین امیرشاهی سردبیر روزنامه «پیام ما» در یادداشتی درباره انتقال پایتخت نوشته که منطقه مکران از جنوب‌شرقی ایران تا مرزهای پاکستان و دریای عمان گسترده است، می‌تواند در معرض تهدیدات مرزی قرار بگیرد. امنیت منطقه مکران، به‌ویژه در زمینه تهدیدات مرزی و خطرات ناشی از قاچاق کالا، مواد مخدر و فعالیت‌های تروریستی، نیازمند تدابیر ویژه است.
این روزنامه‌نگار افزوده که مسائل اقتصادی و بزهکاری‌های سوداگرانه، مانند قاچاق کالا و مواد مخدر، تهدیدات جدی برای امنیت در این منطقه محسوب می‌شوند. این تهدیدات می‌توانند بر روند توسعه پایدار این منطقه تأثیر منفی بگذارند. علاوه‌براین، تلاطمات و تنش‌های اجتماعی و سیاسی در منطقه به‌ویژه در جوامع مرزی، چالش‌هایی را برای استقرار نهادهای دولتی و ایجاد زیرساخت‌های پایدار در منطقه به‌وجود می‌آورد. در کنار این مسائل، ازآنجاکه منطقه مکران فاصله نسبتاً زیادی از مناطق مرکزی کشور دارد، ایجاد استقرار امنیتی مناسب و مؤثر برای مقابله با این تهدیدات نیازمند هم‌افزایی قوی میان نهادهای دولتی، نظامی و انتظامی خواهد بود.
افشین امیرشاهی همچنین نوشته یکی دیگر از مهمترین کاستی مکران را باید در زیرساخت‌های ناکافی و ضعیف آن جست‌وجو کرد. بهره‌مندی از زیرساخت‌های اولیه مانند جاده‌های مواصلاتی، حمل‌ونقل، آبرسانی و سوخت‌رسانی همواره از مشکلات اساسی این منطقه بوده است. با وجود تلاش‌های دولت‌ها در سال‌های اخیر، همچنان کمبود امکانات فنی و مهندسی این منطقه را به‌عنوان یک چالش اصلی نام برد.
او همچنین نسبت به تهدید اکوسیستم زیست‌محیطی بی‌نظیر مکران با انتقال پایتخت هشدار داده و نوشته «مکران، این منطقه جذاب و دیدنی با موقعیت جغرافیایی و دریایی‌اش، یکی از بی‌نظیرترین اکوسیستم‌های زیست‌محیطی را در دل خود جای داده است. اما هرگونه توسعه و تغییر، به‌ویژه در مقیاس ساخت یک پایتخت جدید، می‌تواند این بهشت طبیعی را به خطر بیندازد. اینجا جایی است که هر حرکت نادرست می‌تواند منجر به خسارت‌های جبران‌ناپذیر به منابع طبیعی شود و اکوسیستم خاص آن را برای همیشه دگرگون کند.»
