بانک مرکزی نتوانست قیمت دلار را بیش از یک هفته کاهشی نگه دارد و با صعود قیمت‌ها در بازار ارز طی دو روز گذشته بار دیگر قیمت دلار به ۸۱ هزار و ۸۰۰ تومان رسید. رئیس کل بانک مرکزی شب گذشته اعلام کرد با تزریق ارز به بازار قیمت‌ها کنترل خواهد شد.
قیمت دلار در حالی طی روزهای گذشته و با وعده توزیع ارز پتروشیمی‌ها در بازار کاهش یافته بود که طی دو روز گذشته بار دیگر روند افزایشی را طی کرده است.
قیمت هر دلار آمریکا در آخرین ساعات فعالیت بازار آزاد ارز در غروب پنچشنبه ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۳ به ۸۱ هزار و ۸۰۰ تومان رسید. هر یورو ۸۴ هزار و ۲۵۰، هر پوند بریتانیا ۱۰۰ هزار و ۵۵۰ تومان، هر درهم امارات ۲۲ هزار و ۴۹۰ و هر لیر ترکیه ۲۳۱۵ تومان معامله شد.
با وجود رکود شدید در بازار طلا و کاهش قیمت طلا در روزهای گذشته اما قیمت‌ها در این بازار نیز متأثر از قیمت ارز افزایش یافت و هر سکه کامل طلا ۵۶ میلیون و ۵۳۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شد.
محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی روز گذشته در پاسخ به خبرنگاران درباره راهکار بانک مرکزی در رابطه با افزایش دوباره قیمت‌ها در بازار ارز گفته «با تزریق ارز بیشتر به بازار جلوی التهابات بازار را می‌گیریم»!
در روزهای گذشته نیز اعلام شد که ۶۰۰ میلیون دلار از سوی پتروشیمی‌ها به بازار تجاری عرضه و در نتیجه قیمت‌ها در بازار ارز آزاد و تجاری کاهش می‌یابد. تیم اقتصادی دولت تلاش داشت با این اقدام، یا دست‌کم ادعای چنین اقدامی، افزایش قیمت‌ها را کنترل کند.
«خبر درمانی» صورت گرفته اما تنها چند روز کارساز بود و قیمت‌ها در بازار ارز بار دیگر در آخر هفته افزایش یافت.
کارشناسان عوامل گوناگونی را برای افزایش قیمت دلار در هفته‌های گذشته مطرح می‌کنند از تأثیر روانی سقوط بشار اسد و افزایش چالش‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی تا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده.
با اینهمه یکی از مهمترین عوامل افزایش قیمت ارز در ایران تصمیم ناهنگام تیم اقتصادی دولت پزشکیان برای حذف ارز نیمایی و راه‌اندازی یک بازار جدید با عنوان «بازار ارز تجاری» بود. سازوکار این بازار تبعیت قیمت‌ها از بازار آزاد ارز است و واردکنندگان نیز باید ارز مورد نیاز خود را از همین بازار، که در روزهای گذشته پا به پای بازار آزاد با افزایش قمیت‌ها روبرو بوده، تأمین کنند.
در همین رابطه مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه جندی‌شاپور اهواز، در گفتگو با روزنامه «صمت» درباره اثرات سیاست‌های جدید ارزی دولت پزشکیان بر افزایش قیمت‌ها در بازار ارز گفته «اشتباه برخی اقتصاددانان حامی اجرای این سیاست و تصمیم‌گیران دولت این است که آنها در تعیین نرخ ارز و ساماندهی بازار تنها به یک نوع متغییر فعال یعنی قیمت توجه دارند در حالیکه هر گونه تغییری در نرخ ارز باید همه مؤلفه‌ها آن در نظر گرفته شود. بطور مثال گفتند که با عرضه ارز پتروشیمی‌ها قیمت ارز در بازار کاهشی می‌شود اما همانگونه که مشاهد می‌شود با ورود ارز پتروشیمی‌ها به بازار، تغییر چندانی بر نرخ ارز اتفاق نیافتده است. چرا که «قیمت» یکی از چندین متغییرهاست در صورتی که برای حال این مسئله باید کار اساسی و ریشه‌ای انجام شود تا بازار ارز سامان یابد.»
این اقتصاددان افزوده «به رغم اینکه قیمت ارز بالا برود صادرکنندگان نگران از آینده می‌شوند، از طرفی مسائل سیاسی و آمدن ترامپ نیز حس بدبینی برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است که آیا کالایی وارد کنند یا نه، بنابراین آنها همچنان مردد هستند. این موضوع و مسائل مشکلاتی را ایجاد کرده است که بازار و فعالان اقتصادی دچار سر درگمی شوند و با حساسیت ارز‌های خود را به بازار عرضه کنند. آنگونه که پیش‌بینی می‌شد ارز فراوانی به بازار تزریق شود قیمت‌ها تا حدی کاهشی می‌یابند ولی اینگونه نشد.»
به گفته مرتضی افقه «وقتی تصمیمی برای تغییر نرخ ارز گرفته می‌شود باید جمیع جهت آن در نظر گرفته شود. مهمترین موضوع در این راستا عدم نگرانی از آینده، ثبات قیمت‌ها در بازار و اقتصاد کشور است. در کشورهای پیشرفته هیچ نگرانی ندارند و اگر تصمیماتی در راستای تغییر یک متغییر انجام دهند، ابتدا انتظارات تورمی را می‌سنجند اما متأسفانه در کشور ما اینطور نیست. بطوری که با تغییر نرخ ارز انتظارات تورمی افزایش یافته است و نگرانی‌هایی را برای مردم و فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.»
او با بیان اینکه «تغییر نرخ ارز و رشد قیمت آن باعث می‌شود که قشر فرودست در پی چنین سیاستی له شوند و سفره آنها کوچک و کوچکتر شود» افزوده که «البته دولت نیز از اجرای چنین منتفع خواهد شد چرا که با افزایش نرخ ارز در بازار درآمد خوبی برای جبران بخشی از کسری بودجه نصیبش می‌شود. درآمدی که می‌توان گفت از جیب مردم است و تورم را افزایشی می‌کند. مجلس نیز گویا خیلی سفت و سخت به این موضوع توجه ندارند وگرنه باید وزیر اقتصاد و دست اندرکاران بانی رشد بالای نرخ ارز که باعث فشار اقتصادی بر مردم و کاهش ارزش پول ملی شده‌اند را استیضاح می‌کردند. اما متأسفانه خیلی بر این مسأله پافشاری نکردند.»
مهدی بیات‌منش یکی دیگر از کارشناسان اقتصادی است که سیاست‌های ارزی دولت پزشکیان را نقد کرده و گفته «نباید در شرایط متلاطم اقتصادی به آزادسازی قیمت دلار پرداخت».
مهدی بیات‌منش گفته «برای آزادسازی نرخ ارز و کاهش رانت موجود برای واردکنندگانی که براساس مصوبات خاص به آنها ارز تخصیص پیدا می‌کند، نباید در هر شرایط اقتصادی موجود، به‌ویژه شرایط متلاطم امروز اقتصاد ایران، آزادسازی نرخ ارز را انجام داد. برخی مسئولان دولت خودشان اذعان کرده‌اند که آزادسازی نرخ ارز از نظر کلی امر درستی است، ولی در شرایط فعلی، کار صحیحی نیست. به دلیل این که یکسری ریسک‌های سیاسی مانند آمدن ترامپ را در پیش داریم.»
همچنین مصطفی ظاهری، کارشناس اقتصادی، می‌گوید دولت همچنان در حال سعی و خطا در بازار ارز است و و از رویکردهای اشتباه گذشته درس نگرفته است.
این کارشناس اقتصادی می‌افزاید «دولت چهاردهم، بازار نیمایی را حذف کرده و بازار توافقی ایجاد کرده است. با تدبیری که اندیشیده‌اند، میل بازار توافقی به سمت بازار غیررسمی رفته است.»
مصطفی ظاهری توضیح می‌دهد که «در یکی دو ماه اخیر، دولت اعلام کرده است که می‌خواهد بازار را تک نرخی کند. اما سوال این است که تک‌نرخی به کدام نرخ؟ نرخی که در بازار غیررسمی وجود دارد یا نرخی که دولت تعیین می‌کند؟ دولت سیزدهم، بازار غیررسمی را به رسمیت نمی‌شناخت و خودش قیمت را تعیین می‌کرد و براین باور بود که بازار غیررسمی باید خودش را با من هماهنگ کند، اما در این دولت، بازار نیمایی را حذف کرده و بازار توافقی ایجاد کرده‌اند. با تدبیری که اندیشیده‌اند، میل بازار توافقی به سمت بازار غیررسمی رفته است. البته مسئولان دولت اصطلاح اشتباهی را به‌کار بردند و گفتند که بازار، خودش قیمت ارز را تنظیم می‌کند، در حالی که اینطور نشده است، بلکه اختیار قیمت ارز بطور کامل به بازار غیررسمی سپرده شده است. »
در این میان انتظارات تورمی نیز در روزها و هفته‌های آینده نقش مهمی در تعیین روند آتی بازار ارز دارند. از یکسو آغاز بکار رسمی دولت دونالد ترامپ و رویکرد این دولت درباره مذاکره با جمهوری اسلامی و از سوی دیگر شکلاتی چون رکود عمیق در بخش‌های مختلف اقتصاد به دلیل کمبود و قطع انرژی می‌تواند با ایجاد جوّ روانی، انتظارات تورمی ایجاد کرده و سبب تحریک قیمت‌ها در بازار ارز شود.
فتح‌الله توسلی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، معتقد است فضای بازار ارز در روزهای آینده مبهم است. او گفته «حتی اقتصاددان‌ها هم نمی‌توانند این پرسش را پاسخ دهند که وقتی آقای ترامپ پشت میز خود می‌نشیند، چنان تاثیری در اقتصاد ایران خواهد گذاشت که قیمت دلار تا ۹۰ هزار تومان بالا می‌رود، یا این که چشم‌اندازی از مذاکره و توافق شکل می‌گیرد و قیمت دلار به حدود ۷۰ هزار تومان بازمی‌گردد.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اما اقدامات و عملکرد اقتصادی دولت دونالد ترامپ را بطور قطعی موثر بر اقتصاد ایران ارزیابی کرده و گفته «از مسائل سیاسی و اقتصادی داخلی تا مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، همگی می‌تواند روی نرخ ارز تاثیر بگذارد. البته نقش اثرات پروانه‌ای تصمیمات ترامپ در اقتصاد ایران قطعی است و شکی نیست همانطور که سیاست‌های دولت آینده آمریکا می‌تواند روی اقتصاد کشورهای گوناگون اثر بگذارد، اقتصاد کشورمان نیز تحت تاثیر این تصمیمات قرار می‌گیرد؛ همانطور که وقتی ترامپ تصمیم بگیرد که تعرفه ورود کالاها از چین به آمریکا را افزایش دهد، حتما اقتصاد چین دچار چالش می‌شود.»
عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد دولت پزشکیان و طراح سیاست‌های اخیر ارزی دولت که تا چند روز پیش دفاع تمام قد از حذف ارز نیمایی کرده و روند افزایش قیمت‌ها در بازار ارز را طبیعی ارزیابی می‌کرد، دو روز پیش در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی مدعی شده که «عده‌ای نمی‌خواهند قیمت ارز پایین بیاید»!
