کریم آقا خان چهارم که اغلب به واسطه علاقه‌اش به اسب‌های مسابقه در کانون توجه افکار عمومی قرار داشت، شهروند بریتانیایی و پیشوای دینی فرقه اسماعیلیه، یکی از شاخه‌های اسلام، بود؛ فرقه‌ای که شمار پیروان آن به حدود ۱۵ میلیون نفر می‌رسد.
او در سال ۱۹۵۷ و در حالی که تنها ۲۰ سال داشت، این مقام را از پدربزرگ خود به عنوان «کریم آقا خان چهارم» به ارث برد و پیروانش او را «آورنده زندگی» می‌دانستند.
با وجود چالش‌ها و فراز و نشیب‌های زندگی شخصی‌اش، جایگاه او به عنوان چهره اى مورد احترام هرگز متزلزل نشد و به دلیل هدایت و تخصیص منابع مالی به امور خیریه در سراسر جهان، همواره مورد ستایش قرار مى گرفت.
او روز سه‌شنبه ۴ فوریه در لیسبون پایتخت پرتغال در کنار اعضای خانواده‌اش چشم از جهان فرو بست. بنیاد آقا خان اعلام کرده است که درباره تعیین جانشین وی در زمانی مناسب اطلاع‌‌رسانى خواهد شد.
چارلز پادشاه بریتانیا سه‌شنبه شب ۴ فوریه ۲۰۲۵ از خبر درگذشت آقا خان آگاه شد و بنا بر گزارش‌ها، از فقدان دوستی دیرینه و صمیمی عمیقاً ابراز تأسف کرد. گفته می‌شود که او به صورت خصوصی با خانواده آقا خان در تماس است.
«شبکه توسعه آقا خان» در بیانیه‌ای که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، اعلام کرد: «اعلیحضرت شاهزاده کریم الحسینی، آقا خان چهارم، چهل و نهمین امام موروثی شیعیان اسماعیلی و از نوادگان مستقیم پیامبر اسلام، در تاریخ ۴ فوریه ۲۰۲۵، در شهر لیسبون، در کمال آرامش و در میان خانواده محترم‌اش، در سن ۸۸ سالگی چشم از جهان فروبست.»
شاهزاده کریم آقا خان بنیانگذار و رئیس «شبکه توسعه آقا خان» بود. جانشین منصوب وی در آینده نزدیک اعلام خواهد شد.
رهبران و کارکنان «شبکه توسعه آقا خان» عمیق‌ترین مراتب تسلیت و همدردی خود را به خانواده وی و همچنین به جامعه جهانی اسماعیلیه ابراز داشته و اعلام کرده‌اند: «در حالی که میراث ماندگار بنیانگذار خود، شاهزاده کریم آقا خان، را گرامی می‌داریم، بر تعهدمان برای ادامه همکاری با شرکای جهانی جهت ارتقای کیفیت زندگی افراد و جوامع در سراسر جهان همانگونه که او آرزو داشت، بى توجه به وابستگی‌های دینی یا پیشینه‌های قومی آنان، پایبند می‌مانیم.»
آقا خان که نیاکانش حدود دو قرن پیش از ایران به هند مهاجرت کردند، در سوئیس به دنیا آمد و بخش عمده‌ای از سال‌های پایانی عمر خود را در فرانسه سپری کرد، هرچند که دارای تابعیت بریتانیایی بود. پیروانش بر این باورند که او از نوادگان مستقیم پیامبر اسلام بوده است.
مجله «Vanity Fair» از آقا خان به عنوان «یک کشور در قالب یک فرد» یاد کرده است؛ چهره اى که در کنار زندگی شخصی پر فراز و نشیب خود، بنیادهای خیریه‌اش به دلیل فعالیت‌های گسترده در مناطق محروم و جنگ‌زده جهان، شهرت دارند.
برآورد دقیق وسعت امپراتوری مالی آقا خان کار دشواری است. برخی گزارش‌ها ثروت شخصی او را در حد میلیاردها دلار تخمین زده‌اند.
اسماعیلیه، فرقه‌ای که خاستگاه اصلی آن در هند بوده و در ادامه در شرق آفریقا، آسیای مرکزی، جنوب آسیا و خاورمیانه جوامع بزرگی را شکل داده است، پرداخت خمس تا ۱۰ درصد از درآمد خود را به آقا خان، به عنوان متولی و رهبر معنوی خود، وظیفه‌ای دینی و اخلاقی می‌دانند.
همسر نخست او، سالی کروکر- پول یک مدل بریتانیایی بود که در سال ۱۹۶۹ با او ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو پسر و یک دختر بود. پسر ارشدشان، شاهزاده رحیم، که اکنون ۵۳ سال دارد، انتظار می‌رود به عنوان جانشین رسمی پدر معرفی شود.
این ازدواج پس از ۲۵ سال به پایان رسید و آقا خان در سال ۱۹۹۸ با شاهدخت گابریله زولاینینگن در املاک گسترده خود آیگل‌مون، واقع در نزدیکی پاریس، ازدواج کرد. او خواننده پاپ آلمانی بود که برای ازدواج با آقا خان به دین اسلام گروید و نام «ایناءرا» را برگزید.
ثمره این ازدواج یک پسر بود، اما این زوج پس از شش سال اعلام جدایی کردند. در جریان این جدایی پر سر و صدا، ادعا شد که شاهدخت سابق برای اثبات خیانت همسرش به استخدام کارشناسان نظارتی روی آورده بود.
ثروت بیکران آقا خان به او اجازه می‌داد مالک یک قایق تفریحی مجلل به ارزش ۱۰۰ میلیون پوند باشد که «عالمشار» نام داشت و به افتخار یکی از اسب‌های مسابقه‌ای محبوب وی نامگذاری شده بود. او همچنین مالک اسب افسانه‌ای «شرگار» بود؛ اسبی که در سال ۱۹۸۳ در ایرلند توسط افراد مسلح ربوده شد و هرگز اثری از آن پیدا نشد.
آقا خان علاقمند پراشتیاق ورزش اسکی نیز بود و حتی در المپیک زمستانی ۱۹۶۴ به نمایندگی از ایران شرکت کرد.
مرکز آقا خان در لندن، مقر بنیاد آقا خان، مؤسسه مطالعات تمدن‌های اسلامی دانشگاه آقا خان، و مؤسسه مطالعات فرقه اسماعیلیه است.
در سال ۲۰۲۳، بنیاد آقا خان مجموعاً ۵۸.۱۳ میلیون پوند در فعالیت‌های نیکوکاری سرمایه‌گذاری کرد؛ فعالیت‌هایی که با هدف ارتقای آموزش، بهداشت، توسعه روستایی، حفاظت از محیط زیست و حمایت از سازمان‌های جامعه مدنی برای منافع عمومی انجام می‌شود.
دولت بریتانیا همکاری نزدیکی با «شبکه توسعه آقا خان» (AKDN) در آسیای مرکزی و تانزانیا داشته و همچنین در افغانستان، جایی که بنیاد آقا خان برنامه‌های وزارت توسعه بین‌المللی بریتانیا را اجرا می‌کند از جمله در ارائه برنامه‌های آموزشی در چارچوب طرح «چالش آموزش دختران» مشارکت داشته است.
بنیاد آقا خان در بیش از ۳۰ کشور فعال است و سالانه بودجه‌ای در حدود یک میلیارد دلار برای امور توسعه غیرانتفاعی اختصاص می‌دهد.
بیمارستان‌های مختلفی با نام آقا خان در مناطقی که دسترسی به خدمات بهداشتی برای فقیرترین اقشار جامعه وجود نداشت، در کشورهای بنگلادش، تاجیکستان و افغانستان وجود داد؛ کشورهایی که او ده‌ها میلیون دلار برای توسعه اقتصادهای محلی در آنها هزینه کرده است.
وى همچنین گروه رسانه‌ای «Nation» را بنیانگذاری کرد که بزرگترین سازمان رسانه‌ای مستقل در شرق و مرکز آفریقاست.
آقا خان چهارم به عنوان یک مدافع فرهنگ و «ارزش‌های اسلامی» بطور گسترده به عنوان کسی که پل‌های ارتباطی میان جوامع مسلمان و غرب بنا کرده، حتی با وجود یا شاید به دلیل احتیاط او در دخالت در مسائل سیاسی، شناخته مى‌شود.
به عنوان یک دولتمرد، آقا خان تسهیل‌کننده مذاکرات دیپلماتیک در سطوح منطقه‌ای و جهانی، از جمله در اجلاس تاریخی ۱۹۸۵ میان رؤسای جمهور وقت آمریکا و اتحاد شوروی، ریگان و گورباچف، در ژنو بود.
سازمان‌های تحت هدایت وى به منظور ترویج درک متقابل از فرهنگ‌های اسلامی و ارتباط مردم با مسائل جهانی توسعه، فعالیت می‌کنند.
علاوه بر فعالیت‌های نیکوکاری، شاهزاده آقا خان مالک بزرگترین امور اسب‌دوانی و پرورش اسب در فرانسه بود.
وى مشهورترین مالک اسب «شرگار» بود، اسبى با علامت سفید روی صورت و جوراب‌های سفید، که در سال ۱۹۸۱ با پیروزی شگفت‌انگیز ۱۰ طول از رقبا در دربی Epsom رکوردشکنی کرد. او بلافاصله محبوب طرفداران شد، پیش از آنکه در سن سه سالگی در یکی از مزرعه‌های اسب‌پروری در ایرلند بازنشسته شود.
اما در یک حادثه تکان‌دهنده، شرگار در فوریه ۱۹۸۳ همراه با دامپزشک خود جان فیتزجرالد از مزرعه‌اش در بالی‌مانی، شهرستان کیلدار، توسط گروهی از مردان مسلح ربوده شد. در حالی که فیتزجرالد چندی بعد آزاد گردید، ربایندگان که محققان معتقدند اعضای ارتش جمهوریخواه ایرلند (IRA) بودند، درخواست ۲ میلیون پوند برای بازگرداندن «شرگار» کردند. پس از یکسری تماس‌های تلفنی، دزدان ارتباط خود را قطع کردند و اسب افسانه‌ای هرگز دیده نشد.
آقا خان از خود چهار فرزند بجای گذاشت: شاهزاده زهرا، شاهزاده رحیم، شاهزاده حسین و شاهزاده علی محمد، برادرش شاهزاده امین محمد، خواهر ناتنی شاهزاده یاسمن و چهار نوه.
آقا خان بزرگترین پسر شاهزاده علی خان از همسر اولش، جون یارد- بولا، بود و در سال ۱۹۳۶ در ژنو به دنیا آمد و دوران کودکی‌اش را در نایروبی پایتخت کنیا گذراند.
او در مدرسه شبانه‌روزی معروف Le Rosey سوئیس تحصیل کرد و در سال ۱۹۵۹ از دانشگاه هاروارد با مدرک کارشناسی در «تاریخ اسلام» فارغ‌‌التحصیل شد.
هنگامی که پس از هشت ماه وقفه به دانشگاه بازگشت و به‌عنوان جانشین پدربزرگش منصوب شد، گفت: «این برای من یک شوخی بزرگ در دانشگاه بود که همکلاسی‌هایم مرا «عیسی» می‌خواندند.»
آقا خان در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۲ با مجله Vanity Fair گفت: «من یک دانشجوی کارشناسی بودم که می‌دانستم کار من در بقیه زندگی‌ام چه خواهد بود. فکر نمی‌کنم کسی در موقعیت من چنین آمادگی را می‌داشت.»
کریم آقا خان سوم برای اولین بار در تاریخ ۱۳۰۰ ساله سلسله خود تصمیم گرفت شاهزاده کریم الحسینی را به عنوان جانشین خود معرفی کند و این عنوان را از نسل پدر به او منتقل کرد.
وى در وصیت‌نامه‌اش نوشت: «با توجه به شرایط تغییر یافته در جهان در سال‌های اخیر، از جمله کشفیات در علوم اتمی، من بر این باورم که به سود جامعه شیعه مسلمانان اسماعیلیه است که جانشین من یک جوان باشد.»
آقا خان چهارم به عنوان رئیس یک دولت، در ژوئیه ۱۹۵۷ از سوی ملکه الیزابت عنوان «اعلیحضرت» را دریافت کرد و این دو هفته پس از آن بود که پدربزرگش بطور غیرمنتظره او را به عنوان وارث سلطنت ۱۳۰۰ ساله خانواده‌اش در رهبری فرقه اسلامی اسماعیلیه منصوب کرد.
او در ۱۹ اکتبر ۱۹۵۷ در دارالسلام بزرگترین شهر تانزانیا که در آن زمان پایتخت آن کشور بود به عنوان آقا خان چهارم در همان مکانی که پدربزرگش هدایایى از الماس از پیروانش دریافت کرده بود به عنوان جانشین و رهبر فرقه اسماعیلیه به رسمیت شناخته شد.
چشم‌انداز آقا خان در معماری و طراحی منجر به تأسیس «جایزه معماری آقا خان» و برنامه‌هایی در زمینه «معماری اسلامی» در دانشگاه‌های MIT (دانشگاه فنی ماساچوست) و هاروارد شد. او بناهای تاریخی اسلامی در سراسر جهان را بازسازی کرد.
آقا خان در لیسبون پایتخت کشور پرتغال به خاک سپرده خواهد شد، اما تاریخ دقیق این مراسم هنوز اعلام نشده است.
