احمد رافت – در هر ۱۵ ثانیه یک نفر در نقطه‌ای از جهان هنگام کار و یا از عواقب کار در محیطی غیر ایمن و یا ناسالم جان خود را از دست می‌دهد. هر ۱۵ ثانیه ۱۵۳ یک نفر هم در محیط کار آسیب می‌بیند. در سال ۲۰۱۵ میلادی، بر طبق آمار سازمان جهانی کار – نهاد وابسته به سازمان ملل متحد- دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در محیط کار و یا در پیامد کار در محیطی ناسالم٬ جان خود را از دست دادهاند. در همین سال٬ ۳۱۷ میلیون نفر زخمی، بیمار و یا معلول شده‌اند. آماری تکان دهنده که هر سال به مناسبت روز جهانی ایمنی و سلامت محیط کار اعلام می‌شوند. از سال ۲۰۰۳ میلادی، سازمان جهانی کار، ۲۸ آوریل را روز جهانی ایمنی و سلامت محیط کار اعلام کرده است.
بر مبنای تعریف سازمان جهانی کار، قربانی کار به کسی گفته می‌شود که در پیامد حادثه ای در محل کار یا در حین انجام وظایف حرفه‌ای و یا در نتیجه کار در محیطی غیر سالم و یا با ضریب ایمنی پائین٬ جان خود را از دست دهد و یا مجروح و بیمار شود. کار با مواد شیمیائی و گازهای سمی، کار در معدن و کارخانه‌های ذوب فلزات و کارهای ساختمانی عامل بیشترین حوادث کاری هستند. مرگ، نقض عضو، از دست دادن توان حرکتی، آسیبب های بینائی و شنوائی و مشکلات تنفسی و عضلانی مهم‌ترین تهدید ها در محیط کار به حساب می‌آیند.
در ایران وضعیت نسبت به میانگین جهانی بدتر است. در ده ماه اول سال ۱۳۹۴، یک هزار و ۵۱۷ کارگر در حوادث ناشی از کار در این کشور جان خود را از دست دادهاند. این رقم ۱۴ درصد نسبت به سال پیش از آن یعنی ۱۳۹۳ بیشتر است. از شمار مجروحان در همین مدت زمانی٬ آماری در دست نیست. البته کارشناسان معتقدند این آمار که توسط پزشکی قانونی منتشر شده است کامل نیست زیرا کم نیستند مواردی که گزارش نمی‌شوند از جمله مرگ کارگران خارجی که بیشتر آنها افغان هستند.
سازمان تامین اجتماعی سال گذشته اعلام کرد که از ۲۰ میلیون نفری که تحت پوشش این نهاد قرار دارند تنها ۵۳ نفر در حین کار جان خود را از دست دادهاند. البته از این ۲۰ میلیون نفر کمی بیش از ۸ میلیون در بخش‌های غیر دولتی مشغول به کار هستند.
محسن ایزدخواه کارشناس حوزه کار و امور اجتماعی می‌گوید این تفاوت آمار تعجب‌آور نیست زیرا بیشترین حوادث برای کارگرانی رخ می‌دهد که با قراردادهای کاری موقت و یا بدون هیچ‌گونه قراردادی کار می‌کنند و بنابراین تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار ندارند.
همین کارشناس اضافه می‌کند هیچ کدام از کارگران افغان که در بخش ساختمان کار می‌کنند از بیمه برخوردار نیستند تا به مرگ و نقض عضو آنها در آمار های دولتی اشاره شود.
در ایران استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب دارای بالاترین شمار کارگرانی هستند که جان خود را در کارگاه‌های ساختمانی، مراکز تولیدی و یا کارخانه‌ها از دست دادهاند. در ده سال گذشته، به استثنای سال ۱۳۸۸، شمار کسانی که در محیط کار جان خود را از دست دادهاند رو به افزایش بوده است.
در ایران کارگاه‌های ساختمانی خطرناک‌ترین محیط کاری به حساب می‌آیند. در سطح کشوری ۴۲ درصد ار حوادث کاری در بخش ساختمان اتفاق می‌افتد. این رقم در شهر تهران از ۵۲ درصد هم فراتر رفته است.
دلیل بالا بودن شمار قربانیان در کارگاه‌های ساختمانی٬ بی‌قرارداد بودن بخش عمده کارگران است. کارفرما برای کارگران روزمزد و بدون قرارداد، به ویژه اگر اتباع خارجی باشند، هیچ الزامی نمی‌بیند کلاه حفاظتی، کفش های ویژه و یا هر وسیله ایمنی دیگر تهیه کند و نظارت دولتی هم بر این کارگاه‌ها تقریبا وجود ندارد و همه به چشم خود دیده‌اند که کارگران در ارتفاع های بلند بدون هیچ‌گونه حفاظ امنیتی سرگرم کار هستند.
ابوالفضل اشرف منصوری کارشناس حفاظت فنی و بهداشت کار به پایگاه اینترنتی تخصصی تامین ۲۴ می‌گوید: «یکی از مناطقی که محیط کار کاملا ناسالم است و ضوابط بهداشتی و ایمنی در آنجا رعایت نمی‌شود عسلویه است. شرایط جوی و جغرافیائی این منطقه به گونه‌ای است که آلودگی هوا٬ کارگران را در معرض انواع بیماری‌ها قرار می‌دهد». همین کارشناس اضافه می‌کند: «زمانی که شرکت‌های خارجی در عسلویه حضور داشتند، نظارت و کنترل بیشتری در مورد امنیت و سلامت کارگران وجود داشت و استانداردهای لازم رعایت می‌شد اما با حضور پیمانکاران ایرانی و حاکم شدن منطق سودورزی که اساس آن بر برنده شدن در هر مناقصه با پائین‌ترین مبلغ بود٬نظارت‌ها هم به صورت طبیعی کاهش پیدا کرد».
سازمان جهانی کار٬ هزینه کشته شدن هر کارگر در محل کار را محاسبه کرده است. بر مبنای این محاسبه٬ مرگ هر فرد در محل کار٬ هزینه ای برابر با ۷۵۰۰ روز کاری دارد و مبلغی برابر با یک میلیارد تومان به اقتصاد آسیب وارد می‌کند. تخمین زده می شود که در ایران این هزینه در سال مبلغی برابر با ۴ درصد از تولید ناخالص ملی باشد.
