کیهان لندن با دفتر فتح‌الله گولن در سیلورسبورگ در ایالت پنسیلوانیا برای انجام گفتگوئی با این روحانی تماس گرفت. البته این تقاضا مورد قبول واقع نشد، ولی پس از چانه‌زنی بسیار پذیرفتند که پاسخ به یکی از پرسش‌های کیهان لندن را که به صورت کتبی دریافت کرده بودند ارسال کنند. پرسش در مورد آینده ترکیه پس از «کودتا»ی نافرجام بود.
احمد رأفت – (+عکس) رجب طیب اردوغان در اولین نشست مطبوعاتی‌اش در فرودگاه استانبول در اولین ساعات صبح شنبه ۱۶ ژوییه ۲۰۱۶ و دقایقی پس از ناکام ماندن «کودتائی» که در موردش گفتنی زیاد است، از فتح‌الله گولن، روحانی سرشناس ترک که از سال ۱۹۹۹ در فیلادلفیا زندگی می‌کند، به عنوان مغز متفکر شورش بخشی از نیروهای مسلح ترکیه نام برد.
اتهامی که البته بلافاصله از سوی فتح‌الله گولن تکذیب شد. آمریکا نیز در پیامد درخواست استرداد این روحانی با نفوذ از سوی دولت ترکیه، خواهان مدارک و مستندات مبنی بر شرکت گولن در این به اصطلاح کودتا شد.
کیهان لندن با دفتر فتح‌الله گولن در سیلورسبورگ Saylorsburg در ایالت فیلادلفیا برای انجام گفتگوئی با این روحانی تماس گرفت. البته این تقاضا مورد قبول واقع نشد، ولی پس از چانه‌زنی بسیار پذیرفتند که پاسخ به یکی از پرسش‌های کیهان لندن را که به صورت کتبی دریافت کرده بودند ارسال کنند. پرسش در مورد آینده ترکیه پس از «کودتا»ی نافرجام بود.
فتح‌الله گولن در پاسخ نوشت: «کسانی که دارای مسئولیت‌های حساس دولتی هستند در هر موقعیتی باید سنجیده صحبت کنند، زیرا آنچه می‌گویند می‌تواند مخرب باشد. اتهامات بی‌پایه می تواند جامعه را پولاریزه کند. ما در گذشته شاهد بودیم که این چنین اظهاراتی چه فجایعی را دامن زدند. جوانان در خیابان‌ها به جان هم افتادند. گروه‌های سیاسی رقیب مثل آدمخوار‌ها به جان هم افتادند. هواداران راست و چپ، ترک و کرد، سنی و علوی، مذهبی و سکولار یکدیگر را تکه پاره کردند. آنچه مقامات دولتی ترکیه در این ساعات و در روزهای آینده خواهند گفت و خواهند کرد می‌تواند این گذشته را تبدیل به حال و آینده کند، و فاجعه جدیدی بیافریند».
هشدار گولن به اردوغان
اگرچه در این سخنان فتح‌الله گولن، نگرانی برای ترکیه دیده می‌شود ولی می‌توان آن را نوعی هشدار و یا تهدید هم تلقی کرد. فتح‌الله گولن ۷۵ سال پیش در خانواده‌ای از قشر متوسط در ازمیر متولد شد. او سال‌ها به عنوان معمم و روحانی در شهرهای مختلف ترکیه فعالیت داشت و در سال ۱۹۹۹ که برای معالجه به آمریکا سفر کرده بود، چون حکم دستگیری‌اش به خواست نظامیان صادر شده بود تصمیم گرفت در این کشور ساکن شود و به ترکیه باز نگردد. گولن که بیش از ۶۰ کتاب در مورد اسلام، همزیستی بین مذاهب و سیاست نوشته است، بنیانگذار حرکتی به نام «حذمت Hizmet» یا خدمت است که در این سال‌ها به یک امپراتوری واقعی با حضور در ۱۶۰ کشور تبدیل شده است. تنها در آلمان این جنبش ۲۵ مدرسه و ۳۰۰ محفل آموزشی را در شهرهای مختلف چون کلن، اشتوتگارت، مانهایم و برلین اداره می‌کند
یکی از شعارهای این جنبش «مدرسه قبل از مسجد» است. در همین راستا هواداران فتح‌الله گولن صدها مدرسه و ده‌ها دانشگاه را در ترکیه و بسیاری از دیگر کشورهای آسیا، اروپا و آفریقا تاسیس کرده و اداره می‌کنند. در بسیاری از این مدارس و دانشگا‌ها که از سطح آموزشی بسیار بالائی برخوردار هستند، فرزندان اقشار متوسط و بالا تحصیل می‌کنند. شبکه هواداران جنبش «خدمت» از شاگردان سابق همین مدارس تشکیل شده که در سطوح مختلف در دستگاه اداری، دادگستری، پلیس، بانک‌ها و رسانه‌های ترکیه حضور داشتند و هنور هم بعد از پاکسازی‌های متعدد در سال‌های اخبر توسط اردوغان، تا حدی حضور دارند.
امپراتوری «حذمت»
امپراتوری محمد فتح‌الله گولن، متولد ۱۹۴۱، که ثروت آن ۵۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود تا چندی پیش کنترل پرتیراژ ترین روزنامه ترکیه یعنی «زمان» و نسخه انگلیسی آن Zaman Today را کنترل می‌کرد. سال گذشته پس از پورش پلیس به تحریریه این دو روزنامه و بازداشت مدیران‌شان، کنترل این دو رسانه به دست هواداران رجب طیب اردوغان افتاد. «آسیا بانک» نیز یکی دیگر از زیر مجموعه‌های «خدمت» است که چند صد انجمن و سازمان نیکوکاری را نیز اداره می‌کند. دو شبکه تلویزیونی «مهتاب» و «سمان یولو» نیز توسط هواداران گولن یا گولنیست‌ها بنیانگذاری شده‌اند.
تا سال ۲۰۱۱ میلادی، فتح‌الله گولن همراه و همیار حزب توسعه و عدالت و رهبرش رجب طیب اردوغان بود. هم‌پیمانی‌ای که ناگهان از هم پاشید. البته فتح‌الله گولن در گفتگوئی که در همان سال با او در سیلورسبورگ داشتم منکر هرگونه ائتلافی با یک حزب سیاسی شد و گفت: «ما تنها در انتخابات از هر حزبی که بهتر بتواند خواست‌های مردم را تحقق ببخشد پشتیبانی می‌کنیم». نزدیکان گولن ولی دلیل این جدائی را «زیاده‌خواهی‌ها و جاه‌طلبی» اردوغان می‌دانند. حزب «توسعه و عدالت» نیز از همان زمان جنبش خدمت را متهم به «تلاش برای به وجود آوردن دولتی در دولت» کرد و حتی برخی از رهبران این حزب، گولن را «پدر‌خوانده» و «مافیایی» خواندند.
اختلاف گولن و اردوغان
اولین درگیری علنی میان هواداران گولن و هواداران حزب «توسعه و عدالت» به سال ۲۰۱۳ و رسوائی‌های مالی برخی از وزرای دولت وقت به ریاست اردوغان باز می‌گردد. در آن سال بود که برای اولین بار اردوغان جنبش «خدمت» را یک گروه «تروریستی» خواند که با «علم کردن این جنجال‌ها قصد کودتا دارد». اختلاف گولن و اردوغان ولی تنها بر سر قدرت نیست. این دو قطب اسلام‌گرائی ترکیه در مورد سیاست داخلی و خارجی، نقش ارتش و پلیس و همچنین اقتصاد، دیدگا‌ه‌های متفاوتی دارند. فتح‌الله گولن را می‌توان نزدیک‌تر به ناسیونالیسم کمال آتاتورک دانست. به عنوان مثال هواداران گولن با مذاکراتی که اردوغان در زمان نخست وزیری با عبدالله اوجالان، رهبر پ ک ک، آغاز کرده بود شدیدا مخالف بودند.
در زمینه سیاست خارجی، گولن آشکارا سیاست ضد اسرائیلی اردوغان را مورد انتقاد قرار داد و همزمان معتقد بود دولت باید هر تلاشی را که لازم باشد برای ورود ترکیه به اتحادیه اروپا انجام دهد زیرا آینده این کشور در آسیا نیست بلکه در غرب و اروپا است. نزدیکی بیشتر با کشورهای اروپائی و آمریکا نیز یکی دیگر از خواست‌های فتح‌الله گولن از دولت رجب طیب اردوغان بود. ولی اختلاف فاحش‌تر گویا در مورد رابطه مذهب با سیاست است. فتح‌الله گولن که بسیاری از روزنامه‌نگاران غربی به اشتباه زمانی او را «خمینی ترکیه» می‌خواندند، مخالف حضور علنی مذهب در سیاست است و معتقد است اسلام سیاسی، چه مدل ایرانی و چه اخوان‌المسلین‌اش به ضرر دین تمام می‌شود. اردوغان برعکس همان گونه که در این سال های اخیر نشان داده است روز به روز به اسلام سیاسی نزدیک‌تر می‌شود و تلاش دارد دیواری را که کمال آتاتورک بین مسجد و دولت کشیده بود، و تا کنون وجه عمده تمایز این کشور از دیگر کشورهای اسلامی بود، آجر به آجر تخریب کند.
اسلام فردمحور
البته سکولار دانستن جنبش «خدمت» اشتباه بزرگی است. این جنبش خواهان اسلامی کردن جامعه نه از طریق دولتی کردن مذهب، بلکه از طریق ریشه‌ای کردن دین در جامعه است. نظری که هواداران گولن را وادار کرد توجه خاصی به مدرسه و آموزش داشته باشند. خود فتح‌الله گولن بارها گفته و نوشته است که باید انسان مسلمان را ساخت تا اجباری به مسلمان کردن جامعه از طریق سیاست و قانون نباشد. در گفتگوئی که در سال ۲۰۱۱ با گولن داشتم در مورد اهداف «حذمت» این چنین پاسخ داد: «هدف ما تربیت انسان است و در همین راستا توجه زیادی به مساله آموزش داریم. ما در کشورهای مختلف مدرسه و دانشگاه تاسیس کردیم تا کسانی را تحویل جامعه بدهیم که در عین اینکه انسان هستند مانند قدیس عمل کنند. شک ندارم که از این طریق نه تنها صلح در جهان تامین شد بلکه رضایت الله را نیز به دست خواهیم آورد».
گولن اگرچه در حوزه‌های حنفی درس خوانده است، ولی اسلامی که او امروز تبلیغ می‌کند نوعی صوفیگری ترکی است. گولن خود را مرید و ادامه دهنده راه سعید نورسی، بنیانگذار نوعی تصوف با ریشه در ناسیونالیسم ترکی می‌داند، که در سال ۱۹۶۰درگذشت. نورسی خودش را مرید مولانا می‌دانست و به فردگرائی در مذهب باور داشت. نورسی معتقد بود برداشت مومنین پیرو حدیث از اسلام با جهان امروزی و تجدد در تناقض است و آن را باید با اسلامی جایگزین کرد که فردمحور و خداجو باشد.
