کامیار بهرنگ- سرانجام پس از ۱۳ سال بحث، ۲۸ صفحه محرمانه از گزارش کمیته‌های اطلاعاتی سنا و مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا درباره حملات ۱۱ سپتامبر منتشر شد. در بخشی از این گزارش بحث‌برانگیز به نقش پادشاهی عربستان سعودی و مقامات رسمی این کشور در رابطه با تروریست‌ها و اقدامی که جان نزدیک به ۳ هزار انسان را گرفت، اشاره شده است.
بعد از انتشار این گزارش عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان گفت که «پرونده اتهامات عربستان بر سر ماجرای ۱۱ سپتامبر برای همیشه بسته شده». اما این برای بسیاری از خانواده‌های قربانیان و البته روزنامه‌نگاران پایان ماجرا نبود٬ زیرا با وجود آنکه همچنان بخش‌هایی از این گزارش غیرقابل دسترس است اما انتشار آن سوال‌های تازه‌ای را به وجود آورده.
در این ۲۸ صفحه٬ بیشتر به ارتباط‌های دو تن از هواپیمارباها و همچنین به نقش دو نفر از مقام‌های بلندپایه عربستان سعودی (که بنا به گزارش‌های آن زمان پلیس فدرال آمریکا -اف‌بی‌آی- مقامات اطلاعاتی پادشاهی سعودی بودند) اشاره می‌شود که به این دو هواپیماربا برای پیدا کردن منزل، رفتن به مدرسه خلبانی و مواردی از این دست کمک رسانده‌اند. مقامات عربستان سعودی البته تاکید می‌کنند دیدار و آشنایی آنها اتفاقی بوده است.
آنچه مشخص است در این گزارش از نقش دولت عربستان سعودی به عنوان یک مجموعه در حملات ۱۱ سپتامبر خبری نیست و از این دیدگاه شاید صحبت‌های مقام‌های سعودی و آمریکایی درست باشد و پرونده را باید بسته تلقی کرد. اما این سوال جدی وجود دارد که چگونه کارمندان وزارت‌خانه‌های کلیدی همچون وزارت دفاع و دستگاه اطلاعاتی با هواپیمارباها ارتباطی طولانی‌مدت داشته‌اند. از سوی دیگر باید به این سوال جواب داده شود که چگونه کمک‌های مالی و پشتیبانی مقام‌های رسمی بدون اطلاع مقام‌های اطلاعاتی انجام شده است؟ این سوال وقتی پررنگ‌تر می‌شود که توجه داشته باشیم همین گزارش نیز با خطوط سیاه شده‌ی بسیاری همراه است که نشان می‌دهد همچنان میان خطوط٬ حرف‌هایی برای نگفتن وجود دارد، حرف‌هایی که گفته شدن آنها می‌توانست این نقش را روشن‌تر کند.
این گزارش تازه انتشار یافته در واقع صفحات ۴۱۵ تا ۴۴۳ گزارش کاملی‌ست که پیش از این کمیته تحقیق مشترک کمیته‌های اطلاعاتی سنا و مجلس نمایندگان آمریکا منتشر کرده بودند. به همین دلیل در این مطلب اشاره‌ها به صفحات گزارش نه بر مبنای ۲۸ صفحه که ارجاع به متن اصلی گزارش خواهد بود.
شخصیت‌های کلیدی یک ماجرای همچنان سیاه
عمر بیومی
گزارش از صفحه ۴۱۶ به معرفی این فرد می‌پردازد. بر اساس گزارش‌های دریافتی اف‌بی‌آی از جامعه مسلمانان که به سال ۱۹۹۹ بازمی‌گردد٬ عمر بیومی به احتمال زیاد یکی از مقام‌های اطلاعاتی پادشاهی سعودی بود.
بر اساس این گزارش٬ خالد المحضار و نواف الحازمی دو هواپیماربای حوادث ۱۱ سپتامبر به محض ورودشان به شهر سن‌دیگو در ایالت کالیفرنیا، کمک‌های قابل توجهی از طرف عمر بیومی دریافت کرده‌اند؛ کمک‌هایی که بر اساس برآوردهای پلیس فدرال احتمال دارد اتفاقی پرداخت نشده باشد.
در بخشی دیگر از این گزارش به منابع مالی عمر بیومی اشاره است. او در آن سال‌ها ماهانه حقوقی را از شرکتی وابسته به وزارت دفاع عربستان دریافت کرده است، حقوقی که در آوریل سال ۲۰۰۰ افزایش پیدا کرده و در آگوست ۲۰۰۱ به طور کامل قطع شده است. این میزان در بخشی دیگر از گزارش مشخص شده است؛ حقوق ۴۶۵ دلاری بیومی ناگهان به ۳۷۰۰ دلار در ماه افزایش پیدا کرده بود. نکته مهم این است که عمر بیومی تنها یک‌بار در آن شرکت حضور پیدا کرده و این شرکت ظاهرا ارتباطاتی با اسامه بن لادن و القاعده داشته است.
در سال ۲۰۰۲ گزارش شده بود که همسر بیومی نیز مبلغ ۱۲۰۰ دلار در ماه از شاهزاده حیفاء بنت سلطان همسر شاهزاده بندر بن سلطان٬ سفیر وقت عربستان سعودی در آمریکا دریافت کرده است. گزارشی که بعدها رد شد و نشان داده است که همسر اسامه باسنان یکی دیگر از افراد ذکر شده در این گزارش از همسر شاهزاده بندر٬ به صورت مستقیم پول دریافت کرده و همسر بیومی تنها سه فقره چک که به نام حیفاء بنت سلطان صادر شده را به حساب شخصی خود منتقل کرده است.
در بخش دیگری از این گزارش نام شرکتی که بیومی در آن مشغول به کار بوده «ارجان» (Ercan) عنوان شده است. این شرکت زیر مجموعه شرکت دیگری به نام «Dallah Avco» بوده که خود نیز زیرمجموعه شرکت «Avco Dallah Trans Arab» بوده است. این شرکت قراردادی برای نظافت و خدمات نگهداری هواپیما در سه فرودگاه مهم عربستان سعودی داشت. بر اساس گزارش منتشر شده این شرکت با اسامه بن لادن ارتباط داشته است.
بعد از حملات ۱۱ سپتامبر یکی از اعضای این شرکت که نامش از گزارش حذف شده به پلیس فدرال گفته است در یک دوره تلاش کرده تا پرداختی به بیومی را قطع کند اما شرکت به او گفته است اگر این کار را انجام دهد از آنجا اخراج خواهد شد. پلیس فدرال٬ آن زمان این پرداخت غیرمعمول را به فساد موجود در عربستان سعودی مرتبط دانسته بود.
بررسی صورت تلفن‌های بیومی همچنین نشان می‌دهد او دست‌کم در فاصله ژانویه تا می سال ۲۰۰۰، صد تماس تلفنی با مقام‌های رسمی پادشاهی سعودی در آمریکا داشته است.
در قسمت دیگری از اطلاعات مربوط به بیومی با اینکه محور این بخش از تحقیقات در دسترس نیست آمده است: «پس از ترجمه کامل و دقیق اسناد متعلق به بیومی، مشخص شد که او در مکاتباتش راهنمایی‌هایی برای جوانان مسلمان تهیه کرده و برخی از این نوشته‌ها را می‌توان به عنوان متونی جهادی تفسیر کرد».
اسامه باسنان
او نیز احتمالا با المحضار و الحازمی (دو هواپیماربا) در زمان اقامتشان در سن‌دیگو ارتباط نزدیکی داشته است. اسامه باسنان ارتباط نزدیکی با عمر بیومی و عمر بکاربشات (یک هواپیماربای دیگر که بر اساس این گزارش برادر ناتنی اسامه باسنان است) داشته و در گزارش تاکید شده است که او به اف‌بی‌آی گفته که بیش از بیومی، هواپیماربایان را حمایت کرده است.
در بخشی از این گزارش که سیاه شده است تاکید شده که باسنان رابطه عمیقی با حکومت عربستان سعودی داشته و پیش از آن به عنوان مبلغ [مذهبی] از سوی دولت با نامی که در سند غیرقابل دسترس است به مکان‌های گوناگون اعزام شده بود.
بر اساس گزارش‌های دریافتی اف‌بی‌آی٬ اسامه باسنان نیز به احتمال زیاد یک افسر اطلاعاتی پادشاهی سعودی بود. بر اساس این گزارش او از حامیان جدی اسامه بن لادن و جهاد اسلامی اریتره بود. باسنان و همسرش در این مدت کمک‌های مالی قابل توجهی از سفیر وقت عربستان در آمریکا دریافت کرده‌اند.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است که همسر باسنان٬ کمک‌هزینه ماهانه از همسر سفیر وقت عربستان سعودی دریافت می‌کرد. اف‌بی‌آی اعلام کرد که از ژانویه ۱۹۹۹ به بعد مبلغ ۲۰۰۰ دلار (در مجموع ۶۴ هزار دلار) به همسر باسنان تحت عنوان «خدمات پرستاری» پرداخت شده است، اما بر اساس سند […] هیچ نشانه‌ای از ارائه خدمات پرستاری توسط همسر باسنان وجود ندارد.
اف‌بی‌آی همچنین متوجه شده است که باسنان و همسرش در چندین مورد چک‌هایی را به صورت مستقیم از شاهزاده بندر بن سلطان دریافت کرده‌اند.
شیخ الثمیری
او یک دیپلمات کنسولگری عربستان سعودی در لس‌آنجلس و امام «مسجد ملک فهد» در کالیفرنیا بود. آنطور که گزارش‌های اف‌بی‌آی و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا -سی‌آی‌ای- نشان می‌دهد او ارتباط نزدیکی با عمر بیومی و عمر بکاربشات داشته است.
صالح الحسین
او یکی از مقام‌های وزارت کشور عربستان سعودی بود که در سپتامبر ۲۰۰۱ در هتلی اقامت داشته که نواف الحازمی نیز حضور داشت. مقام‌های پلیس فدرال آمریکا تاکید می‌کنند که در بازجویی اولیه٬ او هرگونه ارتباط و دیداری را با نواف الحازمی تکذیب کرده بود. زمانی اف‌بی‌آی متوجه می‌شود صالح الحسین توانسته آنها را فریب دهد که او دچار حمله قلبی شده و نیاز به خدمات پزشکی دارد. زمانی که پلیس برای بازجویی مجدد اقدام می‌کند، متوجه این موضوع می‌شود که او در این مدت آمریکا را ترک کرده است.
عبدالله بن لادن
او برای سفارت عربستان سعودی در واشنگتن به عنوان یک افسر اجرایی مشغول به کار بود. عبدالله بن لادن برادر ناتنی اسامه بن لادن است و با محمد قادر هرونانی (یکی از همکاران احتمالی محمد عطا و مروان الشحی از عوامل حملات ۱۱ سپتامبر) رابطه دوستی بسیار نزدیکی داشته است.
در بخشی دیگر از این گزارش آمده است که او رئیس و مدیر «انجمن جوانان مسلمان جهان عرب» و «مؤسسه علوم اسلام و عربی» در آمریکا بود. در گزارشی جداگانه در مورد «انجمن جوانان مسلمان جهان عرب» آمده است: «این موسسه در تامین منابع مالی اقدام‌های تروریست‌های بین‌المللی نقش و ارتباط‌های مهمی داشته است. این موسسه در گذشته از افرادی که مایل به نبرد در جنگ افغانستان بوده‌اند، پشتیبانی‌های لجستیکی انجام داده است».
بنا به گزارش آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا این موسسه در سال ۱۹۹۸ ارتباط‌های احتمالی با شبکه‌های عرب-افغان، حماس، افراط‌گرایان الجزایری و نظامیان فیلیپینی داشته است.
خط‌های سیاه و سوال‌های بسیار
همانطور که اشاره شد این گزارش پس از ۱۳ سال با خطوط سیاهی منتشر شده است که نشان می‌دهد همچنان برخی اطلاعات برای عموم قابل دسترس نیستند. در بخشی از این گزارش به تحقیقات انجام شده توسط یکی از ماموران آژانس اطلاعات مرکزی که نام او مشخص نیست درباره ارتباط مالی هواپیماربایان یازده سپتامبر، مقام‌های دولت سعودی و اعضای خاندان سلطنتی عربستان اشاره شده است. او درخواستی را به یکی از ماموران پلیس فدرال آمریکا که مسئولیت بازجویی یکی از عوامل حملات را برعهده داشته ارسال می‌کند؛ درخواستی که از سوی مامور اف‌بی‌آی نادیده گرفته می‌شود و برای بررسی به مقام‌های بالاتر ارسال نمی‌شود. نتیجه این نادیده گرفته شدن در گزارش غیرقابل دسترس است و این سوال را ایجاد می‌کند که چگونه یک مامور توانسته بخشی از تحقیقات را با اقدامی شخصی از بین ببرد.
در قسمت دیگری از این گزارش آمده است: «پیش از یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱، اف‌بی‌آی ظاهرا بر تحقیقات در خصوص […] (بخشی که در گزارش قابل دسترس نیست) اتباع عربستان سعودی در داخل آمریکا به دلیل جایگاه عربستان سعودی به عنوان متحد آمریکا متمرکز نشده بود».
این گزارش همچنین تاکید می‌کند: «فردی که به نواف الحازمی و خالد المحضار کمک کرده ممکن است با دولت عربستان سعودی مرتبط بوده باشد. فرد دومی که با الحازمی و المحضار تماس گرفته نیز روابطی با دولت عربستان سعودی شامل ارتباطاهایی با سفیر عربستان سعودی در آمریکا داشته است. همچنین گزارشی در پرونده‌های اف‌بی‌آی وجود دارد که گفته شده هر دو این افراد به احتمال زیاد افسران اطلاعاتی عربستان سعودی بوده‌اند. هواپیماربایان ۱۱ سپتامبر احتمالا با دیگر مقام‌های دولت عربستان سعودی در داخل آمریکا پیش از حملات یازده سپتامبر نیز در ارتباط بوده‌اند و مقام‌های دولت عربستان در آمریکا به احتمال زیاد با شبکه تروریستی اسامه بن لادن ارتباط داشته‌اند».
شاهزاده بندر بن سلطان و ارتباط‌های سیاه شده
در بخش‌هایی از این گزارش نام شاهزاده بندر بن سلطان سفیر وقت عربستان سعودی در آمریکا که بعدها به عنوان رئیس استخبارات عمومی (سازمان اطلاعات و امنیت پادشاهی سعودی) مشغول به کار شد، آمده است.
در یکی از این شواهد٬ نیروهای آمریکا و ائتلاف در افغانستان، دفتر تلفن ابوزبیده، هماهنگ‌کننده عملیاتی ارشد القاعده را بررسی کرده‌اند. در این دفتر شماره‌ای متعلق به شرکت «ASPCOL» وجود داشت. این شرکت مدیریت امور اقامت بندر بن‌سلطان در کلورادو را به عهده داشته است. همچنین بر اساس گزارش اف‌بی‌آی شماره تلفن فردی با نام […] در میان شماره‌های ابوزبیده پیدا شد، فردی که به ظاهر یکی از محافظان شخصی سفارت عربستان در واشنگتن بود.
دولت آمریکا همچنین شماره‌ی دیگری مربوط به یکی از محل‌های اختفای اسامه بن لادن را در پاکستان پیدا کرده است که این شماره به نام فردی با نام […] به ثبت رسیده که در ماه ژوئن ۲۰۰۲ مورد بازجویی پلیس فدرال آمریکا قرار گرفت. وی توضیح نداده است که چرا شماره او در محل اختفای بن لادن در پاکستان کشف شده اما اعلام کرد خدماتی به یک زوج ارائه داده که از دستیاران شخصی بندر بن سلطان بوده‌اند.
خط‌های سیاه و گزارش تحقیقات جامعه اطلاعاتی آمریکا
بیشترین خط‌های سیاه و بخش‌های حذف شده در این گزارش مربوط به «تحقیقات جامعه اطلاعاتی آمریکا در خصوص ارتباط مقام‌های عربستان سعودی با تروریسم» است.
در بخشی از این گزارش به نقل از یکی از افسران بلند پایه اطلاعاتی که نامی از او در گزارش نیامده است تنها راه پیشگیری از حملات ۱۱ سپتامبر «همکاری گسترده عربستان سعودی» در آن زمان عنوان می‌شود.
در ماه می ۲۰۰۱ دولت ایالات متحده از تماس‌های ابوزبیده با یک شهروند عربستان سعودی با خبر می‌شود اما با وجود اصرار‌های بسیار مقام‌های اطلاعاتی پادشاهی سعودی٬ حاضر به ارائه اطلاعات در خصوص آن شخص نمی‌شود. به باور اف‌بی‌آی این شهروند عربستان سعودی از وقوع عملیات ۱۱ سپتامبر با خبر بوده است.
ابو زبیده نیز همچنین بعدها در اعترافی گفته بود که «وی اطمینان دارد القاعده حتما تماس‌هایی با سعودی‌های ساکن در عربستان داشته و بن لادن وقتی متوجه شد بخشی از نظامیان و بازرگانان سعودی و برخی از اعضای خاندان حاکم در عربستان سعودی، از آرمان او حمایت می‌کنند، خوشحال شد».
بخش وسیعی از این سند که در دسترس نیست به انجام تحقیقات از رابطه خانواده حاکم در پادشاهی سعودی با تروریست‌ها اشاره دارد. در این قسمت پس از چندین خط سیاه نوشته شده است: «تهدید کرد».
* متن کامل این گزارش را روزنامه گارین منتشر کرده است.
