سارا دماوندان – تلویزیون، کامپیوتر، موبایل از وسایل ارتباط جمعی دنیای امروز است که پیر و جوان نمی‌شناسد. پس از رادیو، تلویزیون نخستین وسیله‌ای بود که بشر توانست با دنیای خارج از پیرامون خود ارتباط برقرار کند.
پیش‌ترها برنامه‌هایی که برای کودکان در نظر گرفته می‌شد بسیار محدود بود. اما به مرور زمان تلویزیون نقش پررنگی را در زندگی افراد بخصوص کودکان تعیین کرد. در حال حاضر کودکان زمان نسبتا زیادی را صرف تماشای برنامه‌های تلویزیون می‌کنند. برنامه‌هایی که لزوما مناسب سن آنها نیست. این روزها کمتر کودکی را می‌بینید که نداند آخرین سریال پخش شده نامش چیست. کمتر کودکی پیدا می‌شود که از نام هنرپیشه‌ها و خوانندگان معروف و مطرح بی‌خبر باشد. تلویزیون نخستین وسیله ارتباط جمعی است که کودک با آن آشنا می‌شود و ارتباط برقرار می‌کند. حال این تلویزیون از چه زمانی برای کودک مناسب است و استفاده از آن باید چگونه باشد پرسشی است که می‌بایست به ویژه ذهن هر پدر و مادری را مشغول کند.
نفیسه باقری کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی کودک و استاد دانشگاه در این گفتوگو ما را با دنیای کودکان را در رابطه با تلویزیون بیشتر آشنا می‌کند و نکاتی را یادآور می‌شود که در روابط اجتماعی فرزند ما می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند.
– تلویزیون از چه سنی برای کودک جذاب است؟
-افراد از بدو تولد به طور طبیعی بیش از هر چیز به چهره و خطوط چهره دیگران نگاه می‌کنند. از زمانی که دیدن چهره‌های خندان افراد برای نوزادان جالب می شود، تلویزیون با نمایش تصاویر متحرک به همراه نور خیره کننده برای جلب توجه کودکان رقابت می‌کند. طبیعتِ نوزاد به گونه‌ایست که در وهله اول روی عکس‌های صورت انسان متمرکز می‌شود و چهره‌ی افراد بیشتر از تصاویر طبیعت و اشیا نوزادان را جذب می‌کند. نتایج نظرسنجی مرکز تحقیقات صدا و سیما در ایران نشان میدهد که کودکان در شبانه‌روز چهار ساعت و شانزده دقیقه به تماشای تلویزیون می‌پردازند که این آمار نشان‌دهنده‌ی علاقه وافر کودکان به تلویزیون را تایید می‌کند.
-والدین از چه زمانی می‌توانند کودکان خود را تشویق به دیدن تلویزیون کنند؟
-بسیاری از والدین کودکان خود را سرگرم تلویزیون می‌کنند تا به کارهایشان برسند اما در واقع تماشای تلویزیون هیچ سودی برای کودکان ندارد. انجمن متخصصان اطفال امریکا توصیه می‌کند که کودکان کمتر از دو سال تلویزیون تماشا نکنند چرا که سرعت تصاویر پخش شده و نور شدید و خیره‌کننده صفحه نمایشگر برای کودکان زیر دو سال مناسب نیست. سال‌های نخست تولد، حیاتی‌ترین زمان برای رشد و تحولات مغز است، تلویزیون می‌تواند زمان مفید کودک برای بودن با والدین و بازی کردن را از آنها بگیرد. تماشای تلویزیون برای کودکی که هنوز مهارت‌های ارتباطی و زبانی‌اش رشد نکرده به هیچ وجه مناسب نیست. تکلم کودک زمانی رشد می‌کند که در ارتباط با افراد قرار بگیرد و تلویزیون فقط یک رابطه یک طرفه را ایجاد می‌کند و کودک را به مکالمه و تکلم ترغیب نمی‌کند. کودکانی که قبل از حرف زدن ساعات زیادی را در روز به تماشای تلویزیون مشغول می‌شوند معمولاً دیرتر از کودکانی که بازی با هم‌سالان را ترجیح می‌دهند به حرف می‌آیند.
-میزان زمان مناسب برای تماشای تلویزیون چه مقدار است؟
-معمولاً کودکان از دو سالگی تماشای تلویزیون را شروع می‌کنند و تقریباً حدود ۶ سالگی به تماشای تلویزیون عادت می‌کنند. با توجه به سن کودک، محدودیت‌هایی در مورد زمان تماشای تلویزیون پیشنهاد می‌شود. برای کودکانی که هنوز به مدرسه نرفته‌اند حتی یک ساعت تماشای تلویزیون زیاد است زیرا این کودکان به‌جای تقویت مهارت‌های ارتباطی جمعی، تقویت حس لامسه و رشد شناختی، با دیدن تلویزیون مغز خود را خسته و توجه و دقت را کاهش می‌دهند. حداکثر زمان تماشای تلویزیون برای کودکان بزرگتر باید یک تا دو ساعت در روز باشد. با کودکانی که در رده دبستانی یا رده‌های بالاتر قرار دارند می‌توان در مورد برنامه‌ای هفتگی جهت تماشای تلویزیون و داشتن یک قاعده منطقی مذاکره نمود. تلویزیون نباید به عنوان وضعیت دائمی روشن باشد. باید تکالیف کودکان نسبت به تماشای تلویزیون در اولویت قرار بگیرد. کودکانی که بیش از ۱۰ ساعت در هفته تلویزیون تماشا می‌کنند از اثرات منفی تحصیلی رنج می‌برند. به والدین توصیه می‌شود نشستن ساعات طولانی پای تلویزیون را به یک ساعت در روز محدود نمایند و در مقابل آنها را به پیاده‌روی ، ورزش و تحرک تشویق کنند.
-چگونه می‌توان کودکان را از دیدن برخی برنامه ها منع کرد؟
-امروزه نمی‌توان کودکان را به طور کلی از تماشای تلویزیون منع کرد اما باید آن را کنترل کرد برای این کار اولاً به کودک اجازه دهید برنامه‌های مربوط به خودش را تماشا کند. ثانیاً در مواردی والدین همراه کودک به تماشای تلویزیون بنشینند و در جاهای مختلف فیلم که نیاز می‌بینند، فیلم را نقد کنند تا کودک به بفهمد فیلم‌ها هم خالی از نقص نیستند و قهرمان‌های خیالی صلاحیت الگو بودن را ندارند.
-تاثیراتی که تلویزیون می‌تواند روی کودک بگذارد چگونه است؟
-تحقیقات نشان میدهد که شروع نماشای تلویزیون از سال‌های نخست زندگی باعث می‌شود زمانی که کودک به سن مدرسه رسید قدرت توجه و دقت‌اش کاهش یابد. و از دلایل بسیاری که برای تلویزیون تماشا نکردن کودکان وجود دارد می‌توان از میان آنها به چاقی، کم تحرکی، پرخوری و اختلال در تمرکز اشاره کرد. همچنین تماشای فیلم‌های کارتونی خشن مخصوصاً عصر به بعد به خاطر تحریک قوه تخیل کودکان موجب بی خوابی و احتمال دیدن خواب‌های ترسناک نیز شود. یکی از اشتباهات رایج والدین این است که تلویزیون را در اتاق خواب کودک قرار می‌دهند! به والدین توصیه می‌شود تلویزیون در یک اتاق خانوادگی که والدین مرتباً آن را نظارت داشته باشند قرار بگیرد.
-آیا این امکان وجود دارد که کودک را از همان ابتدا به یک برنامه‌ریزی مناسب برای نگاه کردن به تلویزیون عادت داد یا خیر؟
-ما می‌توانیم به کودکانمان آموزش دهیم که فقط دریافت کننده‌های منفعل تلویزیون نباشند چرا که این رفتار در آنها شکل بگیرد تا بزرگسالی ادامه خواهد یافت. باید از سنین کودکی به کودکانمان یاد دهیم که چه زمان و چگونه و چه برنامه‌هایی از تلویزیون را نگاه کنند. گاهی کودک جذب فیلم‌های پر از خشونت می‌شود این قبیل فیلم‌ها برای کودک آسیب‌زاست .باید برنامه‌هایی را که موجب رشد شناختی کودکان می‌شوند و محتوای آن برای کودک قابل درک است را در برنامه‌های روزانه کودک قرار دهیم. مهمترین برنامه‌ریزی که والدین می‌توانند برای تماشای تلویزیون کودکانشان در نظر بگیرند رعایت زمان‌بندی است تا تماشای تلویزیون جای بازی و ورزش و فعالیت کودک را نگیرد و اینکه مراقب باشند کودک در حین تماشای تلویزیون، هر نوع فیلم و برنامه‌ای را نبیند.
