شصت و هشتمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت با حضور بیش از ۷۱۰۰ ناشر و ۶۶۹ آژانس ادبی از ۱۲۹ کشور جهان از ۱۴ تا ۱۸ اکتبر (۲۲ تا ۲۶ مهر) در شهر فرانکفورت برگزار می‌شود و ایران برخلاف سال گذشته که این نمایشگاه را تحریم کرده بود، امسال با ۱۶ ناشر به این شهر می‌رود.
مسئولان جمهوری اسلامی سال گذشته به دلیل آنکه سلمان رشدی، نویسنده کتاب «آیات شیطانی» به تصمیم مدیران این نمایشگاه برای سخنرانی دعوت شده بود حضور در آن را تحریم کردند و تمامی کتاب‌هایی را که پیشتر به آلمان ارسال شده بود به کشور بازگرداندند. به دنبال آن حسین‌نوش‌آبادی، سخنگوی وزارت ارشاد در مصاحبه‌ای با مرتد و بی‌ارزش خواندن سلمان رشدی، گفت: «اگرچه این مساله ضرر و زیان قابل توجهی برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه نشر به دنبال داشت، اما در مقابل تحریم نمایشگاه این ضررها ارزشی نداشت». نمایندگان جمهوری اسلامی در نهایت با نصب چند پوستر و دست‌نوشته علیه این نویسنده انگلیسی هندی‌تبار به در و دیوار غرفه چسباندند و به ایران بازگشتند.
حالا امسال مسئولان وزارت ارشاد می‌گویند قصد دارند دست‌پُر در فرانکفورت حاضر شوند، اما چنان که پیداست عواقب تحریم سال گذشته امسال دامن‌گیر مقامات ایران شده است. آنطور که امیرمسعود شهرام‌نیا، مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و مدیر غرفه ملی ایران در نمایشگاه امسال کتاب فرانکفورت می‌گوید: «مدیران نمایشگاه در چینش جدید سالن‌های امسال جای ایران را به سالن ۴ منتقل کرده بودند و اصرار داشتند غرفه ما در همین سالن که چندان سالن مناسبی نیست، باشد». گویا رایزنی‌های زیادی صورت گرفته تا غرفه جمهوری اسلامی را به سالن ۵ بازگردانند.
در غرفه ملی ایران ۶ تشکل حاضراند که عمده آنها متعلق به نهادهای دولتی، انقلابی و یا وابسته به بنیادهای دفاعی هستند. از جمله اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران، مجمع ناشران انقلاب اسلامی و انجمن ناشران دفاع مقدس که راهی آلمان می‌شوند.
اینکه کدام نهادها و انتشارات در نمایشگاه فرانکفورت حاضر باشند به صورت فراخوان اعلام می‌شود، اما تقریباً هیچ یک از انتشارات مشهور کشور وابسته به بخش خصوصی از حضور در غرفه ملی استقبال نمی‌کنتد و زیر بار چارچوب‌ها و محدودیت‌های تعیین‌شده نمی‌روند.
پیاده شدن سیاست‌های کلان‌تر «غرفه ملی ایران»، توسط شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت انجام می‌شود. در آخرین جلسه این شورا برنامه‌های ایران برای حضور در دو بخش بزرگسال و کودک در فرانکفورت بر اساس سیاست‌های جمهوری اسلامی در بخش نشر و کتاب ابلاغ شد. به گفته سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد «طبق آخرین تصمیم در این نمایشگاه آثاری که تناسب بیشتری با هویت و فرهنگ ایرانی اسلامی دارد، انتخاب شدند».
بعضی کارشناسان حوزه نشر و کتاب معتقدند زیرساخت‌های ایران در این حوزه از اساس ایراد دارد و دولت در حوزه کتاب جای آژانس‌های ادبی را گرفته است.
انتقاد علیه دخالت‌های دولتی در حوزه کتاب شامل بخش خصوصی و منتقدین حکومت و دگراندیشان نمی‌شود. حسین شاهمرادی، مدیر دفتر روابط عمومی و امور بین‌الملل مجمع ناشران انقلاب اسلامی هم معتقد است علت ناکامی ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی «حضور دولتیِ ایران و کم‌رنگ‌بودن حضور ناشران خصوصی است».
به گفته او ایران چون برنامه‌ریزی و عملکرد درستی نداشته همواره از حضور در این نمایشگاه‌ها ضرر مادی و معنوی کرده طوری که «در نمایشگاه فرانکفورت، مخاطب خارجی، آن‌قدر که با کباب ایرانی آشنا می‌شود، با کتاب ایرانی آشنا نمی‌شود».
با وجود این انتقادات مجمع ناشران انقلاب اسلامی در حوزۀ دین و انقلاب اسلامی ۱۵۰ عنوان کتاب در این نمایشگاه عرضه خواهد کرد.
انتقاد به محتوای ارائه شده در کتاب‌های نمایشگاه، عدم تناسب موضوعات با وضعیت موجود در ایران و نگاه ایدئولوژیک همراه با آرمان‌های انقلابی در فضاهای فرهنگی بین‌المللی از اصلی‌ترین موانع پیش روی جمهوری اسلامی برای حضور در حوزه نشر و کتاب بین‌المللی و همچنین نمایشگاه‌های دیگر است.
