میزبانی مسابقات جهانی شطرنج زنان در سال ۲۰۱۷ به عهده جمهوری اسلامی ایران است. این میزبانی بار دیگر مساله ورزش زنان و حجاب اجباری در ایران را بر سر زبان‌ها انداخته است. با وجود اینکه چندین ماه به برگزاری مسابقات باقی مانده اما تا کنون دو نفر از ۶۴ شطرنج‌بازی که قرار است در این مسابقات از ایالات متحده آمریکا و اکوادور شرکت کنند اعلام کردند به دلیل اجباری بودن حجاب از شرکت در این رقابت‌ها صرف نظر خواهند کرد.
نازی پاکیدزه، نماینده گرجستانی‌تبار آمریکا، نه تنها گفته حاضر به سفر به ایران برای شرکت در این رقابت بین‌المللی نیست، بلکه رسما از فدراسیون جهانی شطرنج خواسته است میزبانی را از جمهوری اسلامی پس گیرد. نازی پاکیدزه فراخوانی را نیز در اینترنت با همین درخواست قرار داده است.
نازی پاکیدزه در گفتگو با روزنامه بریتانیایی تلگراف می‌گوید تفاوت‌های فرهنگی را درک می‌کند ولی اینکه عدم رعایت حجاب چه برای زنان ایرانی و چه زنان خارجی که به ایران سفر می‌کنند اجباری است و عدم پیروی از آن حبس دارد، نقض صریح حقوق زنان است. او در همین گفتگو می‌افزاید: «برای حضور در این بازی‌ها در این شرایط احساس امنیت نمی‌کند و قطعا شرکت نخواهد کرد». کارلا هردیا، شطرنج‌باز اکوادری، به مشکلات دیگری نیز اشاره می‌کند: «پوشیدن حجاب تنها مشکل نیست، عدم امکان اینکه زنان شطرنج‌باز با مربیان مرد‌شان نتوانند در اتاق هتل تمرین کنند چون ازدواج نکرده‌اند نیز مشکل دیگری است».
موافق و مخالف تحریم
مساله عدم شرکت در مسابقات جهانی شطرنج زنان در فضای مجازی نیز سر و صدای زیادی راه انداخته و مانند همیشه ایرانیان را به دو گروه تقسیم کرده است: هواداران تحریم این مسابقات و مخالفان آن. یکی از مخالفان تحریم این مسابقات فائزه هاشمی است که می‌گوید «نباید ورزشکاران درگیر مسائل سیاسی شوند و باید به این بیاندیشند که برگزاری چنین مسابقاتی به سود زنان ایرانی است زیرا فضای فعالیتی آنها را بیشتر می‌کند».
آتنا دایمی یکی از زندانیان سیاسی که هم اکنون خارج از زندان است در یادداشتی نظری متفاوت را بیان می‌کند. او در این یادداشت مخالفت با حجاب را برخلاف برخی دیگر حرکتی منحصر به خارج‌نشینان و غیر ایرانی‌ها نمی‌داند و به حرکت نرگس محمدی که کف دستانش نوشت مخالف حجاب اجباری است اشاره می‌کند. در رسانه‌های اجتماعی بسیاری در این باره نوشتند و حتی چندین هشتگ هم ساخته شده است. کاربری می‌نویسد: «داخل اعتراض می‌شه میگن مملکتو به هم نریز خارج اعتراض می‌شه میگن به شما ربطی نداره، راس میگی بیا داخل!»
مخالفت بزرگان شطرنج با میزبانی جمهوری اسلامی
البته نماینده آمریکا تنها مخالف میزبانی جمهوری اسلامی نیست. ناجل شورت، قهرمان بریتانیایی و سرمربی سابق تیم ملی شطرنج ایران نیز از درخواست نازی پاکیدزه و کارلا هردیا پشتیبانی می‌کند و معتقد است: «کشوری که در آن زنان را وادار به پوششی مخالف میل آنها می‌کنند، از نظر اخلاقی لیاقت میزبانی دیدارهای ورزشی را که نباید هیچ‌گونه تبعیضی، چه نژادی و مذهبی و چه جنسیتی بر آنها سایه بیاندازد، ندارد». نایجل شورت تنها به اجباری بودن حجاب برای شطرنج‌بازان زن اشاره نمی‌کند و می‌افزاید مسئولان فدراسیون شطرنج جمهوری اسلامی این میزبانی را پذیرفتند چون هیچ بازیکنی از کشور اسراییل در آن حضور ندارد». البته باید دید اگر در مدتی که به برگزاری این مسابقات باقی مانده است، اسراییل یک شطرنج باز زن را معرفی کند چه اتفاق خواهد افتاد.
یکی دیگر از مخالفان سرسخت میزبانی جمهوری اسلامی، شطرنج‌باز مشهور روس‌تبار، گری کاسپاروف است. البته مخالفت کاسپاروف با جمهوری اسلامی سابقه چندین ساله دارد. در زمان آخرین انتخابات ریاست جمهوری در ایران، این شطرنج‌باز معروف انتخاباتی مجازی را برای ایرانیان راه‌اندازی کرده بود که در آن مراجعه‌کنندگان می‌توانستند علاوه بر ۸ کاندیدایی که از صافی شورای نگهبان عبور کرده بودند، به ۱۲ نفر دیگر نیز رای بدهند. از جمله کاندیداهای این انتخابات مجازی می‌توان به محمد خاتمی، میرحسین موسوی، مهدی کروبی، اکبر هاشمی رفسنجانی، رضا پهلوی، جعفر پناهی، نسرین ستوده و مریم رجوی اشاره کرد.
در تماسی که کیهان لندن با فدراسیون جهانی شطرنج گرفت، آنها نخواستند در مورد این کارزار علیه میزبانی جمهوری اسلامی صحبت کنند. اداره روابط عمومی فدراسیون بین‌المللی تنها به گفتن اینکه کاندیدا شدن جمهوری اسلامی برای میزبانی این مسابقات با مخالفت هیچ‌کدام از ۱۵۹ کشور عضو روبرو نشد، و تنها نماینده آمریکا این گزینه را مناسب ندانست ولی با آن مخالفت نیز نکرد، بسنده کرد.
مشکلات زنان ورزشکار
مسابقات جهانی شطرنج زنان در کشوری برگزار می‌شود که مخالفت‌ها با حضور زنان در ورزش کم نیستند، و اگر به دلایل فشارهای جامعه نتوانستند زنان را از جهان ورزش بیرون برانند، ولی بسیاری از مسئولان تا آنجایی که در توان دارند در این راه تلاش می‌کنند. آخرین نمونه آن در میزبانی رقابت‌های سنگ‌نوردی جوانان آسیا که اخیرا در جمهوری اسلامی برگزار شد دیده شد. گذشته از اینکه حجاب اجباری مشکلات بسیاری برای بازیکنان زن دیگر کشورهای آسیایی به وجود آورد، از ۸ ساعت برنامه‌ای که صدا و سیما از این رقابت‌ها پخش کرد، سهم مسابقات زنان کمتر از ۱۰ ثانیه بود.
زنان ورزشکار در جمهوری اسلامی تنها با محدودیت‌های «قانونی» مانند حجاب اجباری و یا اجازه همسر برای سفر به خارج روبرو نیستند. به دلایل مختلف تلاش می‌شود فعالیت‌های ورزشی زنان را محدود سازند. مثلا سفر تیم ملی فوتبال زنان که قرار بود برای دیداری راهی سوئد شود، به دلایلی که اعلام نشد لغو شد. منابع غیر رسمی دلیل لغو این دیدار را امکان تقاضای پناهندگی برخی بازیکنان و حضور مخالفان جمهوری اسلامی با پرچم‌های شیر و خورشید در ورزشگاه اعلام کردند.
نادیده گرفتن ورزشکاران زن
وقتی که ورزشکاران زن با عبور از هفت‌خوان رستم موفق می‌شوند برای دیدارهای بین‌المللی به خارج بروند و موفقیتی هم کسب کنند، با بی اعتنایی کامل مقامات و رسانه‌های دولتی، به ویژه رادیو و تلویزیون مواجه می‌شوند. پیروزی تیم ملی زنان ایران در رقابت‌های بین‌المللی پومسه (مجموعه‌ای از حرکات کلاسیک تکواندو شامل تکنیک‌های ایستادن، دست، پا و جابه‌جایی) که با دو مدال طلا به ایران بازگشت و رتبه اول جهانی را به دست آورد، خبری است که در عمده رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری جمهوری اسلامی نمی‌توان از آن اثری یافت. اتفاق مشابهی برای دیدار آسیایی ووشو روی داد. در این دیدار الهه، شهربانو و سهیلا منصوریان با دو مدال طلا و یک برنز به کشور بازگشتند، ولی در فرودگاه کسی به پیشباز این سه خواهر قهرمان نرفت.
سال گذشته زمانی‌که تیم فوتسال زنان ایران عنوان قهرمانی فوتسال زنان آسیا را با شکست تیم ژاپن به دست آورد، مقامات تصمیم گرفتند آنها را برای شرکت در جام جهانی که در گواتمالا برگزار می‌شود اعزام نکنند. تصمیمی که تنها پس از دستور حسن روحانی در آن تجدید نظر شد. رئیس فدراسیون فوتبال در توجیه تصمیم‌اش گفته بود ما بودجه کافی نداریم و فوتسال و فوتبال زنان نیز از اولویت‌های فدراسیون نیستند.
بگذریم که که شهرداری تهران در پایان بازی‌های المپیک در بنرهایی که در بزرگداشت قهرمانان ایرانی در خیابان‌ها نصب کرده بود، «فراموش» کرد نامی از کیمیا علیزاده، اولین زن مدال‌آور ایرانی در بازی‌های المپیک ببرد. تلویزیون هم، وقتی که ناچار شد از کیمیا علیزاده به خاطر محبوبیت‌اش دعوت به عمل بیاورد، مجری برنامه تمام همّ و غم‌اش این بود که این قهرمان کی ازدواج خواهد کرد و کی نوه‌ای برای پدرش خواهد آورد. سوال‌هایی که بیش از آنکه ناشی از «بی‌توجهی» مجری باشند، در جهت یادآوری سخنان رهبر جمهوری اسلامی و دیگر مراجع تقلید است که بر باروری و خانه‌داری به عنوان نقش اصلی زنان تکیه دارند. سخنانی که زنان ایران نشان دادند ارزشی برای آنها قایل نیستند.
