آزاده کریمی (+عکس) نمایشگاه عکس‌های قدیمی مرتضی پورصمدی با عنوان «عشایر ایران، بادی، خاکی» در شهر کلن آلمان برپا شده است. در این نمایشگاه ۳۳ قطعه عکس سیاه و سفید از این عکاس به روی دیوار آرت استودیوی «Wohnzimmer 32» رفته که قدمتی نزدیک به چهل سال دارند.
پورصمدی، عکاس و فیلمبردار مردم‌نگاری است که بیش از پانصد هزار کیلومتر برای ثبت آثاری با گرایش مردم‌شناسی و شناخت اقوام و عشایر ایران سفر کرده است. وی در طول بیش از ۴۰ سال فعالیت هنری‌اش از عشایر اقوام کرد، لر، فارس، ترک، ترکمن، عرب و بلوچ ایران عکاسی کرده است.
بخشی از آثار نمایشگاه تازه پورصمدی حاصل یک‌سال زندگی و همراهی وی با عشایر کوچ‌رو بختیاری در دهه ۶۰ خورشیدی و دوران جنگ ایران و عراق است. عکس‌ها شامل پرتره، عبور از کوه و نحوه زندگی عشایر اقوام مختلف ایران هستند که اکنون به پدیده‌ای فراموش‌شده و تاریخی بدل شده و با گسترش زندگی شهرنشینی یکجانشینی گزیده‌اند.
بخشی از آثار نمایشگاه کلن در روند ساخت مستند «تاراز» (ساخته فرهاد ورهرام) و همراهی گروهی از عشایر کوچ‌رو بختیاری (خانوار «آمرید حاتمی») عکاسی شده که در دو استان خوزستان و چهارمحال‌و‌بختیاری زندگی می‌کردند.
یکی از مسیرهای کوچ این عشایر، کوه تاراز نام دارد که رودخانه کارون از دامنه‌های آن عبور می‌کند. تاراز سخت‌ترین مسیری است که این خانوار و همراهانش در مسیر کوچ طی می‌کنند.
پورصمدی به همراه گروه «تاراز»، همان مسیری را طی کرد که در سال ۱۳۰۲ مرین سی‌کوپر، ارنست بی شودزاک و مارگارت هریسون برای ساخت مستند دیدنی «علف» پشت سر گذاشتند.
سازندگان «علف» فروردین سال ۱۳۰۴ (۱۹۲۵) به اردوی حیدرخان کلانتر، طایفه بامدی از ایل هفت لنگ بختیاری ملحق می‌شوند و از قلمروی قشلاقی آنها واقع در جهانگیری خوزستان کوچ می‌کنند و پس از ۴۳ روز و طی ۴۰۰ کیلومتر در ارتفاعات زردکوه به سفر خود پایان می‌دهند.
پورصمدی همچنین در سال ۱۳۸۱ فیلمبرداری فیلم مستند «میلکان» (ساخته مینو کیانی) را بر عهده داشت. این فیلم نیز زندگی عشایر ایران را در فصل بهار به عنوان پرباران‌ترین و پرکارترین فصل زندگی عشایر نشان می‌دهد که زنان بیشترین نقش را در آن ایفا می‌کنند.
شهرام میرزایی مدیر آرت استودیو «Wohnzimmer 32» درباره عکس‌های این نمایشگاه به کیهان لندن می‌گوید: «پورصمدی نه فقط از عشایر عکاسی کرده، بلکه همچون جزوی از ایل با آنها زندگی کرده و توانسته اعتماد آنها را به خود جلب کند. این اعتماد را می‌توانید در همه عکس‌ها ببینید، چرا که مردان ایل به راحتی اجازه عکاسی از زن و فرزندان خود را نمی‌دهند.»
وی با اشاره به سیاه و سفید بودن عکس‌ها می‌گوید: «زمانی که پورصمدی از عشایر عکاسی می‌کند، عکاسی کارت پستالی و رنگی در اوج محبوبیت خود بوده ولی او ترجیح می‌دهد تا به جای فضای کارت پستالی طبیعت، زندگی سخت و واقعی عشایر ایران را به صورت سیاه و سفید ثبت کند.»
مدیر آرت استودیو «Wohnzimmer 32» با اشاره به واکنش بازدیدکنندگان آلمانی از این نمایشگاه همچنین می‌افزاید: «واقعی و صمیمی بودن سوژه‌ها برای آلمانی‌ها بسیار جالب است و بیشتر آنها می‌گفتند که انگار با این عکس‌ها به ۳۰۰ یا ۴۰۰ سال قبل پرتاب شده‌اند. آنها به دوره‌ای قدم می‌گذارند که گویی هرگز وجود نداشته و روش زندگی خلاقانه آنها برایشان جالب است. دنیایی که اکنون به نظر سوررئال می‌آید.»
میرزایی می‌گوید: «عکس‌های پرتره هم برای تماشاگران غیرایرانی جالبند، اینکه ایرانیان از اقوام مختلف و متفاوت تشکیل شده‌اند و این تنوع را در ظاهر و پوشش آنها می‌توان مشاهده کرد.»
آرت استودیو «Wohnzimmer 32» که نزدیک به یک‌سال از افتتاح آن می‌گذرد، مجموعه‌ای با کاربری فرهنگی و هنری که علاوه بر اجرای موسیقی و تئاتر، به نمایش آثار عکاسی نیز می‌پردازد.
میرزایی در این باره که چرا برای نخستین نمایشگاه عکس آرت استودیو، آثار مرتضی پورصمدی انتخاب شده، می‌گوید: «برای افتتاحیه گالری انتخاب‌های زیاد داشتیم ولی مرتضی پورصمدی عکاس قدیمی و زبده‌ای است که زندگی عشایر ایران را که رو به نابودی گذاشته، عکاسی کرده است. متاسفانه ما حافظه تاریخی خوبی نداریم و حتی از بزرگان خود همچون هدایت و دهخدا یک عکس خوب نداریم.»
وی اضافه می‌کند: «نگاتیوهای پورصمدی نیز در حال خراب شدن است، تلاش ما این است که بتوانیم این نگاتیوها را حفظ کنیم. پورصمدی نیازی به معروفیت ندارد و همواره در دنیا نمایشگاه عکس برگزار می‌کند، مهم جلب حمایت در نگهداری این نگاتیوهاست. ضمن اینکه ما عکس‌های این نمایشگاه را به گونه‌ای چاپ کردیم که در ۱۰۰ سال آینده دوام بیاورند.»
پدر و مادر پورصمدی هر دو ریشه‌های روستایی و عشایری داشتند، از همین رو دوران کودکی را در طبیعت و کوهستان سپری کرد. بر اساس آنچه از خاطراتش منتشر شده، مطالعه کتابی به نام «پرتره‌هایی از سرخپوستان آمریکای شمالی»(ادوارد- س- کرتیس) او را به عکاسی مردم‌شناسی قومی و بومی علاقمند کرد.
اکنون پورصمدی یکی از پرسابقه‌ترین فیلم‌برداران مستندهای قوم‌نگار ایران در نمایش آداب و رسوم، ادیان و ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگی اقوام و مردم کهن ایران به شمار می‌آید.
او بیش از یک‌صد فیلم مستند، بیش از ۲۰ فیلم سینمایی و پنج سریال تلویزیونی را فیلمبرداری کرده و عکس‌های وی با موضوع مردم‌نگاری و شناخت عشایر ایران در سوئد (دو نمایشگاه)، فرانسه و کانادا به نمایش در آمده‌اند. عکس‌های این هنرمند در کتاب‌های «بادی و خاکی: زندگی عشایر ایران» و کتاب دو جلدی «کهن بوم و بر» به چاپ رسیده است.
