اصغر فرهادی: من یاد گرفته‌ام چطور باید کار کرد بدون آن که سانسور مانع کار شما شود

«پاری ماچ» اخیرا گفتگویی با اصغر فرهادی، کارگردان «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» انجام داده که ترجمه‌ی آن را در ادامه می‌خوانید.

– پس از فیلم  «گذشته» که داستان آن در فرانسه می‌گذرد، شما قرار بود با یک برنامه‌ی اسپانیایی کار خودتان را در اروپا ادامه دهید؛ چرا آخر سر فیلم «فروشنده» را در ایران کارگردانی ساختید؟

– برای ساختن فیلمی در کشور خودم احساس کمبود می‌کردم. من از این که بار دیگر فیلمی در خارج از کشور بسازم، ناراحت بودم. این کار به این شبیه بود که سه سال در خارج از ایران زندگی کرده‌ باشم. همین که داستان فیلم  به فکرم رسید، بهترین بهانه‌ای بود برای آنکه فیلمی در کشور خودم بسازم.

پیش‌پرده‌ی فیلم «گذشته»:

-شما در فیلم خود از جامعه‌ای انتقاد می‌کنید که هنوز حتی در محافل روشنفکری و روشنگری نیز مردسالار است.

ــ ایران متجدد و نو شده. شما اگر امروز به ایران بیایید از دیدار جامعه‌ای که شما را می‌پذیرد در شگفت می‌شوید. دلیل این شگفتی اختلاف ظاهر این جامعه است که به‌ نظر آزاد می‌رسد ولی پایه و اساس آن همچنان سنتی مانده.

-آیا به‌نظر شما وضع کنونی  تغییر پیدا خواهد کرد؟

ــ بله؛ من تردید ندارم که ایران به سوی یک نوع خودیابی و یا به هر ترتیب  به سوی آگاهی بیشتر از وضع کنونی خود پیش می‌رود که ۲۰ یا ۳۰ سال قبل وجود نداشت. این حرکت متوقف نمی‌شود.

– آیا شما فیلم‌نامه خودتان را در اختیار مأموران سانسور گذاشتید؟ مجبور نشدید بعضی از نکات داستان را تغییر دهید؟

ــ من تمام فیلم‌نامه را به آنها ندادم بلکه فقط خلاصه‌ای از داستان را به اطلاع‌شان رساندم که مأموران چیز قابل انتقادی ندیدند و چیزی نگفتند. من بخت آن را دارم که می‌دانم چگونه با این افراد رفتار کنم. وقتی شخصی در این سرزمین به دنیا می‌آید حتی می‌تواند با در و دیوار نیز کنار بیاید.

پیش‌پرده‌ی فیلم «فروشنده»:

– این بدان معنی است که شما می‌توانید هرگونه فیلم بسازید و یا هرچه دلتان می‌خواهد بگویید؟

ــ نه؛ من نگفتم که هیچ‌گونه مانعی در کار نیست ولی یاد گرفته‌ام که چطور باید کار کرد بدون آن که سانسور مانع کار شما شود. شاید به این علت باشد که فیلم‌های من انتقاد و عیب‌جویی از جامعه است بدون آن که به دستگاه دولت کاری داشته باشد. به نظر من جامعه‌ای که  کمی وجدان بالایی داشته باشد نمی‌تواند زیر یک رژیم تمامیت‌خواه زندگی کند.

-موفقیت بی‌همتای فیلم  «جدایی نادر از سیمین» ساختۀ شما که درایران، سه میلیون نفر به تماشای آن رفتند و در فرانسه یک میلیون و سپس جایزۀ  اسکار بهترین فیلم خارجی را برد، چه تغییری در کار شما به ‌وجود آورد؟

ــ این تغییرات نوعی انتظار به ‌وجود آورد. تعداد بیشتری از مردم منتظرند که کار آیندۀ مرا ببینند. مفهوم مخالف آن، این است که مردم به یک فیلم مخصوص علاقه نشان می‌دهند که برای آنان نقطۀ عطفی می‌شود و همیشه کمبودش را احساس می‌کنند. من محکوم به این هستم که تمام فیلم‌های جدیدم را با فیلم «جدایی» مقایسه بکنم. ولی بسیاری از کارگردانان و فیلم‌سازان نیز همین مراحل را پیموده‌اند. شاید با فیلم «فروشنده»  بالاخره این مقایسه تمام شود.

پیش‌پرده‌ی فیلم «جدایی نادر از سیمین»:

– آیا از ساختن فیلم پلیسی اسپانیایی با شرکت خاویر باردم و پنه‌لوپه کروز که قرار بود پدرو آلدوموار در تهیه‌ی آن شرکت داشته باشد، صرف نظر کرده‌اید؟

ــ نه؛ من یک سال به خودم فرصت دادم که اجرای این طرح را به ‌عهده بگیرم. در حال حاضر  مشغول نوشتن فیلم‌نامه هستم. احتمالاً فیلم آینده‌ی من خواهد بود مگر آن که روزی با داستان دیگری از خواب بیدار شوم که در این صورت بند و بساط‌ام را جای دیگری پهن می‌کنم.

*ترجمه از کیهان لندن