حشره‌ای شش پا که فقیر و غنی نمی‌شناسد و در فصل سرد زمستان در سراسر جهان به سراغ کودکان می‌رود.
بله، در مورد شپش صحبت می‌کنیم؛ حشره‌ای که هنوز با وجود آگاهی‌رسانی‌های بسیار وقتی نام او آورده می‌شود بسیاری از خانواده‌ها هراسان می‌شوند. ایرانیان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و هر سال با آغاز فصل سرما نگران شپش‌های سر دانش‌آموزان می‌شوند. امسال البته میزان گزارش‌‌‌ها از شیوع شپش در مدرسه‌های نقاط مختلف ایران نشان می‌دهد که شیوع آن گسترده‌تر از سال‌‌های گذشته است و حتی «روزنامه اقتصاد» با عنوان «سونامی شپش در مدارس تهران» به این موضوع پرداخته است.
با اینکه این روزنامه در مقدمه‌ای «عدم رعایت درست بهداشت فردی از یک سو و گسترش نگهداری از حیوانات خانگی به خصوص سگ در سال های اخیر» را عامل بروز این «سونامی» عنوان کرده اما در مصاحبه با دکتر محمد علی نیلفروش زاده، رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی آمده است: «وجود شپش سر دلیل بر عدم نظافت نیست. هر کسی ممکن است به شپش سر مبتلا شود، فقیر یا غنی. تمیز یا کثیف ولی در بچه های بین ۴ تا ۱۱ سال بیشترین شیوع دیده می‌شود و در دختران بیشتر از پسران است همچنین در سن شروع مدرسه نیر شایع‌تر است. شپش سر معمولاً به شکل فرد به فرد و با تماس سر افراد سرایت پیدا می‌کند. حدود ۳۰ ثانیه طول می‌کشد که یک شپش از یک سر به سر دیگر انتقال پیدا کند. سرایت از طرق دیگر شیوع کمتری دارد مثل کلاه، شانه یا بالش. نکته اینکه شپش سر از حیوانات قابل سرایت نیست».
پیش از این با پیدا شدن شپش در سر یک فرد سریع اقدام به تراشیدن موی سر او می‌کردند و بر این باور بودند که به این شکل این حشرات شش پا از بین خواهد رفت. اما پیشرفت علم و تحقیقات نشان داده با اینکه این حشرات امکان ورود به پوست سر را ندارند اما با توجه به اینکه روزانه بین ۸ تا ۵۶ تخم روی سر و موی کودکان می‌گذارند مهمترین راه مقابله با آن، استفاده از شامپوهای مخصوص ضد شپش است. خانواده‌ها باید به محض اینکه علامت‌های شیوع شپش را در فرزندان خود دیدند به پزشک مراجعه کنند.
به گفته پزشکان «خارش شدید و بدون علت سر معمولاً در ناحیه پشت سر و اطراف گوش‌ها» از اولین نشانه‌های شپش گذاشتن موی سر است. باید توجه داشت که شپش به خودی خود نمی‌تواند خطری برای سلامتی فرد ایجاد کند اما ممکن است بر اثر خارش شدید فرد دچار عفونت پوستی و زرد زخم در ناحیه پشت سر و پشت گوش شود.
در صورت پیدا شدن شپش باید تمام بالش، ملافه و شانه افراد مبتلا (و توصیه می‌شود تمام افراد خانواده) ضد عفونی شوند. در این دوران رعایت نظافت شخصی بسیار مهم است، خشک کردن موی سر بعد از استحام از جمله نکاتی‌ست که مخصوصا در مناطق سرد و مرطوب بر آن تاکید می‌شود. خشک شدن کامل لباس‌های شسته شده و حتی اتو کردن تمام آنها در زمان شیوع شپش نیز می‌تواند به رفع آن کمک کند. باید توجه داشت که گرما و نور از عواملی هستند که شپش‌ها از آن گریزان‌اند.
به گفته دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده «برای درمان شپش سر، شامپویی به نام لیندان استفاده می‌شود که ۵ تا ۱۰ دقیقه روی سر می‌ماند و بعد شسته می‌شود. هفت تا ده روز پس از مصرف، نیاز به مصرف دوباره دارد. مصرف این شامپو برای کودکان زیر ۶ سال و مادران بادار ممنوع است و برای آنها با تجویز پزشک، باید از شامپوهای جدیدتری استفاده کرد». این روش مداوا نزدیک به ۲۰ روز طول خواهد کشید اما «بعد از یک بار استفاده از شامپو لیندان قدرت انتقال شپش از بین می‌رود و پس از مصرف شامپو، رفتن افراد به مدرسه و مهد کودک مانعی ندارد».
باید توجه داشت که شپش همان طور که اشاره شد ربطی به طبقه اجتماعی- اقتصادی افراد ندارد و هر فرد می‌تواند بنا به دلایل گوناگونی دچار آن شود. اما مهمترین نکته این است که با آموزش بیشتر پیرامون شناسایی نشانه‌ها و روش‌های درمان آن می‌توان از شیوع آن جلوگیری کرد.
فارس نیوز هفته گذشته گزارش کرد که متاسفانه مادری که آگاهی لازم برای درمان شپش نداشته از «کود شیمیایی» برای درمان شپش در فرزندان خود استفاده کرده که منجر به مرگ دختر وی شده است.
نکته مهم اینجاست که با پیدا شدن شپش در سر فرزندان خود هرگز با آنها مانند یک فرد مقصر یا کثیف که بهداشت فردی را رعایت نمی‌کند برخورد نکنید. توجه داشته باشید در بسیاری موارد شپش از فردی دیگر به او سرایت کرده و برخوردهایی از این دست می‌تواند در روحیه کودکان تاثیر نامطلوب داشته باشد.
