به دنبال گسترش روزافزون چاقی مفرط در تمام جهان، سازمان بهداشت جهانی بر آن شد که به کشورهای جهان توصیه کند بر نوشیدنی‌های شیرین عوارض اضافی وضع کنند زیرا این گونه نوشیدنی‌ها بیش از هر چیز سبب چاقی و اضافه‌وزن می‌شوند.
بر پایۀ پژوهش‌هایی که در کشورهای مختلف انجام شده نسبت انسان‌های بالغ با وزن اضافه و یا چاق از ۲۹درصد در سال ۱۹۸۰ به ۸۷درصد در سال ۲۰۱۳ رسیده است. اگر تعداد اشخاصی که اضافه‌وزن دارند در کشورهای توسعه‌یافته بیش از کشورهای در حال توسعه است، اما این فاصله در حال کم شدن است. در کشورهایی مانند کویت، لبنان، قطر، تونگا و ساموا نسبت چاقی زنان در سال ۲۰۱۳، پنجاه درصد افزایش یافته است.
به نظر سازمان جهانی بهداشت، افزایش تعداد اشخاص چاق در دنیا به دلیل عادات نادرست غذایی و کمبود فزاینده‌ی فعالیت‌های بدنی است. رژیم‌های غذایی بر اساس گوشت حیوانات و چربی‌ها سبب افزایش خطرات عارضه‌هایی مانند بیماری‌های قلب و عروق، مرض قند و انواع مختلف سرطان می‌شود.
در سال ۲۰۱۲ بیماری‌های قلب و عروق که از رایج‌ترین بیماری‌های مرگ‌آور است، ۵/۱۷ میلیون نفر را در جهان از میان برده است. بیش از سه چهارم این مرگ‌ها از طرف کشورهایی اعلام شده که درآمد سرانۀ آنها کم یا متوسط بوده است. این نکته سیستم حمایت اجتماعی افراد را در این کشورها مورد تردید قرار می‌دهد. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت، بیماری‌های مزمن وابسته به نحوۀ تغذیه، مانند دیگر علل قدیمی از جمله بدغذایی و بیماری‌های مسری را خطر روزافزونی برای تمام افراد بشر به شمار می‌آورد.
مردم مغرب‌زمین نخستین بخش از جهانیان بودند که وزن‌شان اضافه شد ولی امروز این مشکل دامن‌گیر کلیه افراد بشر شده است. در مقاله‌ای از سال ۱۹۹۳ پروفسور باری پوپکین استاد دانشگاه کارولینای شمالی این تحول را نتیجه‌ی تغییر رژیم غذایی می‌داند که به جای میوه و سبزی و مواد نشاسته‌ای، به رژیم دارای چربی زیاد (به ویژه روغن حیوانی)، قند و فرآورده‌های تغییرشکل یافته روی آورده‌اند.
به نظر پروفسور پوپکین، مراحل مختلف تغییر تغذیه به عوامل اجتماعی ـ اقتصادی مانند میزان صنعتی شدن، افزایش درصد زنانی که کار می‌کنند و افراط در استفاده از تکنولوژی تغییر مواد غذایی بستگی دارد.
عامل گوشت
افزایش تعداد اشخاصی که اضافه وزن دارند و تحول عادات غذایی کاملا با جهانی شدن همراه است. در اینکه این عامل زندگی مردم را تغییر داده است هیچ‌گونه تردیدی وجود ندارد ولی آیا موجب تغییر تغذیه نیز شده است؟
برای پاسخ دادن به این پرسش، اثر جهانی شدن را بر عادات تغذیه وافزایش اشخاص دارای اضافه‌وزن، از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۱ در هفتاد کشورثروتمند و یا کشورهایی که عایدی کمتری داشتند، مورد پژوهش قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که جهانی شدن موجب افزایش مصرف گوشت شده واین افزایش در نتیجه‌ی توسعه‌ی مبادلات بازرگانی و دیگر ملاحظات اقتصادی نیست بلکه نتیجه‌ی جهانی شدن تبادل افکار (اطلاعات، تصاویر و دیدارها) یعنی ابعاد اجتماعی آن است.
به این نحو، اگر مثلا ترکیه از نظر جهانی شدن، به پای فرانسه می‌رسید، مصرف گوشت در این کشور نیز ۲۰درصد افزایش می‌یافت. با تمام این احوال، با آنکه پژوهش‌های ما نشان می‌دهد که جهانی شدن بر عادات تغذیه‌ی مردم اثر می‌گذارد، ما تا کنون نتوانسته‌ایم ارتباطی بین جهانی شدن و فربه شدن مردم پیدا کنیم. شاید این عدم توفیق به این جهت بوده که ما بدون توجه به مختصات کشورها، به‌دنبال یک نظر کلی و عمومی رفته‌ایم.
به هر تقدیر، جهانی شدن نمی‌تواند به تنهایی دلیل بیماری فراگیر چاقی مفرط را که در تمام جهان دیده می‌شود، روشن سازد ولی شاید در برخی از کشورها نقش داشته باشد.
تأثیر غذاهای آماده
برای توجیه این ابهام، می‌توانیم حدس بزنیم که عوامل دیگری نیز مسؤول این پدیده هستند بخصوص غذاهای از قبل آماده شده که بیشتر اوقات آثار ناشی از آن، مورد توجه و سؤال قرار می‌گیرد.
بر پایۀ پژوهشی که در آمریکا انجام شد، آمریکائیان سه‌چهارم انرژی و توان خود را به جای مواد غذایی تازه، از غذاهای آماده‌شده می‌گیرند که بیشتر دارای اسیدهای چرب اشباع‌شده، شکر و نمک هستند.
دسترسی آسان و بی دردسر به غذاهای آماده، بستگی به توسعه‌ی سریع و روزافزون خرده‌فروشی دارد. در واقع تکنولوژی و کلیه اقداماتی که برای رساندن کالا به بازار فروش انجام می‌شود، سادگی و سرعت زیادی پیدا کرده و موجب آن شده که فروشندگان غذاهای آماده‌شده را به قیمت بسیار کمتری به مشتریان ارائه می‌کنند.
پس از آن که سوپرمارکت‌ها بازارهای اروپا را پر کرد، به نفوذ در کشورهای درحال توسعه که امکانات و جمعیت بیشتری دارند روی آورد. در سال‌های ۱۹۹۰ فروشگاه‌های مواد غذایی در آمریکای لاتین، اروپای مرکزی و آفریقای جنوبی نفوذ کرد . این فروشگاه‌ها سپس در آسیا گسترش یافتند و امروز نوبت آفریقاست.
یک جنبۀ جالب و مهم درباره‌ی غذاهای آماده که تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته، نقش شرکت‌های بزرگ چندملیتی است که نوعی رژیم غذایی مردمان غرب را بر پایه‌ی فست‌فودها و آشامیدنی‌های گازدار به عهده دارند. این شرکت‌های چند ملیتی از سردمداران بازاری هستند که در بسیاری از کشورهای در حال رشد، از جمله برزیل، هند، مکزیک و روسیه فعالیت دارند و مبالغ قابل توجهی برای تبلیغ مواد غذایی خود خرج می‌کنند.
ولی مشکل است بتوان گفت که افراد به خاطر رعایت رژیم غذایی کشورهای غربی اضافه‌وزن پیدا می‌کنند یا آنکه دلیل‌اش رژیم غذایی محلی خودشان با مصرف گوشت بیشتر و چربی و شکر است.
نقش اشتغال در تغذیه
علاوه بر تجزیه و تحلیل‌هایی که درباره رژیم غذایی صورت می‌گیرد، آمریکاییان در بررسی و برآوردی که کرده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که گسترش روزافزون اشخاص چاق، به بازار کار بخصوص درصد رو به افزایش کارکنان زن نیز بستگی دارد.
از یک طرف زنانی که کار می‌کنند کمتر فرصت تهیه‌ی غذا دارند؛ از طرف دیگر، چون با افزایش ساعات کار خانواده درآمد بیشتری به دست می‌آید، پس در سلامت کودکان که با سادگی بیشتری به بهداشت دسترسی پیدا می‌کنند، غذاهایی با کیفیت بهتر می‌خورند، فعالیت‌های ورزشی و آموزش بهتری در اختیار دارند، تأثیری بسزا دارد.
از آنجا که تصمیم به اشتغال، یک مسألۀ خصوصی و شخصی است و کاملا به خلقیات و محیط زیست هر کس ارتباط دارد، مشکل بتوان یک دلیل منطقی برای ارتباط موقعیت شغلی پدر و مادر و فربهی کودکان پیدا کرد. برخی از پژوهش‌ها برای این امر نتیجه‌ی مثبتی پیدا کرده‌اند ولی دلایل آنان به اندازه کافی قابل قبول نیست. این پژوهش‌ها منحصراً درباره‌ی زنان شاغل انجام شده و مردان شاغل را به حساب نیاورده است. بنابراین، هیچ دلیلی بر این مطلب نیست که جنسیت پدر و مادر نقشی در این زمینه داشته باشد.
کار متناوب شبانه، روز به روز افزایش می‌یابد. بر اساس پژوهش سازمان بین‌المللی کار، یک چهارم تمام کارمندان و شاغلان در اتحادیه اروپا شب کار می‌کنند. این ساعات کار که احتمالا خوردن غذا را در ساعت معین مشکل می‌کند، ممکن است موجب تشویق کارگران شود که هنگام کار، غذای مختصری برای رفع گرسنگی بخورند و در انتظار غذای بهتر و کامل‌تر پس از پایان کار بمانند. از طرف دیگر، فناوری جدید بخش مهمی از کار بدنی را در تعداد زیادی از بخش‌ها کاهش داده است. بنابراین برای جلوگیری از چاقی باید کمتر غذا خورد.
اگرچه نکات بی‌شماری درباره‌ی رابطه‌ی جهانی شدن با چاقی به نظر قابل قبول می‌آید ولی به طور کلی دلیل قاطعی در این باره وجود ندارد. به این دلیل که غذا و عادات غذایی تابع عوامل بی‌شماری هستند که تکیه فقط بر یک عامل بخصوص را مشکل می‌سازد. مضافاً به این که فربهی مفرط ممکن است در هر شخص دلایل متفاوتی داشته باشد.
باوجود این فرضیات و تئوری‌های متعدد، دلیل اصلی و اصولی بیماری فراگیر جهانی «چاقی بیش از حد» به طور قطع و یقین روشن نیست.
*منبع: وبسایت The Conversation France
