سازمان فناوری اطلاعات ایران به دنبال الزامی کردن آموزش سواد رسانهای و اطلاعاتی است.
خسرو سلجوقی، عضو هیئت عامل سازمان فناوری اطلاعات، با اعلام این خبر به خبرگزاری ایسنا گفته است: «از طریق شورای عالی فضای مجازی به دنبال تصویب این طرح هستیم که اگر مصوب و اجرایی شود، به دانش مردم برای مقابله با شایعات و وبگاههای هرز و اتلاف وقت کمک خواهد کرد.»
به گفته کارشناسان سواد رسانهای به فرایندی گفته میشود که از دریافت پیام تا پذیرش و ذخیرهسازی در ذهن را در بر میگیرد. هر دریافتی از جهان پیرامون به باورها و دانشی که فرد دارد، وابسته است.
به این ترتیب تولیدکنندگان محتوا با برجسته کردن برخی موضوعات در فضای مجازی، به موضعگیریهای مخاطبان در فضای حقیقی و مجازی جهت میدهند. اما در مقابل برخی مخاطب را منفعل ندانسته و واکنش مخاطب را در برابر محتوایی که به وی میرسد، فعال تلقی میکنند. این دیدگاه در نهایت منجر به آموزش سواد رسانهای و واکنش معقولانه در برابر رسانههای جدید شد.
کارشناسان حوزه رسانه معتقدند در آموزش سواد رسانهای باید به چهار مؤلفه شناختی، احساسی، زیباییشناسی و اخلاقی را مورد توجه قرار داد چون هر کدام از آنها بر دامنه متفاوتی از درک و فهم انسان متمرکز است.
به این ترتیب بُعد شناختی فرد را ملزم میکند ساختار دانش خویش را گسترش دهد. کسب دانش لازم درباره یک موضوع از طریق منابع متعدد رسانهای و دنیای واقعی باید صورت میگیرد.
در بُعد احساسی، کنترل عواطف و احساسات در برابر پیامهای رسانهای اهمیت ویژهای دارد. بُعد زیباییشناختی کمک به داوری و قضاوت درباره پیام و نحوه تدوین، ویراستاری، نورپردازی، بازیگردانی، صفحهآرایی و… است، و همچنین در این بُعد افراد به نحوه دستکاری ها و ترفندهای هنری آگاهی مییابند.
بُعد اخلاقی سواد رسانهای قضاوت درباره ارزشهاست. امروزه رسانهها گاهی مرزهای اخلاقی را زایل و الگوهای جدیدی از کنش و رفتار ارائه میدهند. بُعد اخلاقی تفاوت قائل شدن میان درستیها و نادرستیها است.
کارشناسان حوزه رسانه با این توضیحات معتقدند گفت سواد رسانهای، مدیریت و کاهش اثرات سوء رسانهها برای فرد را در بر دارد.
به گفته خسرو سلجوقی، تفکر و سواد رسانهای جزو پروژههایی است که از سال ۱۳۹۵ در ایران و توسط سازمان فناوری اطلاعات آغاز شده است.
سلجوقی در این باره میگوید: «فراگیر شدن سواد رسانهای جزو پروژههایی است که امیدواریم در سال ۱۳۹۶ در شورای عالی فضای مجازی نسبت به اجباری کردن آن، اهتمام لازم صورت گیرد. همراهی بین سازمان فناوری اطلاعات و شورای عالی فضای مجازی در برنامه شورا است و به همین منظور مصوبهای در شورا در حال تهیه است برای اینکه آموزش سواد رسانهای و اطلاعاتی نهادینه شود.»
سلجوقی در مورد کارهایی که تا کنون در راستای بالا بردن سطح سواد رسانهای در ایران صورت گرفته میگوید: «زمانی که سال گذشته این برنامه را شروع کردیم، آموزش و پرورش هم همراهی کرد و یک کتاب تحت عنوان «تفکر و سواد رسانهای» نوشت که در حال حاضر در پایه دهم آموزش داده میشود. اینها حرکاتی است که بعدها میتوان در جامعه آثار بلندمدتش را فهمید. همچنین سعی کردیم انجمن سواد رسانهای را در کشور راه بیندازیم که در حال حاضر مراحل آخرش را طی میکند و به زودی راهاندازی میشود. تعدادی کتاب درباره سواد آموزشی ترجمه و تألیف شده است، همچنین کتابهایی که سرفصل آنها ترجمه و محتوای آنها تالیف است و خود این کتابها خوراک اولیه برای این مرکز را فراهم میکند.»
گفتنی است کانادا و ژاپن دو کشور پیشتاز در امر آموزش سواد رسانهای بودهاند. آموزش سواد رسانهای در کانادا بر مبنای استانداردهایی یکسان، معین و یکپارچه انجام نمیشود بلکه متناسب با مقتضیات زمانی و مکانی هر ایالت و همچنین شرایط خاص دانش آموزان این آموزش صورت میگیرد.
در کشور ژاپن آموزش سواد رسانهای اولین بار از سوی وزارت پست و مخابرات این کشور مطرح شده و همین وزارت متولی این آموزش است؛ از سوی دیگر ژاپنیها بیش از آنکه بر سواد رسانهای تاکید داشته باشند بر سواد اطلاعاتی تاکید دارند. در ژاپن، سواد اطلاعاتی به عنوان یک واحد درسی اختیاری در مدارس سراسر این کشور با رویکرد آموزش مهارت استفاده از کامپیوتر و استفاده موثر از اطلاعات تدریس میشود.
بر اساس پژوهشهای مختلف، نتیجه این آموزش در دو کشور کانادا و ژاپن منجر به این شده که دانش آموزان این دو کشور، نسبت به دیگر کشورها، تسلط و درک بیشتری نسبت به خروجی رسانهها پیدا کنند: «آنها به خوبی میدانند از رسانهها چه میخواهند و لذا به طور فعالانه به تحلیل و ارزیابی نقادانه محتوای رسانهای میپردازند تا معنای پیامهایی را که با آنها مواجه میشوند درک نمایند.»