بیژن فرهودی – تعطیلات نوروز ۱۳۹۴ فرصتی برای تنفس در مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا و یارانش در لوزان تا روز ۵ فروردین پدیدآورده است. این در حالیست که طرفین فرصت چندانی برای دستیابی به تفاهمی سیاسی در مورد آینده برنامه هسته‌ای ایران ندارند و باید تا ۳۱ مارس برابر با ۱۱ فروردین قرارداد سیاسی را امضا کنند.
در آخرین روز این دور از گفتگوها شاهد تحولاتی حاشیه‌ای بودیم که شاید نمادی‌ترین آن دیدار جان کری وزیر امورخارجه آمریکا با حسین فریدون برادر حجت‌الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی برای تسلیت به خاطر از دنیا رفتن مادر آنها بود. ایالات متحده به این نیز بسنده نکرد و وزارت امورخارجه اعلامیه‌ای رسمی به همین مناسبت صادر کرد و همدردی خود را با «دکتر» حسن روحانی و برادر وی حسین فریدون ابراز داشت. برخی ناظران این اقدام جان کری را بخشی از عملیات دل‌ربایی از نظام اسلامی برای متقاعد ساختن تهران به امضای توافق نهایی می‌دانند.
از سوی دیگر پرزیدنت اوباما در پیام نوروزی خود خطاب به مردم و رهبران ایران از آنها خواست که از بهترین فرصت به دست آمده در چند دهه اخیر برای بهبود مناسبات دو کشور استفاده کنند. اوباما که هر ساله در ایام نوروز پیامی تصویری برای مردم و رهبران جمهوری اسلامی می‌فرستد این بار چنین گفت:
سران ایران گزینه‌هایی را در اختیار دارند: یا حفظ وضعیت فعلی و انزوا و تحریم و یا قرار دادن کشور در مسیر افزایش بازرگانی و سرمایه‌گذاری با دیگر کشورهای جهان. اگر رهبران ایران بتوانند با توافقی موافقت کنند، می‌تواند به راهی بهتر بیانجامد- راه فرصت‌های بهتر برای مردم ایران. تجارت و رابطه بیشتر با دنیا. سرمایه‌گذاری‌های خارجی بیشتر و فرصت‌های کاری، از جمله برای جوانان ایرانی. تبادلات فرهنگی بیشتر و فرصت‌هایی برای دانشجویان ایرانی برای رفتن به دیگر کشورها. همکاری‌های بیشتر در زمینه‌هایی مانند علوم و فن‌آوری و نوآوری. به بیانی دیگر، یک توافق هسته‌ای می‌تواند اکنون درها را به آینده‌ای روشن تر برای شما مردم ایران که به عنوان میراث‌داران تمدنی بزرگ امکانات بسیار برای عرضه به دنیا دارید، باز کند.
با این حال اوباما یادآورشد که پیشرفت‌هایی در مذاکرات ایران با ۶ قدرت بزرگ به دست آمده اما کماکان با اختلاف نظرهایی روبرو هستیم.
اما نکته جالب در پیام رییس جمهوری آمریکا که با پیام‌های سال پیش او تفاوت داشت، اشاره وی به فتوای ولی فقیه علیه تولید بمب اتم و نیز اظهارات حجت‌الاسلام روحانی در مورد عدم تمایل ایران برای تولید سلاح هسته‌ای بود. در واقع اوباما به نوعی اذعان داشت که می‌داند رژیم ایران به دنبال بمب نیست ولی می‌خواهد تهران تمام تضمین‌های لازم را در این زمینه ارائه دهد. این گفته اوباما با انتقاد برخی محافی راست‌گرا در آمریکا روبرو شده که می‌گویند با توجه به کارنامه رژیم ایران در عرصه حمایت از تروریسم و به راه انداختن جنگ‌های نیابتی در منطقه و سرکوب حقوق مردم خود در داخل معلوم نیست چرا اوباما این چنین به رهبران جمهوری اسلامی اعتماد می‌کند.
اگر پرزیدنت اوباما و مشاورانش فکر می‌کردند که پیام آشتی‌جویانه نوروزی و تمجید از فتوای ولی فقیه، رهبر جمهوری اسلامی را در برابر آمریکا نرم خواهد کرد به سرعت به اشتباه محاسبه خود پی بردند. یک روز پس از انتشار پیام ویدیویی اوباما آیت‌الله خامنه‌ای مفاد آن را به باد حمله گرفت و با غیر صادقانه خواندن آن آمریکا را به استفاده از فشار اقتصادی و قلدربازی برای مأیوس ساختن جوانان نسبت به آینده آنها متهم کرد که می‌خواهد آنها را در برابر نظام قرار دهد. خامنه‌ای حتی مدعی شد که ده‌ها میلیون نفر از این جوانان در سال‌روز انقلاب در سراسر کشور به خیابان‌ها می آیند. هرچند هر سال گزارش خبرگزاری‌های مستتقل غربی شمار تظاهرکنندگان را در تهران به مراتب کمتر از این رقم برآورد می‌کند.
در میان فریادهای «مرگ بر آمریکا»ی زائران در مشهد خامنه‌ای این شعار را نیز تایید کرد و گفت:« البته که مرگ بر آمریکا، چون آمریکا منبع اصلی این فشار است. آنها بر اعمال فشار بر اقتصاد ملت عزیز ما اصرار دارند. هدف‌شان چیست؟ هدف، قرار دادن مردم در برابر نظام است».
تهران و شخص ولی فقیه خواستار برچیده شدن کامل تحریم‌ها بلافاصله بعد از امضای توافق هستند در حالی که ۶ قدرت بزرگ بر لغو تدریجی تحریم‌ها تأکید می‌ورزند. آنها می‌خواهند طی یک دوره ۱۰ ساله محدودیت‌هایی در مورد برنامه هسته‌ای ایران اعمال شود و آنگاه اگر ایران به تعهدات خود در قبال توافق نهایی هسته‌ای عمل کند تحریم‌ها را لغو کنند.
در این حال وزیران امورخارجه آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان همراه با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بعد از ظهر شنبه ۲۱ مارس ۲۰۱۵ در دیداری در لندن به بررسی مذاکرات لوزان پرداختند. در اعلامیه مشترک این وزیران ضمن تاکید بر پیشرفت‌های کسب شده در برخی موارد و عدم توافق در مورد پاره‌ای مسائل دیگر گفته شده که اکنون زمان آن است که ایران به ویژه تصمیمات دشواری را اتخاذ کند. وزیران گوشزد کرده‌اند که ما در لحظه‌ای مهم در این مذاکرات هستیم. اگر بتوانیم تمام مسائل اصلی را حل کنیم کارهای فنی برای تبدیل چهارچوب کلی به متنی جز به جز دنبال خواهد شد.
در تهران حجت‌الاسلام روحانی با خوش‌بینی نسبت به نتیجه نهایی سخن گفت و تصریح کرد: معتقدم مشکلات چیزی نیست که قابل حل و فصل نباشد، اما طبیعی است که در روزها و هفته‌های آخر کار سخت می‌شود و وقتی طرفین می‌خواهند به توافق برسند به این معنی است که باید فشار بیشتری تحمل کنند چرا که برداشتن گام‌های نهایی همواره سخت است.
وال استریت جورنال گزارش می‌دهد که فرانسه سخت‌ترین موضع را در برابر مذاکرات هسته‌ای با ایران در پیش گرفته است. پرزیدنت اوباما روز جمعه در تماس تلفنی با اولاند رییس جمهوری فرانسه ضمن بررسی دیپلماسی هسته‌ای با ایران کوشید مواضع دو کشور را در قبال برنامه هسته‌ای این کشور یک‌سان سازد. دیپلمات‌های فرانسوی علنا آمریکا و دیگر قدرت‌های بزرگ را تحت فشار گذاشته‌اند که در مورد عناصر کلیدی به ویژه سرعت برداشتن تحریم‌ها و وعده محدود ساختن عملیات تحقیق پیرامون ساختن سانتریفیوژهای پیشرفته تا ضرب‌الاجل ۳۱ مارس برابر با ۱۱ فروردین کوتاه نیایند. پاریس هم‌چنین روی یک ساعت دیپلماتیک متفاوت با واشنگتن عمل می‌کند و استدلال‌اش این است که این تاریخ ضرب الاجلی تصنعی است و قدرت‌های بزرگ باید مایل باشند منتظر بمانند تا توافق بهتری با تهران کسب کنند. اما جان کری روز شنبه با اتخاذ موضعی متفاوت از فرانسه تاکید کرد که زمان اتخاذ تصمیات دشوار است و مذاکره کنندگان باید به هدف تکمیل توافق اولیه برای محدود ساختن برنامه هسته‌ای ایران متعهد بمانند.
قرار است تیم‌های مذاکره کننده ایران و آمریکا روز ۵ فروردین گفتگوهای خود را در لوزان از سرگیرند. با توجه به سابقه گفتگوها که پیوسته در روز آخر مهلت تصمیمی برای امضای توافق ژنو در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ و تمدید مهلت مذاکرات برای دو بار گرفته شده است بعید نیست این بار نیز طرفین در روز آخر مهلت یعنی ۳۱ مارس تصمیم نهایی خود را اتخاذ کنند.
