مرتضی اسماعیل‌پور- یکی از جنجالی‌ترین سبک‌های موسیقی چه در ایران و چه در جهان سبک رپ است.
رپرها عمدتا با ظاهری عجیب و غیرمعمول سعی در جذب مخاطبین جوان خود دارند. به باور تعدادی از رپرها، سبک رپ به جامائیکا در دهه ۱۹۶۰ میلادی باز می‌گردد و عده‌ای نیز می‌گویند رپ برای اولین بار در بین سیاهپوستان آمریکایی ساکن نیویورک ابداع شد که به عنوان سلاحی به شکل گفتار در مقابل تبعیض‌های نژادی مورد استفاده قرار بگیرد. با این حال دسته سومی نیز معتقد هستند که آمریکایی‌های لاتینی، نقشی پررنگ در این موسیقی جدید ایفا کرد‌ه‌اند.
در ایران رپ فارسی در اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی به صورت زیرزمینی و غیرقانونی فعالیت خود را آغاز کرد. پس از آغاز موج جدیدی در موسیقی ایرانی، رپرهای وطنی نیز چون رپرهای شناخته شده جهان شروع به خواندن اشعاری کردند که در آن به معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و گاه مسائل سیاسی پرداخته می‌شود. به همین دلیل رپ‌های زیرزمینی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز ندارند، از کمترین حمایت هنری برخوردار نیستند و گاه رپرها در ایران بازداشت نیز می‌شوند.
با این حال نکته‌ای که کمتر در مورد رپ ایران در نظر گرفته می شود، حضور خوانندگانی در دهه ۶۰ خورشیدی همچون اندی، سندی، و به ویژه حسن شماعی‌زاده است و می‌توان گفت این افراد جزو اولین رپ‌خوان‌های ایران محسوب می‌شوند با این وجود رپ ایران را بیشتر می‌توان با چهر‌‌ه‌هایی همچون هیچکس، یاس، تتلو، پیشرو، حامد فرد و … شناخت.
رپ به گفته بسیاری از خوانندگان همچون زخمی باز شده بر پیکر جامعه است و این زخم به دلیل بی‌توجهی مسئولان ایجاد شده. حامد فرد یکی از چهره‌های شناخته شده رپ ایران بیش از یک سال است که از ایران خارج شده. وی از خوانندگانی است که در فضای مجازی به ویژه اینستاگرام و تلگرام فعال است و تعداد زیادی در شبکه‌های اجتماعی او را دنبال می‌کنند.
حامد فرد در طول سال گذشته، به دلیل داشتن فضای باز جهت انتشار آثار خود، به مسائل مختلفی پرداخته؛ از جمله حقوق زندانیان در اثر تازه خود به نام «جرم»، و همچنین درباره مسائل دیگری مانند نبود آزادی های اجتماعی و سیاسی در ایران خوانده است.
او همچنین از جمله منتقدین چهره‌های تندرو مذهبی است که حقوق زنان را نادیده می گیرند. کیهان لندن در گفتگویی با این هنرمند به زوایای مختلف کارهای او و وضعیت رپ فارسی در جهان پرداخته است.
– یکی از مواردی که بسیار با آن روبرو هستیم نام هنری فعالان عرصه موسیقی و خواننده است. آیا حامد فرد نام واقعی شماست یا اسم مستعار؟
– خیر، من همین حامد فرد هستم و از زمانی که یادم می‌آید در شناسنامه نام حامد فرد را داشتم. البته شاید اگر فامیلی دیگری داشتم این اسم را انتخاب می‌کردم چون از همان اول تنها بودم و فکر کنم تنها هم باید ادامه بدهم.
– چطور وارد عرصه خوانندگی، آن هم سبک رپ اجتماعی، شدید؟
– از لحاظ مالی دچار مشکلات زیادی بودم و به قول معروف خانواده‌ای داشتم که زیر خط فقر زندگی می‌کردند. با موسیقی رپ آمریکایی و موسیقی رپ ایران آشنایی داشتم و همیشه آهنگ‌های رپ را گوش می‌کردم و به خاطر همین علاقه و آشنایی که با موسیقی داشتم در این سبک، به ویژه نوشتن اشعار رپ، خیلی زیاد تمرین کردم. در سن ۱۷ یا ۱۸ سالگی هر کاری جهت درآوردن خرج استودیو می‌کردم تا خودم بتوانم بخوانم و ضبط کنم. در همین سن بود که برای حدود دو سه سال شروع به خواندن نیمه حرفه‌ای کردم.
موزیک‌های اجتماعی آماده می‌کردم اما چون پول نداشتم نمی‌توانستم موزیک‌هایم را پخش کنم و در همین حال کارم کارگری بود. همیشه درد جامعه را به دلیل اینکه در بین کارگران بودم می‌شنیدم و با آن زندگی می‌کردم. در همین شرایط آهنگ «همه چی آرومه» منتشر شد که این باعث شد من کاری به نام «همه چی داغونه» را بخوانم و کل داستانی که آن شعر داشت را برعکس کردم. به طور مثال «اصلا دلیلی نداره خوشحال باشم وقتی بی‌بی‌سی نشون میده کشتار به آدم». در آن کار دردهای جامعه را انعکاس دادم. حتی برای انتشار این موزیک ۳۰ هزار تومان هم به سایتی دادم که آن را پخش کند. هیچ سایت رپی در آن زمان مرا حمایت نمی‌کرد. از سایت موزیک پاپ این آهنگ را پخش کردم و از همان روز کم کم طرفدارانم بیشتر و بیشتر شد. در این زمان تعدادی از کسانی که در شبکه‌های اجتماعی دنبالم می‌کردند پیام می‌داند و می‌گفتند از کدام شهر هستند که این نشان می‌داد مخاطبان آهنگم در سطح کشور بوده و همین موجب شد که ذوق و شوقی پیدا کنم.
– بعد از این بود که تصمیم گرفتید درباره دردهای جامعه رپ بخوانید؟
– بله. من نه تنها در حوزه اجتماعی بلکه در حوزه‌های دیگر هم سعی کردم وارد شوم. البته کارهای من بیشتر اجتماعی است که بیشتر افراد جامعه با آن ارتباط برقرار می‌کنند. به طور مثال آهنگ «کوروش صغیر» که این آهنگ مدت‌ها به عنوان آهنگ اول خیلی از سایت‌ها بود و خیلی‌ها این آهنگ را گوش کردند.
– چرا عنوان «کوروش صغیر» را انتخاب کردید؟ هدف خاصی داشتید؟
– در این آهنگ درددلی با کوروش کردم. می‌خواستم بگویم که آخوندها جای ارزشمند کوروش کبیر را گرفتند و این جایگاه را از بین بردند. به نظر من کوروش و افرادی همچون کوروش جایگاه ویژه‌ای در دل مردم ایران دارند وهدف من تلنگری به بدنه جامعه ایرانی بود و خوشبختانه هم توانستم این ارتباط را با جامعه ایرانی برقرار کنم و در این بین جوانان که هدف اصلی‌ام بودند با این آهنگ همراه شدند. واقعیت این است که مردم ایران تاریخ خودشان را دوست دارند و با هر فشاری هم که بر سرشان بیاید نمی‌خواهند تاریخشان را فراموش کنند. البته من پان‌ایرانیست نیستم یا هدفم نژادپرستی نیست اما به تاریخ کشورم افتخار می‌کنم همانطور که شاید یک مصری به دوران پادشاهان کشورش و یا یک یونانی به فلسفه قدیم کشورش افتخار می‌کند. در کل هدف من این بود که نگذارم اسم کوروش فراموش شود و احساس می‌کنم در این راه با خواندن چند آهنگ مربوط به کوروش سهم خودم را ادا کرده باشم.
– اما در بین کارهای شما یک موزیک تلفیقی هم دیده می‌شود. علاقه دارید که در عرصه موسیقی سنتی هم وارد شوید؟
– به تلفیق موزیک سنتی و رپ علاقه خاصی دارم و در بیشتر آهنگ‌های من از سه تار استفاده شده و در آهنگی به نام «عشقی» از ۱۴ ساز موسیقی ایرانیِ سنتی استفاده شده، از قانون گرفته تا سه تار و کوزه، همه سبک خاص سنتی ایرانی هستند. واقعیت اینست که از تندروی در هر چیزی دوری می‌کنم. متاسفانه یک سری از خواننده‌ها تصور می‌کنند چون در دنیای مدرن هستیم باید موسیقی سنتی را فراموش کنیم و این گوهر گرانقدر موسیقی که متعلق به ایران ماست از یاد برود .
– آیا در کارهای آینده هم از موسیقی تلفیقی رپ و سنتی استفاده خواهید کرد؟
– بله، خیلی مایلم و سعی هم می‌کنم با آهنگسازها و موسیقیدان‌های زیادی ارتباط داشته باشم که بتوانم این موضوع را گسترش دهم . شاید در آینده افراد بیشتری به این سبک وارد شوند. آن زمان شاید من کمتر این کار را انجام دهم چون هدف احیای این سبک از موسیقی است.
– تا کنون درگیر فضای تنش میان رپرهای ایرانی هم شده اید؟ گویا نقدهایی به بعضی از رپرها دارید.
– نه هرگز وارد فضای تنش میان رپرها نشدم و قصد هم ندارم وارد شوم. چون احساس می‌کنم وقت آدم خیلی مهمتر از این تنش‌های کودکانه باشد. من در موزیکم هم، که متعلق به جامعه ایرانی است، این موضوعات حاشیه‌ای را وارد نمی‌کنم چون مخاطب از من انتظار کار خوب دارد نه مسائل و عقده‌گشایی‌هایی که تنها در فحش و ناسزا می‌گذرد اما در پست‌های اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی که دارم یقینا نقد کلی می‌کنم، نقدی که سازنده باشد و از حاشیه‌نویسی هم بدم می‌آید چون وقتی آدم درگیر حاشیه‌نویسی می‌شود دیگر نمی‌تواند خودش را از آن دور کند.
– چقدر سعی می‌کنید به دنبال هوادار باشید؟ اصولا هدفتان مخاطب خاص است و یا جمع کردن هواداران در شبکه‌های اجتماعی؟
– ببینید، من تنها در تلگرام و اینستاگرام فعال هستم و بیشتر کارهای من در «رادیو جوان» منتشر می‌شود؛ در نتیجه مخاطبانی که من دارم بیشتر کسانی هستند که مرا از خیلی سال پیش می‌شناسند . خب، داشتن مخاطب به نظر من برای هر خواننده‌ای به ویژه خواننده رپ که مخاطب خاص بیشتری دارد لازم است. من هم از بقیه خواننده‌ها استثنا نیستم اما به هر قیمتی هوادار جمع کردن در شبکه‌های اجتماعی را قبول ندارم. چون داشتن مخاطبان خوب و واقعی سطح کار خواننده را هم خوب می‌کند؛ توقع مخاطب و هوادار از خواننده، رشد خواننده را بیشتر می‌کند.
– در بعضی از آهنگ‌هایتان احساس می‌شود وارد فضای خصوصی خودتان شده‌اید. چقدر شخصیت فردی شما در ترانه‌هایتان نمایان است؟
-کار «هنوزم» کاملا در مورد خودم هست اما از وقتی از ایران خارج شدم بیشتر دوست دارم صدای مرد‌می باشم که شاید دوست داشته باشند افرادی مثل من برایشان کار کنند. بعضی از کارها خواسته و یا ناخواسته به خصوصیات آد‌می هم ارتباط دارند. با این حال تلاش می‌کنم حامد فرد باشم؛ حامد فردی که مردم به عنوان خواننده اعتراضی می‌شناسند.
– بسیاری از کاربران آخرین آهنگ شما را با دید اینکه دچار مشکلات شخصی شده‌اید نگاه کردند، با این حال شما مدعی هستید که کمتر درحوزه مسائل شخصی وارد می‌شوید…
– اینکه در زندگی شخصی‌ام دچار مشکل شدم و یا بودم و یا خواهم شد موضوعی طبیعی در مورد همه آدم‌های روی زمین است اما هیچ ارتباطی به زندگی خصوصی من، که به تازگی جدا شده‌ام ندارد و بیشتر دنبال مخاطبینی از طیف دیگر بودم.
– پس کارهای اعتراضی شما ادامه دارد؟
– دقیقا، در هفته آینده ترانه‌ای جدید با موضوع زنان و همچنین چهارشنبه‌های سفید خواهم داشت. من اصولا معتقدم که خواندن در مورد زنان هر چقدر هم زیاد باشد باز کم است چون آنقدر داخل کشور ظلم به زنان می‌شود که هر چقدر صدا در موردشان بیشتر باشد باز جهالت‌های موجود می‌تواند به زنان پاک ما ضربه بزند. یک سری کارهای دیگر هم نوشتم و احتمالا طی ماه‌های آینده بیشتر فعال باشم.
– آیا رپ ایران در رتبه بندی جهانی جایگاه مناسبی دارد؟
– اگر از نگاه یک فرد بی‌طرف بخواهم نظر دهم باید بگویم جزو ۱۰ کشور برتر رپ دنیا هستیم و اگر کمی بخواهم خوشبینانه نگاه کنم رپ ایران جزو ۴ کشور برتر دنیاست با این حال ضعف‌های زیادی دارد؛ از تکنیک گرفته تا خود اجرا؛ رپ ایران در ۵ سال پیش گیر کرده و کمتر می‌بینیم نوآوری شود. این نقد شامل خود من هم می‌شود اما سعی می‌کنم با خواندن آهنگ‌های اجتماعی کارهایم از کهنه بودن در بیایند.
– به نظر شما اصلا رپ به دنبال چیست و چه تعریفی دارد؟
– رپ اعتراض است و نمی‌توان نوع دیگری از آن را دید و حتی کارهای عاشقانه هم اگر خوانده می‌شود باید اجتماعی باشد. خیلی خلاصه می‌توان همین کلمه اعتراض را برای تعریف رپ عنوان کرد اما شخصا به دنبال ایجاد فضای اعتراض و طرح سوال از منابع قدرت هستم که اینگونه ظلم به هموطنان عزیزم در ایران می‌کنند.
– بعضی از مخاطبین شما معتقدند تیپ و استایل شما تغییر کرده. درست است؟
– احساس کردم هنرمند هستم و باید ورزش کنم تا بتوانم انرژی بیشتری داشته باشم که این روی کارم تاثیر بیشتری هم می‌گذارد. از طرفی طبیعتا به تغییر پاسخ می‌دهم و وقتی دیدم مثلا ریش نگذارم و یا موهام را کوتاه نکنم جواب می‌دهد، این کار را با اشتیاق انجام دادم و از طرف مخاطبین هم واکنش بیشتر مثبت بیشتر دیدم و منفی خیلی کم بود.
– با سپاس از شما که وقت تان را در اختیار کیهان لندن قرار دادید.
– ممنونم از شما و کیهان لندن که شخصا خیلی مایل هستم تحلیل‌های متفاوت در این سایت را بخوانم.
