احمد رأفت – جمهوری اسلامی ایران، عراق و اقلیم کردستان را حیات خلوت خود می‌داند و در هر موردی به خود حق دخالت در امور داخلی آنها را می‌دهد. دخالت‌های جمهوری اسلامی، و برخی سخنان رهبران آن، نگرانی شدید حکومت اقلیم کردستان و برخی از نیروهای سیاسی آن را برانگیخته است.
آخرین بیانیه وزارت خارجه اقلیم کردستان عراق به چندی پیش باز می‌گردد. این بیانیه که در پایگاه اینترنتی وزارت خارجه اقلیم کردستان عراق قرار گرفته، واکنشی به اظهارات اخیر علی خامنه‌ای در رابطه با اعلام برگزاری رفراندومی در ۲۵ سپتامبر آینده در این بخش از عراق است. حکومت اقلیم کردستان عراق در نظر دارد در این روز نظر کرد‌ها را در رابطه با استقلال از عراق جویا شوند.
علی خامنه‌ای در دیدار با حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق که پس از سفری به ریاض راهی تهران شده بود، مخالفت خود را با برگزاری این نظر‌سنجی اعلام کرد. علی خامنه‌ای در این دیدار گفت: «به عنوان همسایه با برخی زمزمه‌ها مبنی بر برگزاری همه‌پرسی برای جدایی یک بخش از عراق مخالف هستیم و دامن زنندگان به این موضوع را مخالفان استقلال و هویت عراق می‌دانیم».
حکومت اقلیم کردستان، ایران را متهم به دخالت می‌کند
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی حتی فراتر رفته و در نشستی مطبوعاتی اعلام کرد که «جمهوری اسلامی از تمامیت ارضی عراق دفاع خواهد کرد». این سخنان بهرام قاسمی همزمان با سفر قاسم سلیمانی به اقلیم کردستان عراق بود. فرمانده سپاه قدس در این سفر، در دیدار با برخی رهبران احزاب کرد عراقی، مخالفت جمهوری اسلامی با این همه پرسی را اعلام کرده بود و هشدار داده بود که جمهوری اسلامی «هرگز استقلال کردستان عراق را نخواهد پذیرفت».
دولت اقلیم کردستان عراق در واکنش به این دخالت‌ها و به ویژه لحن تهدید‌آمیز مقامات جمهوری اسلامی، در بیانیه منتشر شده توسط وزارت خارجه‌اش می‌نویسد: «همانطور که دولت منطقه‌ای کردستان رسما اعلام کرده است، این همه‌پرسی و استقلال کردستان یک موضوع داخلی عراق است و این مساله از طریق گفتگو با بغداد مورد بحث و تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد». در ادامه این بیانیه آمده است: «ما هرگونه اظهاراتی که فراتر از این مساله باشد را رد می‌کنیبم و تاکید داریم که اجازه مداخله را به هیچ‌کس نخواهیم داد».
علی عونی: جمهوری اسلامی حق دخالت ندارد
علی عونی، از رهبران «حزب دمکرات کردستان عراق» در گفتگوی تلفنی با کیهان لندن، به جمهوری اسلامی ایران هشدار می‌دهد دست از دخالت در امور داخلی اقلیم کردستان بردارد: «این همه‌پرسی که بر مبنای حقوق بین‌المللی بخشی از حقوق کرد‌ها است، در خارج از خاک ایران برگزار خواهد شد و بنابراین جمهوری اسلامی و رهبر آن حق دخالت در آن را ندارند و بهتر است وقت خود را صرف حل مشکلات کشور خودشان بکنند».
علی عونی در ادامه این گفتگوی کوتاه با کیهان لندن می‌افزاید: «اگر جمهوپری اسلامی ایران حق دخالت در امور اقلیم کردستان را برای خود قائل شود، باید برای ما نیز این حق را به رسمیت بشناسد که در امور کردهای ایران دخالت مستقیم داشته باشیم و در این زمینه تصمیم‌گیری کنیم».
واکنش سخت دولت اقلیم کردستان عراق تنها به اظهار نظر مقامات جمهوری اسلامی ایران به مساله همه‌پرسی ۲۵ سپتامبر نیست. جمهوری اسلامی سابقه طولانی دخالت در اقلیم کردستان را دارد. چندی پیش، یحیی رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه پاسداران و مشاور کنونی علی خامنه‌ای، با لحن بسیار تند و خارج از عرف دیپلماتیک از مقامات اقلیم کردستان خواسته بود کنسولگری پادشاهی سعودی در اربیل را تعطیل کنند.
هشدار سپاه به مسعود بارزانی
یحیی رحیم صفوی گفته بود: «از اینکه بارزانی‌ها اجازه می‌دهند در شمال عراق کنسولگری سعودی‌ها از ضدانقلاب حمایت کند ناراضی هستیم و به آنها هشدار می‌دهیم. بارزانی ها باید بدانند مدیون ایران هستند. کردهای عراقی آریایی و ریشه‌شان ایرانی است، اما بدانند اگر وارد این بازی سیاسی شوند، دیگر کمک‌‌شان نخواهیم کرد». این فرمانده سابق سپاه در ادامه صحبت‌هایش تلاش کرد به اختلاف بین احزاب کرد اقلیم کردستان نیز دامن بزند. مشاور علی خامنه‌ای «حزب دمکرات کردستان عراق» را متهم به «روابط خاص با صیهونیست‌ها و آمریکایی‌ها» می‌کند، و همزمان از رقیب سیاسی این حزب، یعنی «اتحادیه میهنی کردستان» به عنوان «دوست ایران» نام می‌برد.
هشدار حکومت اقلیم به سپاه
البته این اظهارات یحیی رحیم صفوی نیز در زمان خود بی پاسخ نماند. دولت اقلیم کردستان عراق در بیانیه‌ای رسمی فعالیت نمایندگی‌های دیپلماتیک خارجی در این منطقه را «تابع قوانین عراق و اقلیم کردستان» خواند، و در ادامه تاکید کرد: «هیچ فرد یا کشوری حق اظهار نظر در این مورد یا تقاضای بستن یک کنسولگری را ندارد». در این بیانیه به دخالت‌های مستقیم سپاه پاسداران نیز اشاره شده است: «این اولین بار نیست که مسئولان سپاه پاسداران در مورد اقلیم کردستان ابراز نظر می‌کنند. هرگونه ابراز نظری با این لحن از سوی ما دخالت مستقیم در امور داخلی اقلیم کردستان عراق محسوب می‌شود». دولت اقلیم در خاتمه این بیانیه از دولت جمهوری اسلامی می‌خواهد: «از اظهارات غیر مسئولانه مقامات نظامی و غیر نظامی‌اش جلوگیری کند و احترام همسایگی را حفظ کند».
مدت‌هاست که جمهوری اسلامی ایران در امور داخلی اقلیم کردستان عراق به صورت آشکار دخالت می‌کند. پس از بیماری‌ای که در عملا به کناره‌گیری جلال طالبانی، رهبر «اتحادیه میهنی کردستان» انجامید، درون این حزب شکافی به وجود آمد و عملا دو جناح تشکیل شد. رهبری جناح اول با هیرو ابراهیم احمد، همسر جلال طالبانی است، در حالی که دو چهره سرشناس دیگر همین گروه سیاسی، یعنی کوسرت رسول و برهم صالح نیز ادعای رهبری و جانشینی جلال طالبانی را دارند.
دخالت‌های سپاه در احزاب کرد
جمهوری اسلامی رسما قدم به این اختلافات گذاشت. برهم صالح در اعتراض به آنچه غصب رهبری از سوی همسر جلال طالبانی می‌خواند از معاونت اتحادیه میهنی استعفاء داد و حتی عراق را ترک کرده بود. برهم صالح، به گفته خودش، با وساطت جمهوری اسلامی به اقلیم کردستان بازگشت و رهبری جناح دیگر را به عهده گرفت.
یکی از اعضای اتحادیه میهنی در سلیمانیه که نمی‌خواهد نامی از او برده شود به کیهان لندن می‌گوید: «بحران داخلی حزب پای جمهوری اسلامی و قاسم سلیمانی را به اقلیم باز کرد». همین منبع می‌افزاید: «سفر‌های متعدد هیات‌های سپاه قدس به سلیمانیه، با ادعای تلاش برای حل مشکلات درونی اتحادیه میهنی، مشکلی را البته حل نکرد ولی در عوض جاپای جمهوری اسلامی را در منطقه سلیمانیه و در درون بخشی از احزاب کرد محکم کرد».
سپاه حتی تلاش نمی کند دخالت های خود را مخفی نگاه دارد. یکی از اعضای اتاق فکر کردستان سپاه قدس در گفتگو با رسانه‌‌ای نزدیک به جناح برهم صالح می‌گوید: «به هواداران اتحادیه میهنی اطمینان خاطر می‌دهیم که اجازه نخواهیم داد انشعابی در این سازمان صورت بگیرد، برعکس تلاش خواهیم کرد بتواند چون گذشته با قدرت در صحنه سیاسی اقلیم کردستان حضور فعال داشته باشد».
سپاه حامی احزاب اسلامی کرد
سپاه قدس توانسته است در احزاب اسلامی اقلیم کردستان عراق، اگرچه سنی هستند، نیز نفوذ کند. در اقلیم کردستان عراق سه حزب اسلامی فعالیت دارند: «حزب اسلامی اتحاد»، «جماعت اسلامی» و «جنبش اسلامی کردستان عراق». این سه حزب در مجموع ۱۷ نماینده در مجلس اقلیم کردستان دارند. سال گذشته با حمایت سپاه قدس، و شخص قاسم سلیمانی، این سه حزب نشست مشترکی در سلیمانیه برگزار کردند تا بلکه بتوانند زمینه را برای اتحاد به وجود بیاورند. اخیرا دو حزب «جماعت اسلامی» و «حزب اسلامی اتحاد» اعلام کردند که به توافقی برای آغاز روند ادغام دست یافته‌اند. این دو حزب که ۱۶ نماینده در پارلمان اربیل دارند، می‌توانند در صورت ادغام نقش مهمی در سرنوشت اقلیم کردستان عراق ایفا کنند.
جمهوری اسلامی ایران در صدد است با تشکیل ائتلافی که علاوه بر احزاب اسلامی، هر دو جناح «اتحادیه میهنی» و «جنبش تغییر» را که انشعابی از اتحادیه میهنی است در بر گیرد، حزب دمکرات به رهبری مسعود بارزانی، رئیس حکومت اقلیم کردستان را در تنگنا قرار دهد. حزب دمکرات کردستان عراق هرگز روابط بسیار نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران نداشته و اخیرا نیز این روابط به صورت محسوسی کاهش یافته و دورانی بحرانی را می‌گذراند.
ایزدی‌ها و هلال شیعی
ایزدی‌ها نیز جمهوری اسلامی را متهم به سوء استفاده از وضعیت بحرانی در شمال عراق می‌کنند. شیخ شامو، نماینده کردهای ایزدی در پارلمان اقلیم کردستان، همکاری حشدالشعبی، نیروهای شبه‌نظامی شیعی تحت حمایت سپاه قدس، با گریلا‌های حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در کوه‌های شنگال را «توطئه‌ای ایرانی» می‌خواند. در شنگال نیروهای پ‌ک‌ک با حمایت حشدالشعبی، تلاش دارند پیشمرگه‌های اقلیم کردستان را وادار به عقب‌نشینی کنند.
شیخ شامو به کیهان لندن می‌گوید: «هدف آنها جلوگیری از حمله احتمالی داعش به شنگال نیست. داعش دیگر قدرت چنین عمایات نظامی‌ای را ندارد و در تمام جبهه‌ها شکست خورده و در حال عقب‌نشینی و فرار است». «هدف گریلا‌های پ‌ک‌ک و شبه‌نظامیان حشد الشعبی» به گفته این نماینده ایزدی پارلمان اربیل «تکمیل پروژه هلال شیعی مورد نظر جمهوری اسلامی است که می‌خواهد با اشغال بخشی از خاک عراق و اقلیم کردستان، راهی زمینی برای ارسال نفرات و تجهیزات به سوریه و جنوب لبنان باز کند».
