صبح روز شنبه سوم تیرماه (۲۴ ژوئن) در ترمینال چهار فرودگاه مهرآباد تهران تیراندازی شد. از آنجا که هنوز مردم در حال و هوای حوادث تروریستی اخیر داعش در مجلس شورای اسلامی و مقبره خمینی بودند، افرادی که در صحنه بودند وحشتزده به سویی فرار میکردند.
لزوم هماهنگی و سنجش آمادگی؟!
بلافاصله شایعهی احتمال وقوع یک حادثهی تروریستی دیگر به سرعت در فضای مجازی پیچید، اما ساعاتی بعد معاون امنیتی استانداری تهران اعلام کرد که علت تیراندازی در مهرآباد، مانور محدودی بود که توسط نیروهای مسلح حاضر در فرودگاه برگزار شد.
او در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینکه چنین مانورهایی «باید به صورت هماهنگ با سایر دستگاه‌ها برگزار شود»، تاکید کرد این موضوع به هیچ وجه امنیتی نبود و برای افزایش آمادگی جهت مقابله با اقدامات تروریستی برگزار شد و جای هیچ نگرانی نیست.
اما اظهارات ضد و نقیض از جایی آغاز شد که یک مقام آگاه در فرودگاه مهرآباد مدعی شد «دلیل به وجود آمدن غافلگیری از صدای تیراندازی افزایش تاثیرگذاری این مانور و سنجش آمادگی نیروهای مسلح بود».
در واقع یک مقام امنیتی در مهرآباد از لزوم هماهنگی بین نیروهای امنیتی در اجرای چنین مانورهایی گفت و مقامی دیگر در همان فرودگاه از سنجش «غافلگیری» نیروهای مسلح مستقر در فرودگاه! در تناقض بین سخنان دو مقام فرودگاهی یک نکته مسلم است: هیچ تروریستی عملیات خود را با نیروهای انتظامی هماهنگ نمی‌کند تا مبادا آنها غافلگیر شوند!
غافلگیری در شرایط واقعی
ساعاتی بعد، روابط عمومی سپاه حفاظت هواپیمایی با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که سپاه حفاظت هواپیمایی به منظور «ارتقای آمادگی‌ها و سنجش توان عملیاتی یگان حفاظت مستقر در فرودگاه مهرآباد» یک رزمایش امنیتی «در شرایط واقعی» برگزار کرد.
حفاظت فرودگاه‌های کل ایران با سپاه پاسداران و بخشی از آن در اختیار نیروی انتظامی است. در فرودگاه مهرآباد به علت شرایط ویژه‌ای که دارد دو یگان نظامی دیگر یعنی هوانیروز در آشیانه «هدفکش» و نیروی هوایی مستقر هستند که وظیفه حفاظت از ترمینال‌های مسافربری با آنها نیست و تنها نیروی مسلحی که در ترمینال‌های مسافربری مستقر است سپاه و نیروی انتظامی است.
یک کشته در رزمایش امنیتی
تا دو روز بعد از این حادثه هیچ واکنشی به آن نشان داده نشد تا این که روز دوشنبه پنجم تیرماه ابهامات تازه پس از انتشار یک پُست اینستاگرامی توسط کاربری که از وقایع مهرآباد خبر داشت ماجرا را مبهمتر کرد. این کاربر با انتشار عکسی نوشت: «برای سلامتی مهدی یزدی، فرزند شهید یزدی دعا کنید که تو حادثهی تیراندازی در مهرآباد از ناحیه مخچه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفته حالش خیلی وخیمه، تو بیمارستان شهید فیاضبخش قسمت CCU بستری است».
سوال اصلی این است که چرا در یک مانور تمرینی از تیر مشقی استفاده نشده؟ آن هم در سالن یک فرودگاه که شهروندان عادی در حال رفت و آمد هستند!
ساعاتی بعد شایع شد که فرد مضروب کشته شده است؛ این «شایعه» صبح سه شنبه توسط اکبر قندلو مسؤول روابط عمومی فرماندهی حفاظت سپاه تایید شد.
روز هفتم تیرماه نیز روابط عمومی سپاه حفاظت هواپیمایی در اطلاعیهی دوم اعلام کرد که اعضای پیکر این پاسدار که «علیرغم تلاش کادر درمانی به درجه رفیع شهادت نایل شد» با رضایت خانواده وی، به چندین بیمار نیازمند هدیه شد.
سوال‌های بی جواب
مانوری که به گفته مجریانش برای «محک زدن نیروی‌های امنیتی» به صورت ناگهانی انجام شد یک کشته روی دست سپاه گذاشت همراه با سوال‌های بی‌جواب. معدود فیلم‌هایی که از این واقعه منتشر شده نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی و لباس شخصی مستقر در فرودگاه نیز به شدت نگران هستند و حتی خودشان هم نمی‌دانند چه اتفاقی در حال وقوع است و با فریاد از مردم می‌خواهند صحنه را ترک کنند.
در فضای مجازی عنوان شد که امکان تسویه حساب شخصی یا حذف درون‌سازمانی میان پرسنل زیاد بوده است. به ویژه آنکه در هفتههای اخیر فیلم‌هایی در فضای مجازی منتشر شده که نشان می‌دهد پرسنل نظامی هنگام ماموریت در چند مورد با یکدیگر درگیر شده‌اند، از جمله در سرکوب اعتراضات سپرده‌گذاران در مقابل موسسات مالی و اعتباری ورشکسته و همچنین در عملیات ضد تروریستی خردادماه علیه داعش که آنها با یکدیگر درگیری فیزیکی شدید پیدا کردند. از طرفی اطلاعات کیهان لندن از خبرنگاران شاغل در تهران حاکی از آن است که آنها نیز در تماس با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در کمیسیون امنیت ملی نتوانستند چگونگی این حادثه را از زبان آنها بشنوند و نمایندگان حاضر نشدند با خبرنگاران در این باره گفتگو کنند.
نه هماهنگ، نه آماده
اما ابهام دیگر که شاید جنبهی عمومی بیشتری داشته باشد، میزان آمادگی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی برای مقابله با حوادث تروریستی است.
پس از حملات داعش به مجلس شورای اسلامی و مقبره خمینی که گمان می‌رفت از امنیت بالایی برخودار باشند، این تصور از بین رفت. با وجود آنکه علی خامنهای حادثه تروریستی ۱۷ خرداد در تهران را «ترقه بازی» نامید و بسیاری از مقامات ارشد از نیروهای امنیتی به دلیل موفقیت آنها تقدیر و تشکر کردند، اما همه اینها باعث نشد که دو هفته بعد در روز ۳۰ خرداد فرمانده حفاظت مجلس تغییر نکند.
در باره این تغییر علیرضا رحیمی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست در کانال تلگرامی خود نوشت، در جلسهی این کمیسیون «فرمانده جدید حفاظت مجلس به همراه فرمانده قبلی حضور داشت که رسماً معارفه شد و به نظر مسلط و عملیاتی و با آمادگی کامل مسئولیت فرماندهی یگان حفاظت را پذیرفته است.»
ضعف نیروهای امنیتی در واکنش به حملات تروریستی داعش نه تنها در تغییر فرمانده حفاظت مجلس خود را نشان داد بلکه سوم تیرماه کریمی قدوسی عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی در گفتگو با وبسایت «هشت دی» خبر از برگزاری یک نشست امنیتی در این کمیسیون داد که در آن وزیر اطلاعات، وزیر کشور و نماینده سپاه حضور داشتند تا نواقصی که در پشتیبانی نیروهای مسلح، و حوزهی تجهیزات و قوانین وجود دارد را بررسی کنند.
او اعلام کرد در این نشست حادثهی تروریستی مجلس کاملاً بررسی شده و تصمیماتی برای تجدید نظر در ساختار دفاعی و حفظ امنیت فیزیکی مجلس اتخاذ شده است. وی اعلام کرد، پیشنهادات یگان حفاظت به رییس مجلس و کمیسیون امنیت ارسال شده و آن را «در مراکز حیاتی کشور که نباید آسیب‌پذیر باشد نیز پیاده میکنیم.»
برزو فارسی
