آنچه سران جمهوری اسلامی در مورد ماهیت خود و جایگاهی که در صحنه بین الملل دارند می‌گویند با ارزیابی و برخوردی که از سوی دیگر کشور‌ها با آنها وجود دارد، تضادی عمیق را نشان می‌دهد.
حکم دادگاه اونتاریو
در هفته‌ای که گذشت، دادگاه استیناف ایالت اونتاریو در کانادا با صدور حکمی مصادره ۱.۷ میلیارد دلار اموال ایران در این کشور را به نفع عده‌ای از شهروندان آمریکاییِ قربانی تروریسم مورد تایید قرار داد.
در متن این حکم آمده است: «جامعه متمدن حملات تروریستی مرتبط با شکایت شاکیان آمریکایی را با انزجار تلقی می‌کند و اینکه یک دولت خارجی در حمایت از چنین فجایعی دخیل باشد را اقدامی تکان‌دهنده می‌داند.»
این حکم در پی اتهامی صادر شده است که بر اساس آن جمهوری اسلامی از مجموعه عملیات‌های تروریستی که دو گروه حماس و حزب‌الله لبنان در فاصله سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۲ انجام داده و باعث کشته‌شدن شهروندان آمریکایی شده حمایت کرده است. صدور این حکم به این دلیل است که با مصادره اموال ایران، به بازماندگان و آسیب دیدگان این حوادث تروریستی غرامت پرداخت شود.
این قربانیان و بازماندگان پیشتر در آمریکا شکایت‌شان را طرح کرده بودند و در دادگاه آمریکا نیز ایران به پرداخت همین مبلغ غرامت محکوم شد اما از آنجا که دارایی‌های ایران در آمریکا کفاف پرداخت این غرامت را نمی‌داد، شاکیان شکایت‌شان را در کانادا نیز مطرح کردند.
اقدامات تروریستی
بمب‌گذاری انتحاری در مقر نیروی دریایی ارتش آمریکا در بیروت در سال ۱۹۸۳ به دست حزب‌الله لبنان، بمب‌گذاری در سفارت آمریکا در بیروت در سال ۱۹۸۴، آدم‌ربایی‌های حزب‌الله لبنان که شهروندان و نظامیان آمریکایی را شامل می‌شد، سه بمب‌گذاری در کشورهای اسرائیل، عربستان سعودی و آرژانتین در دهه ۱۹۹۰، بمب‌گذاری در دانشگاه عبری اورشلیم در سال ۲۰۰۲ توسط حماس از جمله عملیات‌های تروریستی هستند که این دادگاه می‌گوید توسط گروه‌های حمایت‌شونده از سوی جمهوری اسلامی صورت گرفته است.
هر چند وکلای رژیم ایران در دادگاه کانادا تلاش کردند با استناد به اصل مصونیت قضایی دولت‌ها در حقوق بین‌الملل تاکید کنند دادگاه‌های ملی صلاحیت محکوم کردن سایر دولت‌ها را ندارند اما قضات این دادگاه استفاده از ابزار مسالمت‌آمیز قانونی برای مقابله با تروریسم را محل اشکال ندانسته و پرداخت غرامت به قربانیان را اقدامی شایسته و معقول در واکنش به حمایت دولتی از تروریسم دانستند که با ارزش‌های حقوقی کانادا نیز همخوانی دارد.
در همین حال با اینکه رسانه‌های حامی جمهوری اسلامی تلاش کردند این مصادره اموال را غیرقانونی قلمداد کنند قضات کانادایی توضیح دادند مصادره اموال ایران شامل سفارت جمهوری اسلامی و اقامتگاه سفیر ایران در کانادا نمی‌شود اما همه اموال دیگر ایران در کانادا قابل مصادره است.
اموال بربادرفته
غیر از موجودی حساب‌های بانکی و اموال غیر نقدی ایران در کانادا، احتمال مصادره آثار هنری و باستانی ایران که در کشور کانادا وجود دارد نیز قابل توجه است چرا که دیوان عالی آمریکا هفته گذشته و در ۲۷ژوئن موافقت کرد تا به درخواست قربانیان حوادث تروریستی برای ضبط آثار باستانی ایران که در موزه‌ای در شیکاگو نگهداری می‌شود، رسیدگی کند. این آثار شامل چند اثر تاریخی و کتیبه باستانی هستند و با توجه به موافقت دیوان عالی آمریکا برای بررسی این خواست قربانیان پیش‌بینی می‌شود بحث ضبط و فروش آثار هنری و تاریخی ایران در کانادا، به نفع قربانیان حوادث تروریستی، نیز مورد بررسی قرار گیرد.
کانادا پیشتر هم با استناد به قانون «عدالت برای قربانیان تروریسم» ایران را به پرداخت غرامت به قربانیان تروریسم محکوم کرده بود که از جمله دادگاهی در اونتاریو در فوریه ۲۰۱۷ ایران را به پرداخت ۳۰۰ هزار دلار غرامت به قربانیان عملیات ترویستی محکوم کرد.
همچنین وزارت خارجه کانادا ۲۰ ژوئن ۲۰۱۷ اعلام کرد که بعد از بازبینی فهرست «دولت‌های حامی تروریسم» تصمیم گرفته است نام ایران را در این فهرست حفظ کند.
گفتنی است قصه مصادره اموال ایران سر دراز دارد. چند روز پیش از صدور حکم مصادره اموال ایران در کانادا، دادگاهی در آمریکا نیز رای به مصادره اموال و دارایی‌های بنیاد علوی (بنیاد پهلوی پیشین) داد؛ بنیادی که دادستان‌های آمریکایی مدعی هستند برای جمهوری اسلامی پول‌شویی می‌کند اما وکلای بنیاد علوی می‌گویند این بنیاد مستقل از دولت ایران است و پول خود را صرف آموزش و بهداشت و آموزش عالی و همچنین ترویج فرهنگ فارسی و حمایت از مطالعات ادیان می‌کند. مانند رای صادر شده در کانادا، در رای دادگاه آمریکا هم هدف این بوده که اموال این بنیاد به خسارت دیدگان اقدامات تروریستی حمایت شده از سوی ایران پرداخت شود.
سال گذشته نیز دادگاهی در لوکزامبورگ ۶.۱ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را توقیف کرد تا به عنوان غرامت به قربانیان حملات تروریستی پرداخت شود.
در تهران اما علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت روحانی، مصادره اموال ایران از سوی دادگاه‌های کشورهای غربی در ازای غرامت به قربانیان تروریسم را «دزدی بی‌شرمانه» و «دستبرد به اموال ایران» عنوان کرده است. او اما به عملکرد چهار دهه‌ای جمهوری اسلامی و عواملی که باعث شکل‌گیری شکایت علیه ایران در این دادگاه‌ها شده اشاره نمی‌کند.
محمدجواد ابطحی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، نیز پس از مصادره اموال ایران در لوکزامبورگ گفت: «مصادره اموال ایران نقض آشکار برجام است و چون توقیف اموال ایران در یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا شکل گرفته، این اتحادیه و شخص فدریکا موگرینی باید نسبت به این اقدام مغایر با قوانین بین‌المللی پاسخ دهد.»
همانطور که از گفته این نماینده مجلس نیز مشخص است جمهوری اسلامی، به ویژه دولت یازدهم، گمان می‌کرد با امضای توافق هسته‌ای همه مشکلات ایران حل و جایگاه و مقام ویژه‌ای در حوزه بین‌الملل به ایران ارزانی خواهد شد.
به طور خاص درباره رای مصادره اموال ایران توسط لوکزامبورگ، طرف‌های مقابل ایران در مذاکرات هسته‌ای، واکنشی نشان ندادند و اگر هم واکنشی نشان می‌دادند اثری در رای دادگاه نمی‌داشت.
رهبر و دولت انقلابی
حسن روحانی که خود و دولتمردانش را مفتخر به دانستن راه «تعامل» با دنیا و اهل مذاکره می‌داند، تلاش کرد برجام را به ابزاری برای کسب پایگاه اجتماعی در ایران تبدیل کند. اکنون که تشت بی‌حاصلی برجام بر زمین افتاده، هم او تلاش دارد در مواضعی دو پهلو افکار عمومی حامی خود را راضی و در عین حال جریان‌های مخالف دولت در بدنه حکومت را با وعده‌های سر خرمن ساکت نگه دارد.
روحانی همزمان با روزهایی که اموال ایران در آمریکا و کانادا در حال مصادره بود، در همایش سراسری قوه قضاییه با تاکید بر انقلابی بودن خود گفت: «انقلابی بودن به این معنی است که آمریکا را منزوی کنیم و با بیانی با دنیا حرف بزنیم تا آنها سخن ما را درک کنند و قبول کنند.»
البته حسن روحانی مشخص نکرده آن بیانی که قرار بود دنیا سخن او را درک و قبول کند دقیقا چیست و دستاوردش برای ایران و مردم کشور قرار است چه باشد؟
این در حالیست که روحانی همچنین چند هفته پیش از این سخنان و در نخستین نطق خود پس اعلام نتایج انتخابات، گفت به دنبال گسترش روابط مسالمت‌آمیز با دنیاست.
در آن‌سوی نظام هم آیت‌الله خامنه‌ای، رهبرجمهوری اسلامی که اخیرا مدام پشت تریبون‌های رسمی کشور ظاهر می‌شود تا مواضع خود را بلند‌تر و مرزبندی‌هایش با روحانی را شفاف‌تر مطرح کند، به سپاهیان می‌گوید: «دشمن باید سیلی بخورد»، دشمنی که از دید او پرچمداری‌اش با آمریکا است.
در حالی که رهبر جمهوری اسلامی مدام از «دشمن» سخن می‌گوید و به دنبال صدور انقلاب اسلامی تا آمریکاست، و حسن روحانی به عنوان رئیس دولت با سخنانی متناقض به دنبال توجیه عملکرد خود میان مردم و رقبای سیاسی درون حکومتی است، دنیا دارد کار خود را علیه جمهوری اسلامی پیش می‌برد.
اموال ایران که در واقع نه متعلق به جمهوری اسلامی که متعلق به ملت ایران است به دلیل ناکارآمدی‌ها و ندانم کاری‌های جمهوری اسلامی در گوشه و کنار دنیا ضبط می‌شود و مقامات ایران در حال سخن پراکنی‌های متناقض و خط و نشان کشیدن علیه جهان هستند؛ سخنان و تهدیدهایی که هم ناشی از توهم است و هم برای فرافکنی صورت می‌گیرد.
روشنک آسترکی
