رونمایی کتاب «بچه کاشی»، خاطرات داود آلیانس:‌ ای کاش ۲۴سالم بود و از اول شروع می‌کردم!

مراسم رونمایی از ترجمه فارسی کتاب «بچه کاشی» نوشته‌ی داود آلیانس در روز یک‌شنبه، ۲۳ ژوییه، به همت کتابخانه مطالعات ایرانی در لندن، با حضور نویسنده و همچنین مترجم کتاب، دکتر گوئل کهن، و با شرکت بیش از ۱۰۰ نفر از علاقمندان برگزار شد.

این کتاب دو سال پیش به زبان انگلیسی با عنوان «یک زندگی بازاری» انتشار یافته و با استقبالِ خوبی نیز روبرو شده بود.

در این رونمایی، لرد آلیانس نسخه‏‌هایی از کتاب را که برای کمک به کتابخانه اهدا کرده بود برای علاقمندان امضا کرد.

مراسم با گرامیداشت یاد ریاضیدان برجسته ایرانی، مریم میرزاخانی، و سخنان دکتر ماشاءالله آجودانی در نقد این کتاب آغاز شد. سپس دکتر گوئل کهن، پس از مقدمه‌ای کوتاه درباره محتوای کتاب و زندگی داود آلیانس، به عنوان یک کاشانی‏‌زاده‌ی صنعتگر و کارآفرینِ نام‌آشنا طی نیم قرن گذشته، به گفت‌و‌گو با وی پرداخت تا زوایایِ مختلفِ کتاب مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

کتاب «بچه کاشی» در ۶۰۰ صفحه شامل ۲۷ فصل و عکس‌های متعدد و فهرست کاملی از نام‏‌های ارائه شده در کتاب است. این کتاب سرشار از اصطلاحات حقوقی، تجارت بین‌الملل، فناوری، مهندسی نساجی، مدیریت تولید، تاریخ یهود، تاریخ ایران و نیز تاریخ کاشان است.

دلیل نام‌گذاری «یک زندگیِ بازاری» بر اصل کتابِ به زبان انگلیسی، همچنان که در مقدمه آن آمده، اعتقاد نویسنده بر این اصل است که هر چه می‌داند و هر تخصصی که بدان دست یافته، به‌‌ همان چهار سالِ دوره نوجوانی‌‏اش بر می‌گردد که در بازار تهران شاغل بوده است.

در این زمینه باید برای حضور ذهن خواننده خاطرنشان کنیم که پدر داود آلیانس او را بعد از اتمام دوره دبستان به بازار می‌بَرَد و نزد یکی از آشنایان به کار می‌‏گمارد. داود اگر چه در ابتدا از ترک تحصیل و کار در بازار چندان راضی نبود ولی به زودی خود را با شرایط جدید وفق داده و بازار را به دانشگاهی برای خویش تبدیل می‌سازد و از محیط بازار فراوان می‌آموزد.

لُرد آلیانس فقط با اتکا به پولی که در آن چهار سال پس‌انداز کرده بود هزینه سفرش را تامین می‌کند و در سال ۱۳۲۹ خورشیدی (۱۹۵۰ میلادی) در سن هجده سالگی تنها و با مبلغی پوند در جیب که چندان زیاد نبود به بریتانیا می‌آید و ساکن منچستر می‌شود.

انگیزه آمدن لُرد آلیانس به منچستر صدور پارچه به بازار تهران و کسب تجربه در مورد محصولات نساجی منچستر بود که در آن زمان در ایران طرفداران زیادی داشت. البته دایی‌های او قبل از جنگ جهانی اول، از کاشان به منچستر آمده و کم کم در صنعت و تجارت پیشرفت کرده و موفق شده بودند. آلیانس هر چند ساکن منچستر می‌شود اما به شدت مصمم است که روی پای خود بایستد و از آنها کمک مالی قبول نمی‌کند.

او با وجود تحمل مشکلات و مشققات زیاد مانند بی‏‌پولی، گرسنگی، بی‌سامانی و بی‌خانمانی، همچنان استوار و خستگی‌ناپذیر و امیدوار، به تلاش خود ادامه می‌دهد.

آلیانس با تکیه بر همین پیگیری در ۲۴ سالگی اولین کارخانه نساجی را در منطقه صنعتی– کارگری «یورکشایر» در اختیار می‌‏گیرد. این‌‌ همان کارخانه‌ای است که او مدت زیادی برای خرید اجناسِ به انبار آن مراجعه می‌کرده تا با خرید و فروش آنها بتواند سودی اندکی به دست آوَرَد، اما مدیران کارخانه حتی در را به رویِ وی باز نمی‌کردند. با این حال او «… حاکمیت هوشمندانه خود را بر این صنعت در کمتر از دو دهه بعد، آنچنان مستحکم می‌سازد که هم عنوان «سلطان صنعت نساجی» انگلستان را به خود اختصاص می‌دهد و هم…» (ازمقدمه ترجمه فارسی کتاب).

در اینجا لازم به تاکید است که بر خلاف پیش‌‏فرض‌‏هایی در مورد داود آلیانس، در این کتاب به خوبی روشن می‌شود که از همان دوران جوانی برای او موفق شدن و تولید و پیشرفت صنعتی و فناوری و کارآفرینی بر جنبه‌ی تجاری فعالیت‌هایش همواره اولویت داشته است.

آلیانس هرچند تحصیلاتِ دانشگاهی در هیچ یک از زمینه‏‌های مهندسی و مدیریت یا اقتصاد و تولیدِ صنعتی ندارد، ولی با تلاش و پشتکار به جایی می‌رسد که برای ایراد سخنرانی‌‌های تخصصی و راهبردی او را به مراکز علمی-صنعتی و به ویژه دانشگاه منچستر دعوت می‌کنند.

آلیانس در کنار تسلط یافتن بر مدیریت صنعتی، حسابداری را نیز با پیگیری خاص خود از حسابدارش فرا می‌گیرد. در بسیاری از زمینه‌های نساجی او همواره به دنبال کشف و ابداع بوده است. در کنار انواع تولیدات از پارچه‌های معمولی، حوله، پوشاک او توانسته پارچه‌های چتر‌ پرش برای نیروی هوایی بسیاری ممالک و از جمله ارتش بریتانیا تولید کند.

کتاب «بچه کاشی» برای عموم خوانندگان از هر سن و سال و بدون توجه به سطح تحصیل، جذاب و مفید است ولی مخاطب اصلی آن نسل‌های جوان است که امکانات و شرایطی به مراتب بهتر از دوره جوانی آلیانس دارند. شرح زندگی بسیار دشوار او در سال‌های اولیه ورود به بریتانیا می‌تواند تاثیر تعیین کننده‌ای بر ابعاد زندگی جوانان کنونی و آینده داشته باشد از جمله اینکه توقع‌شان کمتر شود و نقش تلاش و نوآوری و کارآفرینی را به سادگی مشاهده کنند. نویسنده در این کتاب به یک معنا، «ده فرمان» نوینی را درباره شیوه زندگی و هدفمندی و کار و تلاش صادر کرده است.

از این گذشته، بسیاری از ناگفته‌های رقابت‌های اداری، سیاسی، تاریخی، صنعتی و بازرگانی نیز برای اولین بار در این کتاب به صورت شفاف ارائه شده تا به اطلاع نسل‌های کنونی و آینده برسد. از نکته‌هایی که برای نخسیتن بار افشا شده، نقش لُرد آلیانس در برنامه‌ریزی و حمایت از طرح مخاطره‌آمیز و پر زحمت برای خروج یهودیان رنگین‌پوست قحطی‌زده از اتیوپی در زمان حاکمیت رژیم چپ‌گرای هایله ماریام است که بسیار خواندنی و آموزنده است.

مشارکت در امور خیریه و فرهنگی و پزشکی نیز بخش دیگری از واقعیات زندگی و فعالیت‌های عام‌المنفعه داود آلیانس است. وی در سوانحِ طبیعی مانند سیل‌ها و زلزله‌ها در چند دهه اخیر و نیز جنگ ایران و عراق، موفق به کمک‌رسانی شده و با ارسال پوشاک، پتو، چادر و غیره به ایران تعلق خاطر شدید خود به ایران را نشان داده است.

در این زمینه باید به ایجاد کتابخانه در فین کاشان، فراهم ساختن امکانات کامپیوتری برای مدارس کاشان و مرمت و بازسازی یک زیارتگاه یهودی بسیار قدیمی در کاشان نیز اشاره شود. او ضمن حفظ حرمت کشور میزبان، بریتانیا، که مدت ۶۵ سال در آن زیسته و فعالیت کرده است، هنوز به ریشه‌ها و هویت یهودی- ایرانی خود وفادار مانده است. آلیانس علاقه شدیدی به زادگاه خود، کاشان، دارد و می‌گوید که هر شب با رویای کاشان و باغ‏‌های فین به خواب می‌رود. در خانه‌اش هم آثار ایرانی، جنبه غالب را دارند.

و اما در مورد ترجمه فارسی کتاب خاطرات وی باید گفت که کاری کارستان بوده است. همچنان که دکتر ماشاءالله آجودانی، مدیر کتابخانه مطالعات ایرانی، در ابتدای مراسم تاکید کرد، این کار گویی که فقط از عهده دکتر گوئل کهن، محقق و استاد پیشین دانشگاه تهران و دانشگاه امپریال کالج لندن، بر می‌آمده است.

دکتر کهن با توجه به ابعاد علمی و پژوهشی خود، موفق شده محتوایِ دشوار و چند بعُدی کتاب را به صورت روان و به نحو ارزنده‌ای به زبان فارسی برگرداند؛ او در زمینه‌هایی مانند مفاهیم مدیریت، مهندسی، انواع کمپانی، فن‌آوری و اقتصاد و مسائل مالی به واژه‌سازی نیز دست زده است. برای مثال «اوراقچی دارایی» در برابر «Asset Stripper» و یا «هم‌افزایی» در برابر «Synergy» و مانند اینها.

علاوه بر این، مترجم در ترجمه فارسی، کتاب را برای مخاطب ایرانی «ایرانیزه» کرده یعنی برای ابهام‌زدایی از مطالب و مفاهیم، اطلاعات جانبی نیز به خواننده فارسی‌زبان ارائه داده است. به همین دلیل نسخه فارسی کتاب جامع‌تر و قطور‌تر از نسخه انگلیسی آن است.

دکتر آجودانی درباره این کتاب به نکته ظریفی اشاره کرد و آن اینکه رگه‌های تعلقات شرق و غرب را در این کتاب می‌توان به وضوح مشاهده کرد. به عبارت دیگر، نگرش لُرد آلیانس به کار و زندگی هم متاثر از ارزش‌های فرهنگی ایران است و هم تحت تاثیر معیارهای حاکم بر محیط و جامعه اروپایی قرار دارد.

چنانکه درمقدمه مترجم نیز یادآوری شده، این کتاب از خاطرات فرا‌تر رفته و به یک کتاب آموزشی و راهگشا در زمینه‌ی تلاش و پشتکار، زندگی و آزادی تبدیل شده است.

در مقدمه مترجم کتاب همچنین آمده است: «صراحت و صداقت آلیانس در بیان هنرنمایی‌ها و پستی و بلندی‌های زندگی پر ماجرایش باعث شده تا این کتاب را بی‌اغراق، نمادی از چالشگری و موفقیت در «فضای آزاد» قلمداد کنیم؛ زیرا به روشنی نمایانگر این اصل است که چگونه توانمندی‌ها و لیاقت‌های نهفته انسان می‌تواند در محیط مناسب شکوفا شده و امکان ظهور یابد.»

در این کتاب دلایل اعطای لقب «لُرد» به داود آلیانس نیز شرح داده شده است. نکته جالب در این زمینه آن است که برای اولین بار در تاریخ این کشور یک مالک صنعتی و کارفرمای بزرگ این لقب را به توصیه اتحادیه‌های کارگری (که اسناد آن هم در کتاب آمده) به دست آورده است.

به دنبالِ نامه‌نگاری‌های فراوان با نخست وزیر وقت، مارگارت تاچر، اتحادیه‌های سراسری نساجی تقاضا کرده بودند که از طرف ملکه لقب «لُرد» به داود آلیانس اعطا شود. نکته دیگر آنکه در زمان تاچر که بریتانیا دستخوش اعتصاب‌های کارگری زیادی بود، کارگران کارخانه‌های آلیانس دست به اعتصاب نزدند. یعنی وی همیشه در کنار و همراه با کارگران خود و اساسا مانند آنان کار کرده و از دست زدن به کارهای شاق هیچ ابایی نداشته است.

علاوه بر این، وی به وضعیت کار و زندگی کارگرانِ خود همواره رسیدگی کرده و شرایط معیشتی خوبی را برای آنان فراهم کرده است. در یک کلام، هم کار خوب خواسته و هم امکانات خوب در اختیار کارگرانِ خود قرار داده است. بنابراین عجیب نیست که داود آلیانس از نظر عقاید سیاسی، اجتماعی و اقتصادی یک سوسیال دموکرات و مورد حمایت اتحادیه کارگری است. این موضوع احتمالا به دورانی که او زندگی سخت و فقیرانه‌ای در منچستر داشته بر می‌گردد که هیچ‌وقت آن دوران را فراموش نکرده است.

وی همواره سعی کرده که رابطه مثبتی با کارگرانش و اتحادیه‌های کارگری داشته باشد. البته چنانکه خود در مراسم رونمایی کتاب تصریح کرد در مواقعی هم به منظور «بهینه‌سازی» کارخانه‌هایی که در اختیار می‌گرفته، مجبور به کاستن نیروی کار و اخراج کارگران و کارکنان هم می‌‏شده است.

بر اساس آنچه در کتاب آمده و نیز بنا به گفته‌های آلیانس در این مراسم، چند دهه پیش در نبود سیاست‌های حمایتی دولت از صنعت نساجی، او در مقابله با هجوم محصولات نساجی خارجی تلاش فراوان کرد و در مصاف با رقبای سرسختی مانند هنگ کنگ، کره جنوبی، ترکیه، آمریکا وسنگاپور- و بعد‌ها چین- نوآوری‌ها و ابتکاراتی را اعمال کرد تا عرصه را به آنها واگذار نکند.

آلیانس با خرید چندین کارخانه نساجی زیان‌ده و با به کار گرفتن تکنیک‌های نوین و بهینه‌سازی، در صدد مقابله با این کشور‌ها بر آمد ولی آنها با نیروی کار ارزان، اجناس ارزان تولید و صادر می‌کردند و پایه‌های صنعت نساجی بریتانیا را به لرزه در می‌آوردند.

البته امروز، با گذشت نزدیک به دو دهه، به دلیل افزایش دستمزد نیروی کار در کشورهای یادشده، تدریجا صنعت نساجی در بریتانیا بار دیگر احیا می‌شود. در این زمینه، لرد آلیانس هم امیدوار است و کتاب نیز با این جمله تمام می‌شود که: «ای کاش من ۲۴ سالم بود و مجددا از اول شروع می‌کردم.»

در پایان مراسم رونمایی، داود آلیانس در پاسخ به این پرسش که مجموعه ثروتی که دارد چقدر بر آورد می‌شود، اظهار داشت: ثروت یک شخص آن چیزی است که او به جامعه و به انسان‌های دیگر می‌دهد و نه آنچه جمع می‌کند…

کتاب «بچه کاشی» با کیفیتی نفیس و زیبا طراحی شده و چاپ آن را موسسه ساتراپ لندن انجام داده است.