سفر رکس تیلرسون به کشورهای منطقه با ملاقات وزیرخارجه آمریکا در ژنو با استفان دمیستورا، نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه، پایان یافت. وزیرخارجه آمریکا در این سفر از قطر، پادشاهی سعودی، افغانستان، عراق و هند بازدید و با مقامات این کشورها گفتگو کرد. در تمام این دیدار‌ها، سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران نیز در دستور کار قرار داشت.
در پادشاهی سعودی، در دیداری که حیدر العبادی، نخست وزیر عراق نیز در آن حضور داشت، موضوع گفتگو مهار نفوذ جمهوری اسلامی ایران در عراق و در منطقه بود. نخست وزیر عراق ولی بلافاصله پس از پایان این نشست و بازگشت به بغداد، در بیانیه‌ای اظهارات وزیرخارجه آمریکا در رابطه با حشدالشعبی، شبه‌نظامیان شیعی که با حمایت مالی و تسلیحاتی حکومت اسلامی ایران تشکیل شده‌اند را «دخالت در امور داخلی عراق» خواند. بیانیه‌ای که رکس تیلرسون را که از پادشاهی سعودی عازم افغانستان شده بود، دوباره به بغداد کشاند. رکس تیلرسون در دیدار اول با حیدر العبادی «خواهان خروج شبه‌نظامیان وابسته به ایران از عراق» شده بود.
از سفر بازگشت چند ساعته و خارج از برنامه‌ی رکس تیلرسون به بغداد، و ملاقات مجدد او با حیدر العبادی اطلاع زیادی در دست نیست، ولی منابع سیاسی در عراق می‌گویند وزیر خارجه آمریکا از نخست وزیر این کشور خواست بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا، یکی را به عنوان متحد انتخاب کند. حیدر العبادی، بلافاصله پس از این دیدار، در گفتگویی با یکی از رسانه‌های آمریکا گفت: «خواهش می‌کنم ایران و آمریکا دعوای خود را به عراق نکشانند و محل دیگری را برای حل مشکلات خود انتخاب کنند».
عراق بر سر دوراهی
حیدرالعبادی بی‌درنگ پس از دیدار دوباره با رکس تیلرسون ابتدا عازم آنکارا و سپس تهران شد. در تهران، نخست وزیر عراق با حسن روحانی و علی خامنه‌ای دیدار داشت و گفته می‌شود از مقامات جمهوری اسلامی ایران نیز خواسته است، عراق را برای رودررویی با آمریکا انتخاب نکنند. علی خامنه‌ای نیز در دیدار با حیدر العبادی به او «توصیه» کرده است «گول مکر آمریکا را نخورد».
رکس تیلرسون در کابل با مقامات افغانستان در رابطه با حمایت رژیم ایران از طالبان گفتگو کرد و به مقامات این کشور هشدار داد این حمایت می‌تواند آتش جنگ داخلی در این کشور را شعله‌ور سازد. واهمه‌ی مقامات آمریکایی از واکنش سپاه پاسداران به تحریم‌های جدیدی است که روز چهارم آبان در مجلس نمایندگان آمریکا با ۴۲۳ رای موافق و تنها دو رای مخالف به تصویب رسید. این تحریم‌ها پس از رای‌گیری در سنا برای امضا به کاخ سفید فرستاده خواهند شد و بلافاصله پس از نظر موافق دونالد ترامپ، اجرایی خواهند شد.
تحریم‌های جدید
در حقیقت مجلس نمایندگان آمریکا دو طرح تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران در روزهای سوم و چهارم آبان به تصویب رسانده است. طرح اول، که در رابطه با حزب‌الله لبنان است، و سوم آبان در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید، از سه بند تشکیل شده است. در بند اول تحریم تمامی شخصیت‌های حقیقی و حقوقی حامی حزب‌الله پیشنهاد شده است، که جمهوری اسلامی ایران را نیز در بر می‌گیرد. در بند بعدی به‌طور مشخص در کنار حزب‌الله از جمهوری اسلامی ایران نام برده می‌شود که در رابطه با استفاده از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی است. بند آخر نیز درخواستی از اتحادیه اروپاست برای قرار دادن حزب‌الله در فهرست اروپایی سازمان‌های تروریستی که هر کسی می‌داند حزب‌الله لبنان به طور همه‌جانبه از سوی حکومت ایران پشتیبانی می‌شود.
لایحه‌ای که روز بعد در رابطه‌ی مستقیم با رژیم ایران در مجلس نمایندگان آمریکا با تنها دو رای مخالف به تصویب رسید، پیشنهاد تحریم افراد و شرکت‌هایی را در بر می‌گیرد که به نوعی با تامین نیازهای برنامه موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی ایران مربوط باشند. این طرح در صورت تصویب از سوی سنا و امضای دونالد ترامپ، دولت آمریکا را موظف به شناسایی و تحریم شرکت‌های ایرانی و خارجی، بانک‌ها و افرادی می‌کند که «به برنامه‌های غیرقانونی تسلیحاتی ایران کمک می‌کنند».
حمایت آمریکا از «تغییر» در ایران
رکس تیلرسون در یک نشست مطبوعاتی که در پایان دیدارش از هند در این کشور برگزار شد، در اشاره به تحریم‌هایی که قرار است به زودی به مرحله اجرا درآیند، گفت: «هدف ما از این تحریم‌ها کمک به مردم ایران است تا بتوانند حکومت خود را کنترل کنند». این مقام آمریکایی در ادامه افزود: «آمریکا در صدد است از صداهای تازه در داخل ایران به منظور ایجاد یک تغییر احتمالی حمایت کند و هدف از این تحریم‌ها مقابله با مردم ایران نیست، مشکل ما با رژیم انقلابی این کشور است». رکس تیلرسون در پایان سخنان خود به هند و دیگر متحدان آمریکا اطمینان داد که «کاخ سفید خواهان توقف فعالیت‌های مشروع اقتصادی آنها با ایران نیست».
واکنش سپاه پاسداران
استراتژی آمریکا در این مرحله تنها به تصویب تحریم‌های جدید علیه سپاه پاسداران خلاصه نمی‌شود. سازمان‌هایی که در منطقه از حمایت جمهوری اسلامی ایران برخوردار هستند نیز از سوی آمریکا و متحدانش نشانه گرفته شده‌اند. دلیل تحریم‌های جدید علیه حزب‌الله و فشار بر عراق برای مهار کردن حشدالشعبی و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی در این کشور است. واشنگتن از استفاده سپاه از اقمارش در کشورهای منطقه علیه منافع آمریکا واهمه دارد. بسیار بعید است که سپاه پاسداران و نیروهای قدس، در واکنش به تحریم‌ها، به‌طور مستقیم با نیروهای آمریکایی در منطقه درگیر شوند یا عملیات تروریستی علیه پایگاه بگرام در افغانستان، الحریه در قطر و یا فرماندهی ناوگان پنجم در بحرین انجام دهند. اگرچه محمد‌علی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، تهدید کرده است در صورت تصویب تحریم‌ها «آمریکا باید پایگاه‌های منطقه‌ای خود را تا شعاع ۲۰۰۰ کیلومتری برد موشک‌های ایران خارج سازد».
سپاه به احتمال زیاد و مانند گذشته از حزب‌الله لبنان، طالبان افغانستان و یا نیروهای متشکل در حشدالشعبی عراق، چون سپاه بدر، کتائب حزب‌الله و یا عصائب اهل حق برای حمله به نیروهای آمریکایی استفاده خواهد کرد. مایک پنس، معاون ریاست جمهوری آمریکا که در بیروت به مناسبت ۳۴امین سالگرد بمب‌گذاری در مقر تفنگداران آمریکایی در این شهر صحبت می‌کرد، حزب‌الله لبنان را «گروهی تروریستی در خدمت ایران» دانست و افزود «ما برای از بین بردن حزب‌الله و محاکمه آنها تلاش خواهیم کرد». مایک پنس در سخنرانی‌اش در بیروت، جمهوری اسلامی ایران را «حامی درجه یک تروریسم» خواند و افزود: «ما دیگر فعالیت‌های این کشور را برای بی ثبات کردن خاورمیانه و حمایت از تروریسم تحمل نخواهیم کرد».
تهدید اسرائیل
متحدان آمریکا در منطقه نیز تصمیم دارند فشار خود بر جمهوری اسلامی و اقمار آن را افزایش دهند، و از هم اکنون جنگی روانی را آغاز کرده‌اند. ثامر السبهان، وزیر مشاور دولت پادشاهی سعودی، صحبت از ضرورت مقابله با حزب‌الله لبنان و تمام نهاد‌های اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای می‌کند که با این سازمان همکاری دارند. این مقام سعودی جمهوری اسلامی ایران و «فرزند بزرگش حزب الشیطان» (منظور حزب‌الله است) را «منبع اصلی تروریسم و افراط‌گرایی در جهان» دانسته و معتقد است که «جهان باید با آنها آنگونه که با داعش مقابله کرد، رفتار کند».
اسرائیل کاتز، وزیر اطلاعات دولت اسرائیل، در حاشیه سفری به ژاپن، از امکان استفاده از ابزار نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران صحبت می‌کند. اسرائیل کاتز می‌گوید «هرگاه تلاش‌های دونالد ترامپ برای متوقف ساختن برنامه‌های تسلیحاتی ایران نتایج لازم را به بار نیاورد، ما مستقلا به شکل نظامی عمل خواهیم کرد». اسرائیل در سال ۱۹۸۱ به تاسیسات اتمی عراق، و در سال ۲۰۰۷ به تاسیسات مشابهی در سوریه حمله هوایی کرد و آنها را با خاک یکسان ساخت.
نگرانی اروپا
اروپا اگرچه در رابطه با برجام در مقابل آمریکا قرار گرفته است، ولی نگرانی خود را از برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران پنهان نمی‌سازد و سخت نگران سیاست‌های تنش‌آفرین تهران در بحران‌های منطقه‌ای چون عراق، سوریه و یمن است. پس از بریتانیا و فرانسه، وزارت خارجه آلمان نیز رسما نگرانی خود را از توسعه برنامه موشک‌های بالستیک ایران اعلام کرد و نقش تهران را در بحران‌های منطقه نگران کننده و غیرسازنده خواند.
حال باید دید فدریکا موگرینی، مسئول ارشد سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا، که اوایل ماه نوامبر قرار است برای دفاع از توافق هسته‌ای به واشنگتن سفر کند، در رابطه با تحریم‌های جدید آمریکا علیه سپاه پاسداران با چه پیشنهادی به بروکسل باز خواهد گشت.
احمد رأفت
