فرسایش خاک در ایران تقریبا ۲٫۵ برابر متوسط جهانی است اما دولت بودجه تعیین شده برای بهبود و کنترل آن را پرداخت نمیکند.
علیمراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، در گفتگو با خبرگزاری مهر گفته است: «برنامه ششم توسعه دولت را موظف کرده که سالانه ۵۰۰ هزار هکتار بهبود وضعیت خاک کشاورزی انجام شود. اهداف و راهبردهای ما شامل حفظ، احیا و بهرهبرداری بهینه از منابع خاک کشاورزی براساس اصول توسعه پایدار، حفظ و ارتقا حاصلخیزی خاک کشاورزی، کاهش آلودگی منابع آب و خاک، کاهش و جلوگیری از شور شدن اراضی، جلوگیری از تغییر بی رویه کاربری اراضی، کنترل و پیشگری از فرسایش با بکارگیری فناوریهای نوین و دانش بومی بهره برداران، انتقال یافتههای پژوهشی به بهره برداران در رابطه با حفاظت و حاصلخیزی خاک، مدیریت جامع خاک و اصلاح ساختار سازمانی و حقوقی خاک کشور است.»
به گفته معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی سالانه حدود ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای تحقق این اهداف پیشبینی شده اما تا کنون هیچ مبلغی برای تحقق اهداف مورد نظر در اختیار این وزارتخانه قرار نگرفته است. این در حالیست که به گفته این مقام مسئول اجرای عملیاتی مانند زهشکی، جلوگیری از شورشدن اراضی، تجهیز و نوسازی، آب شویی خاکها، کشاورزی حفاظتی و … از سوی این وزارتخانه آغاز شده است.
علیمراد اکبری تاکید کرده است خاک برعکس آب تجدیدپذیر نیست، به طور متوسط هر سانتیمتر خاک ۶۰۰ تا ۷۰۰ سال زمان میبرد تا از سنگ مادر تشکیل شود. خاک عنصر بسیار با اهمیتی است و اگر کشوری از آن غفلت کند، دچار مشکلات اساسی خواهد شد. مدیریت، حفاظت و بهرهبرداری از منابع خاک یکی از مهمترین چالشهای حال و آینده کشور است و حتما باید مسئولان کشور این مساله را به دقت رصد کنند و به آن بپردازند.
او همچنین درباره وضعیت خاک و اراضی قابل کشت در ایران میگوید: «مساحت کشور ما حدود ۱۶۵ میلیون هکتار است که در یک اقلیم خشک و نیمهخشک واقع شده بنابراین از لحاظ کیفی و کمی ما با محدودیتهای شدید منابع پایه خاک مواجه هستیم. حدود ۵۰ میلیون هکتار از اراضی کشور اگر آب وجود داشته باشد، قابلیت توسعه کشاورزی را دارند، ولی با توجه به محدودیت منابع آب ما چنین ظرفیتی نداریم که از این ۵۰ میلیون استفاده کنیم. در حال حاضر اراضی در چرخه تولید ما ۱۸٫۵ میلیون هکتار است که از این میزان حدود ۸٫۵ میلیون هکتار آن آبی و حدود ۱۰ میلیون هکتار آن دیم است؛ بنابراین از حدود ۳۲ میلیون هکتار از اراضی قابل کشت به دلیل محدودیت منابع آب نمیتوانیم استفاده کنیم. نکته جالب اینجاست که از این ۱۸٫۵ میلیون هکتار اراضی تنها ۱٫۳ میلیون هکتار آن فاقد محدودیت است، باقی آن نیز شامل محدودیتهایی چون شوری، قلیاییت، زهدار بودن، توپوگرافی، سنگدار بودن، عمق خاک و … است؛ در واقع فقط ۱٫۳ این اراضی در کلاس یک قرار میگیرد.»
او همچنین درباره کیفیت اراضی کشاورزی میگوید: «یکی از مشکلات ما این است که ۶۰ درصد اراضیمان کمتر از یک درصد مواد آلی دارد، در حالی که این عدد باید بالای ۲ باشد. به همین دلیل یکی از برنامههای ما در برنامه ششم توسعه افزایش مواد آلی خاک است، مشکل دیگری که ما داریم این است که بیش از ۵۰ درصد خاکهای کشور دچار کمبود مواد غذایی(یک یا چند عنصر غذایی) هستند؛ شوری، عدم وجود نقشههای خاک شناسی با مقیاس مدیریتپذیر، آلودگی خاکها با استفاده از برخی کودهای شیمیایی و پسابهای صنعتی و… از دیگر مشکلات ما در این زمینه است.»
گفتنی است فرسایش خاک در ایران تحت تاثیر عوامل متعدد طبیعی و انسانی صورت میگیرد. بارندگی شدید، وجود شیب تند در نواحی کوهستانی، فقر پوشش گیاهی و خشک بودن خاک از جمله عوامل فرسایش در مناطق کوهستانی و دشتها هستند. از طرفی، تغییر اقلیم، بهرهبرداریهای بیرویه انسان از طبیعت، تخریب پوشش گیاهی در اثر چرای خارج از ظرفیت دام، کشاورزی سنتی و غیراصولی، جنگلزدایی، کمآبی و قرار گرفتن ایران روی کمربند فرسایشی جهان دیگر عوامل تشدیدکننده فرسایش خاک در کشور به شمار میروند. قطع درختان و تجارت پرسود چوب نیز بخش عظیمی از جنگلهای ایران را از بین برده است.