هر سال، اول دسامبر، به مناسبت روز جهانی مبارزه با ایدز، در سطح جهانی و در کشور‌های مختلف، آمار مربوط به این بیماری منتشر می‌شود. روند کاهش کسانی که به ویروس اچ آی وی(HIV) مبتلا هستند، در سال ۲۰۱۶ نیز ادامه یافت. در حالی که در ایران، برخلاف این روند جهانی، شمار بیماران ایدز رو به افزایش است.
در جهان، در بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶، شمار کسانی که به ایدز مبتلا هستند به مقدار ۳۵ درصد کاهش یافته. این به معنای نجات جان بیش از۱۰ میلیون نفر است. در ایران ولی شاهد افزایش شمار کسانی هستیم که به ویروس اچ آی وی آلوده هستند. آمارهایی که امسال به مناسبت روز جهانی مبارزه با ایدز در جمهوری اسلامی ایران منتشر شدند، حکایت از ده برابر شدن شمار زنانی است که به این بیماری مبتلا شده‌اند.
گسترش ایدز
مینو محرز، رئیس «مرکز تخقیقات ایدز» در جمهوری اسلامی ایران، در گفتگو با روزنامه آرمان، ضمن اشاره به آمار رشد قابل توجه زنانی که به ایدز مبتلا شده‌اند می‌افزاید «ما در سال‌های آینده نیز با رقم بزرگ‌تری مواجه خواهیم شد». همین کارشناس در ادامه می‌افزاید: «شمار کسانی که به بیماری ایدز مبتلا هستند خیلی بیشتر از آمار رسمی ۳۶ هزار نفر است». برای کسانی که در رابطه با این مساله در ایران فعالیت دارند، ۷۰ درصد کسانی که به ویروس اچ آی وی آلوده هستند یا اطلاع ندارند و یا ترجیح می دهند آن را پنهان کنند.
پروین افسر کازرونی، رئیس «اداره کنترل ایدز و بیماری‌های آمیزشی» وزارت بهداشت، آخرین آمار رسمی ابتلا به این بیماری، تا پایان خرداد سال جاری را ۳۶ هزار و ۲۹ نفر اعلام می‌کند، که ۸۴ درصد از آنها را مردان و بقیه را زنان تشکیل می‌دهند. بر مبنای همین آمار، ۵۲ درصد موارد ثبت شده افرادی در رده سنی بین ۲۱ و ۳۵ سال هستند. حدود یک چهارم از موارد ثبت شده از طریق اعتیاد تزریقی به این ویروس مبتلا شده‌اند، در حالی که در حدود ۵۰ درصد دیگر، انتقال ویروس از راه روابط جنسی بوده است.
موج سوم ایدز
پروین افسر کازرونی، صحبت از رشد ۳۰۰ درصدی انتقال ویروس اچ آی وی از طریق روابط جنسی در یک سال گذشته می‌کند. این کارشناس که به مناسبت روز جهانی مبارزه با ایدز صحبت می‌کرد، ناآگاهی درباره‌ی ابتلا به ایدز و روابط جنسی بدون محفاظت را دو عامل اصلی گسترش این ویروس در ایران اعلام کرد.
شیرین احمد‌نیا، مدیرکل «پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی» سازمان بهزیستی، در اشاره به ده برابر شدن زنان آلوده به ویروس اچ آی وی، صحبت از «موج سوم ایدز» در ایران می‌کند. به گفته این کارشناس، در ایران «عمده زنان در چارچوب روابط زناشویی به این بیماری مبتلا می‌شوند»، در حالی که در سطح جهانی رابطه جنسی خارج از روابط زناشویی از دلایل عمده آلوده شده به ویروس اچ آی وی است.
صیغه عامل گسترش ایدز
شیرین احمد‌نیا از ازدواج موقت یا صیغه، به عنوان عامل رشد بیماری ایدز در میان زنان نام می‌برد و می‌افزاید «در این زمینه آمار موثقی نیز وجود دارند». همین کارشناس معتقد است که شمار زنانی که در روابط زناشویی به ایدز مبتلا شده‌اند بالاتر از آمار رسمی است، «زیرا بسیاری از ثبت بیماری و معالجه آن سر باز می‌زنند.»
شیرین احمد‌نیا می‌گوید «در لایه‌هایی از جامعه، ابتلای زنی که همسر دارد به بیماری ایدز او را از دایره نجابت خارج می‌کند و از دید بسیاری زنی بی‌مسئولیت و بی‌بند و بار تصور می‌شود، حتی اگر این بیماری از طریق همسرش به او منتقل شده باشد، و همسر نیز در رابطه با زن دیگری مبتلا به ایدز شده باشد.»
همین کارشناس می‌افزاید: «عدم تمایل به استفاده از کاندوم که در فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های ایرانی رایج است دلیل دیگری افزایش این بیماری و انتقال آن از طریق رابطه جنسی است». شیرین احمد‌نیا «در اختیار نداشتن مراجع و منابع معتبر در زمینه روابط جنسی» را نیز یکی دیگر از دلایل گسترش ایدز، به ویژه در میان زنان می‌داند. شیرین احمد‌نیا می گوید: «خشونت و پرخاشگری و بروز رفتارهای پر خطر، به ویژه در بخش‌هایی از جامعه که از نظر اقتصادی در جایگاه پایین‌تری قرار دارند، بسترساز رشد بیماری ایدز میان زنان هستند.»
کودکان کار، قربانی ایدز
مینو محرز، رئیس «مرکز تخقیقات ایدز» در جمهوری اسلامی ایران، انگشت بر دردناک‌ترین بخش آمار مبتلایان به بیماری ایدز، یعنی کودکان کار و خیابان می‌گذارد و هشدار می‌دهد که اگر با این پدیده برخورد نشود به «بحرانی بسیار جدی تبدیل خواهد شد». این کارشناس می‌گوید: «بگذریم که اصولا نباید کودکان کار و خیابان داشته باشیم، ولی چون این مساله واقعیتی انکارناپذیر است، باید اقداماتی جدی انجام داد تا این کودکان مورد تجاوز قرار نگیرند و از آنها برای توزیع مواد مخدر که به استفاده خود آنها از مواد مخدر نیز می‌انجامد، استفاده نشود، زیرا انتهای این دو مسیر ابتلا به ایدز است.»
مشکل دیگری که تمامی کارشناسان به آن اشاره می‌کنند، کاهش حساسیت دولت، در سال‌های اخیر، به پیشگیری است. بودجه بسیاری از نهاد‌هایی که وظیفه پیشگیری یا مبارزه با ایدز را دارند به صورت قابل توجهی کاهش یافته است. به عنوان مثال، «کمیته ایدز» سازمان بهزیستی نیز در دفتر اعتیاد این نهاد ادغام شده و در نتیجه فعالیت در زمینه رو به رشد انتقال ویروس اچ آی وی از طریق روابط جنسی از دستور کارش خارج شده است.
سرکوب سازمان‌های غیردولتی
با وجود اینکه کارشناسان تاکید دارند که آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی مهم‌ترین اقدام در زمینه پیشگیری و مبارزه با ایدز است، فعالیت‌ها در این زمینه نه تنها محدود است، بلکه در برخی موارد حتی اقدام علیه امنیت کشور تعبیر می‌شود. در تیرماه ۱۳۸۷، آرش و کامیار علائی، دو پزشکی که در زمینه درمان و پیشگیری بیماری ایدز فعالیت داشتند، دستگیر شدند و در دادگاهی بدون حضور وکیل مدافع، به ۶ سال و ۳ سال، به اتهام «تلاش برای براندازی نظام» از طریق تماس با «سازمان‌های غیردولتی آمریکایی» محکوم شدند.
برادران علائی برنامه‌ای گسترده برای مقابله با گسترش اچ آی وی و شیوع بیماری ایدز میان معتادان را در کرمانشاه دنبال می‌کردند. این دو برادر که پس از گذراندن دوران محکومیت خود مجبور به مهاجرت به آمریکا شدند و در این کشور به فعالیت‌های خود در زمینه مبارزه با ایدز ادامه می‌دهند، نه تنها در ایران، بلکه در تاجیکستان و افغانستان نیز کارگاه‌های آموزشی در همین زمینه برگزار می‌کردند. آنها در سال ۲۰۰۶ نشست سه جانبه ایران- افغانستان– تاجیکستان را در رابطه با روش‌های درمانی جانشین برای معتادان برگزار کرده بودند اما به دلیل سیاست‌های حاکم در ایران، مردم از خدمات این دو برادر و افراد مشابه محروم می‌مانند.
احمد رأفت
