Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و هشتم ـ شماره ۳۲۷ (دوره جديد

P. 14

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪1۷93‬‬
‫جمعه ‪ ۱2‬تا ‪ ۱۸‬شهریورماه‪۱4۰۰‬خورشیدی‬

‫نشان داده شده است‪ ،‬اینهمه نظریه‬ ‫تاریخ در آئینۀ تحقیق (‪)1‬‬ ‫=آقای همایون ِعزیز‪ ،‬بسیار از‬
‫پردازیها درباره علل انقلاب اسلامی‬ ‫شما ممنونم که دعوت مرا برای ِاین‬
‫اساسا پیش نمیآمد‪ .‬ولی بطور خلاصه‬
‫به یکی از مهمترین علتها اشاره‬ ‫مصاحبه قبول کردید‪.‬‬
‫میکنم‪ .‬ما قربانی تجدد کج و معوج و‬ ‫اگر چه میدانم شما بیشتر آینده‬
‫سراسر مصالحه جوئی و امتیاز دادن‪ ،‬و‬ ‫نگرهستیدوفهمیدنِگذشتهراصرف ًا‬
‫برای اجتناب از تکرار اشتباهات‬
‫رویکرد نیمه کاره خود شدیم‪.‬‬ ‫آن و برای بهتر ساختن آینده قابل‬
‫طرح و بررسی میدانید‪ ،‬با اینهمه‬
‫=آقای همایون‪ ،‬پیشتر در جائی‬ ‫رضا شاه‬ ‫بسیار علاقمند هستم با بهرهگیری‬
‫در آن شرایط‬ ‫از حافظۀ تاریخی شما و اینکه شما‬
‫به درستی گفتید که روسها یکی‬ ‫تنها راه حل بود‬ ‫شخصا شاه ِد بسیاری از وقایع‪5۰‬‬
‫ـ‪ 6۰‬سال گذشته ایران بودهاید و‬
‫از عوامل مهم باز دارندۀ روند‬ ‫بسیاری از دولتمردان را نیز از نزدیک‬
‫میشناختید‪ ،‬سئوالاتم را درمورد‬
‫دموکراسی در جریان مشروطه‬
‫تاریخ معاصر مطرح کنم‪.‬‬
‫بودند‪ .‬آیا فکر نمیکنید که اصولا‬ ‫شما د ر ا ینجا و آ نجا د ر‬
‫مصاحبههایتان گفتهاید که از سنین‬
‫روسها بزرگترین صدمات را در‬ ‫نوجوانی یعنی ‪13‬ـ‪ 14‬سالگی به‬
‫سیاست روی آوردید و فعا ل شدید‪.‬‬
‫تمام تاریخ معاصر ایران چه مستقیم‬ ‫چه چیزی در دور و برتان میگذشت‬
‫که در آن سن‪ ،‬به سیاست متمایل‬
‫و چه غیر مستقیم به ما وارد‬
‫شدید؟ چه چیزی رنجتان میداد؟‬
‫آوردهاند؟ میدانیم که در آن زمانها‬ ‫ــ سالهای کودکی من با بخش‬
‫بزرگتر پادشاهی رضا شاه همزمان‬
‫پاکستان وجود نداشت و انگلستان‬ ‫=پیش از رضاشاه هیچ زمینهای‬ ‫شد و آن یکی از دورانهای بالا‬
‫برای یک ساختار دموکراتیک‬ ‫گرفتن شور ناسیونالیستی ایرانیان‬
‫مستقیما از طریق مستعمرهاش هند‬ ‫بود‪ .‬من از آنچه در پیرامونم میدیدم‬
‫وجود نداشت‬ ‫و میشنیدم سراپا در یک احساس‬
‫با ایران مر ِز مشترک داشت و دائم‬ ‫=بعداز شهریور‪ ۲۰‬ایران به صحنه‬ ‫غرور ملی فرو رفتم که نسلهای‬
‫نزاع روس و انگلیس تبدیل شد‬ ‫بیشمار پیشین خبری از آن نداشتند‪.‬‬
‫نگران نفوذ روسها در ایران بود‪ .‬آیا‬ ‫ما از یک سو با خواندن کتابهائی که‬
‫داریوش همایون پژوهشگر‪ ،‬نویسنده و‬ ‫برای نخستین بار به فراوانی در ایران‬
‫فکر نمیکنید که اگر به خاطر ِحضور‬ ‫روزنامهنگار‪ ،‬در مصاحبه با شیرین طبیبزاده‬ ‫چاپ میشدند با گذشته پر افتخار‬
‫سردبیر مجله الکترونیک روزنه گوشهای از‬ ‫ایران آشنا میشدیم و از سوی دیگر با‬
‫رو سها و چشم طمعی که به ایران‬ ‫برداشتهای خود را از تاریخ همروزگار ایران‬ ‫چشمان خود میدیدیم که ایران نوینی‬
‫بازگفته است‪ .‬متن این گفتگو را که حاوی نگاهی‬ ‫از ویرانههای صدها ساله بیرون میآید‬
‫داشتند نبود شاید اصلا انگلیسها تا‬ ‫پژوهشگرانه به رویدادهای تاریخی یکصد سال‬ ‫و ساخته میشود‪ .‬خود من از هشت‬
‫سالگی روزنامه خوان هر روزه بودم و‬
‫این حد در امو ِر داخلی ایران دخالت‬ ‫اخیر ایران است در چند شماره میخوانید‪.‬‬ ‫تا دوازده سیزده سالگی کتابهائی در‬
‫تاریخ ایران و یک دوره تاریخ جهان‬
‫نمیکردند؟‬ ‫را خوانده بودم و احساس سیاسی‪-‬‬
‫‪ -‬چرا‪ ...‬انگلستان که از قرن هژدهم‬ ‫تاریخی زودرس ولی قابل ملاحظهای‬
‫شد بریتانیا‪ ،‬کشوری بود که هوای‬
‫امپراتوری شدن داشت‪ .‬به گفتۀ‬ ‫پیدا کرده بودم‪.‬‬
‫امروزی امپریالیست بود و تا جزایر‬ ‫هجوم نیروهای بریتانیا و شوروی‬
‫ِاقیانوس ِآرام و امریکای شمالی‬ ‫(همان روس و انگلیس منفور سده‬
‫وکانادا را گرفته بود‪ .‬در قرن ‪ ۱۸‬هند‬ ‫نوزدهم) در سوم شهریور‪۱94۱/۱32۰‬‬
‫را هم گرفت و داشت به ایران نزدیک‬ ‫ضربه سختی به ما زد‪ .‬به نظر من و‬
‫میشد‪ .‬اگر روسها نمیبودند بالا خره‬ ‫مجلسی نداشتیم‪ .‬تازه مجلسی هم که‬ ‫منظورم انگلیسهای دست در کار‬ ‫روسها با اولتیماتوم به مجلس باعث‬ ‫اعتباری که داشت‪ ،‬شاید میتوانست‬ ‫بسیاری از همسالانمان نمیشد‬
‫انگلیسها ایران را گرفته بودند‪ ،‬و البته‬ ‫بود دچا ِر هزار اختلافات و اشکالات بود‬ ‫است و نه مثلا وزارت خارجۀ انگلیس‬ ‫تعطیل آن شدند‪ ،‬ایران را اشغال کردند‬ ‫یک حزب ِسالم ِچپ برای ایران بوجود‬ ‫نشست و ویرانی دوباره ایران و فعال‬
‫اگر انگلیسها نمیبودند روسها تمام‬ ‫و اختیارش هم در دست زمینداران‪ .‬از‬ ‫که نه با کودتا موافق بود و نه از آن‬ ‫و مجلس هم تا سالها تشکیل نشد‪.‬‬ ‫بیاورد‪ .‬در حالی که جانشینانش هرچه‬ ‫شدن عوامل روس و انگلیس را تماشا‬
‫ایران را گرفته بودند‪ .‬ایران در وضعی‬ ‫مجلس دوم به شیوۀ خیلی دموکراتیک‬ ‫خبر داشت و همهاش به فکر تحمیل‬ ‫دو سال بعد هم که جنگ جهانی در‬ ‫بیشتر به شوروی متکی شدند‪ .‬ما در‬ ‫کرد‪ .‬گروههای کوچک دانشاموزی در‬
‫بود که کارش تمام بود‪ .‬انگلیسها‬ ‫عمل کردند و گفتند هر فرد یک رأی‬ ‫قرارداد ‪ ۱9۱9‬بود‪ .‬ولی فرمانده‬ ‫گرفت دیگر مجلسی در کار نبود‪ .‬یک‬ ‫آن سالها بزرگترین دشمن خود را‬ ‫همه جا تشکیل شدند و بازار بحث‬
‫پس از هند شروع کردند به نفوذ در‬ ‫دارد‪ .‬هر رعیت یک رای داشت و به‬ ‫انگلیسی ِنیروهای اشغالی وظیفه‬ ‫عده از ملیون رفتند به طرف کرمانشاه‬
‫افغانستان برای ضعیف کردن ایران و‬ ‫این ترتیب هزاران رای به مالک داده‬ ‫داشت که نیروهای خود را بیرون ببرد‬ ‫و در آنجا به کمک عثمانی و آلمان‬ ‫حزب توده میدانستیم‪.‬‬ ‫گرم شد‪.‬‬
‫‪ 2۰۰‬سال پیش بحرین را از ایران‬ ‫میشد و او هم مجلس را کنترل‬ ‫و ایران را تحویل کمونیستها ندهد‪.‬‬ ‫در همان زمانها‪ ،‬یعنی بعد از‬
‫گرفته بودند‪ .‬نه‪ ،‬دراین شکی نیست‬ ‫میکرد که تا حدود دهه ‪ 4۰‬این وضع‬ ‫این خطرواقعا بود و ایران هیچ وسیلۀ‬ ‫حکومت مستقل تشکیل دادند‪.‬‬ ‫شهریور ‪ ،2۰‬دکتر مصدق هم نامش‬ ‫=آیا گروههای سیاسی دیگری‬
‫که انگلستان خطری بود به همان‬ ‫در ایران ادامه داشت‪ .‬مجلس در کنتر ِل‬ ‫دفاعی نداشت‪ .‬هرج و مرج و نارضائی و‬ ‫دوباره به میان آمد‪ ،‬قوام السلطنه‬ ‫هم بودند به صورت گروهی و یا‬
‫بزرگی روسیه‪ .‬منتها نظام ِحکومتی‬ ‫فقر و قحطی‪ ،‬همۀ اینها کمک میکرد‬ ‫=ببخشید‪ ،‬اینها همان مشروطه‬ ‫که خانه نشین شده بود و بعدا به‬
‫انگلیس و جامعۀ انگلیس ‪ 2۰۰‬سال از‬ ‫زمینداران بود‪.‬‬ ‫که مردم از یک نجات دهنده استقبال‬ ‫خواهان و مبارزینی بودند که‬ ‫خارج رفته بود‪ ،‬او هم فعال شد‪ ،‬سید‬ ‫حزب؟‬
‫روسیه جلو بود‪ ،‬و وضع فرق میکرد؛‬ ‫کنند‪ .‬فرمانده انگلیسی رضاشاه را‬ ‫از بیم حملۀ احتمالی روسها به‬ ‫ضیاءالدین هم از فلسطین با ماموریت‬ ‫ــ بله‪ ،‬سازمانهای ناسیونالیست‬
‫چنانکه هند را پیش بردند‪ .‬به قدری‬ ‫=ببخشید‪ ،‬ولی همین مجلس‬ ‫پیدا کرد و کمک کرد که آن کودتا‬ ‫تهران‪ ،‬برای تجهیزو تجدید قوا‬ ‫صریح ِآوردن آخوندها تا حد فدائیان‬ ‫چندی بلافاصله پس از کنارهگیری‬
‫برای هند کار کردند و سودمند بودند‬ ‫به گفتۀ خودتان به تمدید قرارداد‬ ‫صورت بگیرد‪ .‬مردم به عنوان رهاننده‬ ‫و جمعآوری سپاه‪ ،‬از تهران به‬ ‫اسلام‪ ،‬به سیاست ایران برگشت‪.‬‬ ‫رضا شاه از سلطنت به فعالیت‬
‫که مارکس تسلط انگلیس بر هند را‬ ‫به رضاشاه روی آوردند‪ ،‬مردمی که‬ ‫یک مطالعهای آقای محمد امینی‬ ‫پرداختند‪ .‬چپگرایان هم که از پیش‬
‫ستایش کرد‪ ،‬البته همفکرانش بر او تا‬ ‫‪ 1919‬تن نداد‪.‬‬ ‫حاضر بودند هر رهانندهای را بپذیرند‪.‬‬ ‫اصفهان مهاجرت کرده بودند؟‬ ‫کرده است که ارتباط فدائیان ِاسلام‬ ‫از دهۀ ‪ 2۰‬و ‪ 3۰‬میلادی در ایران‬
‫ختند و او یک طوری حرفش را پس‬ ‫ــ ما درباره شایستگی سیاسی‬ ‫در آن هنگام هیچ راهحل دیگری‬ ‫ــ بله‪ .‬ایران علنا بطور غیر رسمی‬ ‫و طرفدارانشان را با سید ضیاء الدین‬ ‫فعال بودند و در دهۀ ‪ 3۰‬سعی کردند‬
‫گرفت ولی خیلی خوشبین بود‪ .‬اگر به‬ ‫مجلس میگفتیم نه میهن دوستی‬ ‫جز دست قوی رضا شاه نبود و تصادفی‬ ‫عرصۀ جنگ بینالمللی بود‪ .‬نیروهای‬ ‫و طرفداران انگلیسی او کاملا نشان‬ ‫سندیکای کارگری سوسیالیستی‬
‫جای روسها انگلیسها ایران را گرفته‬ ‫مشهور ایرانیان‪ .‬با همه کوتاهیهای‬ ‫نیست که اکثریت مشروطه خواهان‬ ‫انگلیس‪ ،‬روس‪ ،‬عثمانی و عوامل آلمان‬ ‫میدهد‪ .‬پس یک صفبندی آشکار‬ ‫بسازند‪ ،‬با کمک هستۀ کمونیستی که‬
‫بودند مسلما وض ِع ایران بهتر میشد‬ ‫طبقه سیاسی ایران‪ ،‬در میهن دوستی‬ ‫رفتند و دور و بر رضاشاه را گرفتند‪.‬‬ ‫با هم در ایران مشغول ِجنگ بودند‪.‬‬ ‫انگلیسی ـ روسی در صحنۀ سیاسی‬ ‫از پیش به رهبری ارانی بوجود آمده‬
‫ولی استقلال ایران در هردو حال از‬ ‫اکثریت بزرگ آن تردید نمیتوان کرد‪.‬‬ ‫مجلۀ کاوه را که انسان میخواند خوب‬ ‫پس ما وقتی میرسیم به پایان جنگ‬ ‫ایران شکل گرفت و این دو گروه با‬ ‫بود‪ ،‬شروع به فعالیت کردند‪ .‬البته با‬
‫بین میرفت‪.‬‬ ‫میبیند که بهترین مشروطه خواهان‬ ‫جهانی اول یعنی ‪ ۱9۱۸‬در حدود‬ ‫هم به ستیز برخاستند و ماهم در‬ ‫کارهای ارانی من بعدا آشنا شدم‪ ،‬او‬
‫روسها هم مانند بریتا نیا دنبال‬ ‫=بله‪ ،‬میفرمودید‪..‬‬ ‫زمان به این نتیجه رسیده بودند که‬ ‫‪ 7-۶‬سال اصلا مشروطهای در کار‬ ‫مبارزاتمان هرد ِو اینها را هدف قرار‬ ‫یکی از ایرانیان بزرگ سدۀ بیستم بود‪.‬‬
‫ِجهانجوئی بودند‪ .‬آنها هم مرتب در‬ ‫‪ -‬نه‪ ،‬نمیشد‪ ......‬و من چون تاریخ‬ ‫چارهای بجز یک دست نیرومند‬ ‫نبود‪ ،‬مملکتی نبود‪ .‬بعد در پایان ِجنگ‬ ‫اما از همه مهمتر حزب توده بود که‬
‫خوانده بودم و خوب هم خوانده بودم‪،‬‬ ‫نیست‪ .‬رضاشاه آن دست نیرومند بود‪.‬‬ ‫دادیم‪.‬‬ ‫در آغاز حزبی بود به نوعی مشروطه‬
‫یک دوره کتاب ِ تاریخ عمومی آلبر ماله‬ ‫رضا شاه جز با یک دست نیرومند‬ ‫روسها از ایران میروند‪....‬‬ ‫خواه اما با گرایشهای چپگرایانه که‬
‫و ژول ایزاک را‪ ....‬خیلی تاریخ جامع‬ ‫امکان نداشت بتواند از عهدۀ آن همه‬ ‫به تندی دنبالهرو سیاست شوروی در‬
‫حال گسترش بودند‪ ،‬تمام آسیای‬ ‫و خوبی بود‪ ،‬هنوز هم اگرپیدا بشود‬ ‫کار بر آید یعنی کشور را یکپارچه‬ ‫=به دلیل انقلاب بلشویکی و‬ ‫=پیش از آنکه به سالهای بعد‬
‫مرکزی و قفقاز را گرفتند‪ .‬بقیه ایران‬ ‫از بهترینهاست‪ .‬در آن زمان بهترین‬ ‫کند‪ ،‬نظم را بر قرار کند‪ ،‬و زیر‬ ‫تغییرات داخلی خودشان البته‪...‬‬ ‫ازشهریور ‪ ۲۰‬بپردازیم علاقهمندم‬ ‫ایران شد‪.‬‬
‫را هم میخواستند بگیرند و بروند به‬ ‫مترجمان آن را ترجمه کرده بودند و‬ ‫ساختهای لازم را بسازد‪ .‬او هزاران‬ ‫نظرتان را در مورد دوران پیش از آن‬
‫خلیج ِ فارس‪ .‬وصیت نامۀ پتر ِ کبیر‬ ‫وزارت فرهنگ هم آن را چاپ کرده‬ ‫طرح را عملی کرد‪ .‬یکی از آنهارا من‬ ‫ــ بله‪ ،‬به دلیل گرفتاریهای‬ ‫کمی بیشتربدانم‪.‬مخالفینِرضاشاه‬ ‫= این در سالهای پس ا ِز‬
‫معروف است‪ .‬ایران این میانه افتاد‪ .‬ما‬ ‫بود‪ .‬این کتاب شش جلدی با تصاوی ِر‬ ‫میگویم که هیچگاه به آن اشاره نشده‬ ‫خودشان روسها از ایران میروند‬ ‫او را باعث و بانی بهم خوردن روند‬ ‫رضاشاه بود؟‬
‫دورۀ قاجار را سراسر محکوم میکنیم‬ ‫فوق العاده از ایران باستان و سایر وقای ِع‬ ‫است‪ .‬رضاشاه در سال ‪۱92۸/۱3۰7‬‬ ‫ولی انگلیسها میمانند و تقریبا تمام‬ ‫دموکراتیک و مردمی میدانند که به‬
‫ولی نباید از این واقعیت غافل باشیم‬ ‫تاریخی ِمهم‪ ،‬جایزۀ تصدیق کلاس‬ ‫بردهداری را در ایران غیر قانونی کرد‪.‬‬ ‫ایران را اشغال میکنند اما آنها هم‬ ‫گمان آنهاپسازمشروطه آغازشده‬ ‫ــ بله‪ ،‬همان ‪ ۱32۰‬و بعد از رضاشاه‬
‫که بسیاری از رجال دورۀ قاجار ــ و‬ ‫ششم من بود‪ ،‬آن را به یک دوچرخه‬ ‫یعنی تا آن موقع ما برده داشتیم‪ ،‬نه‬ ‫نمیتوانستند ایران را تا ابد در اشغال‬ ‫بود‪ .‬با در نظر گرفتن اینکه به دلیل‬ ‫شروع شد‪ .‬پس از خروج رضاشاه یک‬
‫نه همه پادشاهانش ــ حقیقتا خدمت‬ ‫اینکه کشور بر روی برده داری بنا شده‬ ‫داشته باشند‪ .‬به همین دلیل سعی‬ ‫اشغال ایران توسط روس و انگلیس‬ ‫انفجار بزرگ مطبوعاتی هم روی داد و‬
‫کردند و با بازی ِبین ِانگلستان و روسیه‬ ‫ترجیح داده بودم‪.‬‬ ‫باشد ولی مردم غلام و کنیز داشتند‪.‬‬ ‫میکنند ایران را به یک ترتیبی سر‬ ‫در تمام ِطول جنبش مشروطه و‬ ‫روزنامههای بیشماری درآمدند‪ .‬بعضی‬
‫استقلال کشور را نگهداشتند‪ .‬نقش‬ ‫من چون این کتاب را خوانده بودم‬ ‫و سامان و نظمی بدهند تا بتوانند‬ ‫دماری که روسها از مبارزین و‬ ‫از این روزنامهها خوب بودند ولی بقیه‬
‫بریتانیا در برابر روسیه این بود که‬ ‫میدیدم که کشورهای دیگری که‬ ‫این ممنوع شد‪....‬‬ ‫نیروهایشان را بیرون ببرند‪ .‬نخست در‬ ‫مجاهدین و کل جنبش در آوردند‪،‬‬ ‫مثل ِقارچ روئیدند و همه گونه فعالیت‬
‫این تعادل را حفظ کند‪ .‬اما روسها‬ ‫از اروپای غربی عقب افتاده بودند‪،‬‬ ‫صدد بر میآیند که قرارداد ‪ ۱9۱9‬را‬ ‫آیا امکان این که این جنبش به جائی‬ ‫شروع شد‪ ،‬حتی در سطح دبیرستانها‪،‬‬
‫به دلیل نظام ِاستبدادی‪ ،‬جامعۀ عقب‬ ‫مثل روسیه‪ ،‬پروس و سوئد و پرتغال‪،‬‬ ‫=منظورتان خرید و فروش به‬ ‫تحمیل و ایران را تحت الحمایه بکنند‬ ‫برسد بود؟ آیا میشد ایران با آنهمه‬ ‫و یک عده از ما هم در دبیرستانی که‬
‫مانده‪ ،‬و اصولا خشونتی که در آن کشور‬ ‫مدتها‪ ،‬تا قرن ‪ ۱۸‬و‪ ۱9‬و بیشتر‪ ،‬همه‬ ‫سبک روم و یونان قدیم که نیست؟‬ ‫و امورش را انتظام بدهند‪ .‬حقیقتا‬ ‫آشوب و نا بسامانی را به صورت‬ ‫من درس میخواندم مشغول به کار‬
‫هست اگر به ایران میآمدند آسیبهای‬ ‫توسط پادشاهان مستبد روشنرای‪ ،‬در‬ ‫ــ چرا‪ ،‬اعیان و اشراف بنا به قوانین‬ ‫میخواستند مملکت را انتظاماتی‬ ‫شدیم و حتی روزنامهای انتشار دادیم‪.‬‬
‫زیادتری میزدند‪ .‬شما الان میبینید‬ ‫زبان آن وقتها‪ ،‬به شیوه استبداد منور‬ ‫بدهند و نیروهایشان را ببرند‪ .‬یعنی‬ ‫دموکراتیک اداره کرد؟‬
‫هر گروگانگیری ِدر روسیه به بهای‬ ‫‪ Enlightened Despotism‬اول‬ ‫شرع اسلام غلام و کنیز داشتند‪.‬‬ ‫انگلیس در برابر ِ خطر بلشویسم در‬ ‫ــ نه‪ ،‬به هیچ وجه‪ .‬جنبش مشروطه‬ ‫=پس در زمان ِ خود رضاشاه‬
‫صدها جان تمام میشود‪ .‬آنها به قول‬ ‫به زیر ساختها پرداختند و حکومت‬ ‫روسیه میخواست یک ایران مرتب و‬ ‫بعد از پیروزی بر محمد علی شاه در‬ ‫فقط همان هستۀ کمونیستی که‬
‫انگلیسیها گنجشگ را با توپ شکار‬ ‫ِ قانون را بر قرار کردند و بعد البته‬ ‫= یعنی برده خرید و فروش‬ ‫منظم مانند هند بسازد که کارهایش‬ ‫دو جا شکست خورد‪ ،‬یکی در خود‬ ‫به آن اشاره کردید وجود داشت و‬
‫میکنند‪ .‬در چچن که امروز آرام شده‬ ‫دموکراسی هم رشد کرد‪ .‬برای اینکه‬ ‫میشد؟‬ ‫دست خودش باشد ولی کشوری‬ ‫مجلس و در محافل مشروطه خواه‪.‬‬
‫و بیش از ‪ 3۰۰-2۰۰‬هزار نفر جمعیت‬ ‫شما وقتی جامعه ای داشته باشید‬ ‫باشد با یک نیروی نظامی منظم و‬ ‫اصولا نیروهائی که محمد علی شاه را‬ ‫گسترش نیافت‪.‬‬
‫ندارد‪ ،‬برای آرام کردنش روسها بیش‬ ‫که نظم داشته باشد و قانون داشته‬ ‫ــ بله‪ ،‬خرید و فروش میشد‪...‬‬ ‫با یک مالیۀ مرتب‪ .‬ولی ایرانیها به‬ ‫شکست داده بودند برخلاف رهبران‬ ‫ــ همان‪۵3‬نفر بودند که دستگیر‬
‫از جمعیت چچن سرباز وارد منطقه‬ ‫باشد و نظام آموزشی داشته باشد و‬ ‫همین حاجی فیروز که در مراسم ِ‬ ‫درستی زیر ِبار آن قرار داد نرفتند‪.‬‬ ‫جنبش مشروطه لایههای آگاه و روشن‬ ‫شدند وخود ارانی در زندان کشته‬
‫کردند ــ روسها این گونه کار میکنند‪.‬‬ ‫روزنامه داشته باشد و دانشگاه داشته‬ ‫نوروزی ما زنده مانده از جملۀ همان‬ ‫ایرانیانی هم که طرفدار آن قرارداد‬ ‫و با سواد جامعه نبودند؛ خانها بودند‪،‬‬ ‫شد‪ .‬البته میگویند بر اثر ِ بیماری‬
‫در طول ِسدۀ نوزدهم و نیم بیشتر قرن‬ ‫باشد سرانجام به دموکراسی میرسد‪،‬‬ ‫زرخریدها بود که در نمایشهای‬ ‫بودند درست است که سرانشان پول‬ ‫ایلات بودند‪ ،‬حالا خیلی هم با نیت‬ ‫درگذشت ولی همان زمان هم همه‬
‫بیستم‪،‬حقیقتاهمسایگیروسیهلعن ِت‬ ‫چاره ای ندارد‪ .‬چنانکه نظا ِم حکومتی‬ ‫ِروحوضی با حاج آقا بازی میکرد‪.‬‬ ‫گرفته بودند ولی یک طرف فکرشان‬ ‫خوب‪ ،‬ولی اصلا این حرفها سرشان‬ ‫میدانستند و مسئول کشتنش هم‬
‫سیاست ِایران بوده است یعنی از ترس‬ ‫ایران سرانجام دموکراتیک خواهد شد‬ ‫بله اشخاص میتوانستند صاحب افرا ِد‬ ‫هم این بود که برای ایران چارۀ دیگری‬ ‫نمیشد‪ .‬حتی ستارخان و باقر خان هم‬ ‫در دادگاه محکوم شد‪ .‬بسیار حیف بود‬
‫روسها درسیاست و حکومت اِیران‬ ‫یعنی با یک نظام دموکراتیک جایگزین‬ ‫نیست‪ ،‬اینها را بایستی در نظر گرفت‪.‬‬ ‫در چارچوب قوانین و مقررات مشروطه‬ ‫برای اینکه ارانی اگر زنده میماند با آن‬
‫همه گونه فسادی وارد شد‪ .‬توسل به‬ ‫خواهد شد؛ برا ِی اینکه این پیشرفتها‬ ‫دیگر باشند‪...‬‬ ‫ما خیلی در بررسیهای تاریخیمان‬ ‫نمیگنجیدند‪ .‬در خود ِمجلس هم‬ ‫استقلال فکری و توانائی روشنفکرانه و‬
‫انگلیس و توسل به آخوندها نیز به‬ ‫را ما کردهایم‪ .‬رضاشاه زیاده رویها ِی‬ ‫سیاسی فکر میکنیم و در نتیجه امروز‬ ‫دسته بندیهای بیشماری وجود‬
‫همین دلیل بود‪ .‬البته انگلیسها هم‬ ‫فراوان کرد ولی در آن شرایط ما چاره‬ ‫=بله‪ ،‬راجع به کارهای ِ رضاشاه‬ ‫را بر دیروز فرا میافکنیم و دیروز را‬ ‫داشت که مجلس را از کار انداخت و در‬
‫به شیوۀ خودشان جامعۀ ایران را فاسد‬ ‫میگفتید‪...‬‬ ‫مثلا به پس فردا‪ .‬هر دورۀ تاریخی را‬ ‫نتیجه مشروطه اصلا بکلی ناکام ماند و‬
‫کردند و این باز از تر ِس روسها بود‬ ‫نداشتیم‪.‬‬ ‫بایستی در ارتباط با همان شرایط‬ ‫هم آن وقت این اصطلاح باب شد که‬
‫که به انگلیسها پناه میبردیم‪ .‬هیچ‬ ‫ــ منظورم این است که ازممنوع‬ ‫قضاوت کرد‪ .‬در وضعی که ایران در‬ ‫مشروطه ای در کار نیست‪ ،‬یک عده‬
‫وقت روسها نگذاشتند جامعۀ ایرانی‬ ‫=پس چرا با وجود داشتن همۀ‬ ‫کردن بردهداری بگیرید‪ ،‬تا رواج‬ ‫سالهای ‪ ۱9۱9-۱9۱۸‬بود بسیاری‬
‫سیر طبیعی خودش را بکند‪ .‬در جریان‬ ‫اینها در زمان محمد رضا شاه‪ ،‬به‬ ‫موسیقی در مدارس و پیشاهنگی‪،‬‬ ‫از میهن دوستان ایران اشکالی در این‬ ‫به مشروطه شان رسیده اند‪.‬‬
‫مشروطیت هم بزرگترین آسیبها‬ ‫و آموزش مسواک زدن دندانها و‬ ‫نمیدیدند که انگلیس بیاید و اوضاع را‬ ‫حکومتهای آن زمان عمرشان‬
‫را روسها زدند‪ .‬روسها مشروطه را‬ ‫جمهوری اسلامی رسیدیم؟‬ ‫هزاران طرح دیگر‪ .‬در ایران هیچ‬ ‫مرتب کند‪ .‬من تایید نمیکنم ولی این‬ ‫از دو ماه و بیست روز بطور متوسط‬
‫از بین بردند‪ .‬اگر آنها نمیبودند‪ ،‬ما‬ ‫ــ اگر در ‪ ۱3۵7‬در اداره بحران به‬ ‫زمینهای برای اینکه ما یک ساختار‬ ‫را باید فهمید که شرایط چه بوده است‬ ‫تجاوز نمیکرد‪ ،‬همین طور پشت سر‬
‫میتوانستیم خودمان را جمع و جور‬ ‫جای ضعفها و اشتباهات باورنکردنی‪،‬‬ ‫دموکراتیک داشته باشیم و آن را‬ ‫هم یکی میآمد و دیگری جای او را‬
‫کنیم‪.‬‬ ‫همان چیرهدستی نشان داده میشد‬ ‫تقویت کنیم وجود نداشت‪ .‬مجلس هم‬ ‫و چرا راه حل رضا شاه بهترین بود‪.‬‬ ‫میگرفت و باز قبلی میآمد و اصلا‬
‫ادامه دارد‬ ‫که در ‪ ۱342‬خودمان و در تقریبا‬ ‫ظاهری بود‪ ،‬ما پیش از رضاشاه فقط‬ ‫آن قرارداد که بهم خورد طبعا‬ ‫کشور قابل اداره نبود‪ ،‬این از مجلس‪.‬‬
‫همه کشورهای دچار موقعیت انقلابی‬ ‫‪ ۶‬سال مجلس داشتیم‪ 9 ،‬سال اصل ًا‬ ‫انگلیسها به فکر راه ِدیگری افتادند‪.‬‬ ‫در جبهۀ دیگر در ‪۱9۱2-۱9۱۱‬‬

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18