Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۶۹ (دوره جديد
P. 12
خود بر جای گذاشت که بنا بر شرایط داریوشهمایونروزنام هنگاریبرجسته، صفحه - Page 12 - 12شماره 169
موجود در خاورمیانه ،بسیاری از آنها نظری هپردازی جستجوگر و نوجو ،و جمعه 22تا پنجشنبه 28تیرماه 1397خورشیدی
همچنان معتبرند و گویی همین امروز سیاستمداری مل یگرا و میه ندوست
نگاشته شده‌اند .مقالات قدیم یوی بود که بر نقش موثر ایران در مناسبات دو قرن فراز و نشیب مطبوعات در ایران ()77
در ده ههای سی تا پنجاه خورشیدی
همچنین بازتاب مستند موقعیت منطق های و جهانی آگاهی داشت. ( کیهان لندن شماره ) 1258
سیاسی و اجتماعی ایران هستند. وی سال‌های طولانی در روزنامه‌های
داریوش همایون از همین رو ما به بازنشر گلچینی از معتبر ایران قلم زد و از بنیانگذاران احمد احـرار در گزارش خود به وزیر امور کمتر از یک ماه پس از بازگشت
آثار داریوش همایون می‌پردازیم که اصلی روزنامه‌ی «آیندگان» بود خارجه ،نورمن اشاره می‌کند« :این احمدشاه به کشور ،وثوق الدوله از
(۵مهر،۱۳۰۷تهران۸-بهمن،۱۳۸۹ژنو) در سال‌های تبعید پس از انقلاب ۵۷ که صفح های نوین در تاریخچه‌ی 1ـ خستگی و کسالت مزاج مرد فطرتاً طوری آفریده شده که از
با کیهان لندن نیز همکاری نزدیک روزنامه‌نگاری ایران گشود.همایون 2ـ خودداری شاه از دادن تقسیم قدرت با دیگران اکراه دارد. کار کناره گرفت.
داشت .مقالاتی که در این ستون مهارت روزنامه‌نگاری و تسلط خود اختیارات و آزادی عمل به وی که به همین دلیل از زمان استعفای در این فاصلهِ ،سر پرسی‌کاکس
م یخوانید ،از آرشیو کیهان لندن بر زبان فارسی را با اید‌ههای سیاسی صارم‌الدوله (وزیر دارایی) و غیبت وزیر مختار انگلیس در ایران جای
خویش در هم آمیخت و از دهه‌ی ۳۰ قاطعانه با مخالفانش روبرو شود نصرت‌الدوله (وزیر امور خارجه) خود را به هرمان نورمن سپرد که
انتخاب شده‌اند. خورشیدی به این سو ،نوشت ههایی از 3ـ اختلاف نظر با مقام سلطنت د یگر شخصیتی که همو ز ن و برخلاف کاکس امید چندانی به
در بسیاری از مسائل مهم مملکتی همطراز خودش باشد در کابینه موفقیت وثوق‌الدوله و تحقق یافتن
انتخاباتی نه آزاد نه بی معنی منجمله عزل استراسلسکی فرمانده نمانده است .در حال حاضر اغلب
قزاقخانه و انفصال افسران روسی پست‌های کابینه را بین خویشان قرارداد نداشت.
کیهان لندن شماره 14 - 1138دی ماه 1385 و بستگان خود تقسیم کرده است. نورمن ،اندکی قبل از کناره‌گیری
لشکر قزاق. این نورسیده‌ها اغلب اشخاص وثوق‌الدوله در گزارشی محرمانه به
ديگریدارند؟درغيابيکخيزشانبوه، نگهداری اين نظام ،نيست؟ و مگر نه کمتر رويدادی مانند انتخابات سه 4ـ بسته بودن دست دولت از بی‌اهمیتی هستند که شاید از لرد کرزن نوشت که وثوق‌الدوله
چه نافرمانی مدنی به صورت اعتصاب و اينکه با تقلبات پردامنه نتيجه هر رائی گانه 24آذر موقعيت غير ممکن رژيم نظر امکانات مالی و معوق ماندن خود نخست‌وزیر هم در افکار عامه تصمیم به استعفا گرفته و از وی
تعطيل عمومی ،و چه انقلاب نارنجی (يا را مخدوش م یکنند؟ اين نظر بسياری، اسلامی را نشان می‌دهد .آخوند‌ها اقدامات دفاعی برای جلوگیری از منفورتر باشند ...همچنین مأمورانی خواسته است موضوع را با احمدشاه
هر رنگ ديگر) مهم ترين ابزار مبارزه شايد بيشتر افکار عمومی بيرون بود توانست هاندهرجومرجسازمانيافتهحوزه که به ولایات گسیل می‌شوند اکثراً در میان بگذارد« :جناب اشرف که
مردم در دهه گذشته انتخابات بوده و اکثريتی از رای دهندگان را نيز (هر را دست در دست يک فلسفه حکومتی حملۀ کمونیست‌ها به تهران. به هیچ وجه شایسته مشاغلی بی‌نهایت کسل و افسرده به‌نظر
است .تا وقتی مردم با خامن های مانند چند ادعای شرکت شصت درصد را که سراسر بهره جوئی و غنيمت است بر دو رویداد مهم در اواخر صدارت که به‌دست آورده‌اند نمی‌باشند و می‌رسید و معلوم بود که حقیقتاً
احمد ینژاد در دانشگاه اميرکبير ،يا کردند) بيرون از حوز‌ههای رای گيری کشوری به دشواری ايران تحميل کنند. وثوق‌الدوله ،که آشفتگی اوضاع را اگر اطلاعاتی که به‌دست آورده‌ام بیمار است از نحوۀ رفتار شاه نزد
چائوشسکو در بخارست (در بازگشتش نگهداشت.بااينهمهميليو نهاتنبويژه پس از بيست و هشت سال رژيمی «جا دوچندان کرد ،پیاده شدن قوای صحیح باشد بی‌کفایتی و سوء من شکایت کرد و گفت علی‌رغم
از تهران) رفتار نکنند نم یتوان آنان را از در ساعات آخر به پای صندو قها رفتند افتاده» است که تنها م یتواند روز به ساویت (روسیه بلشویکی) در بندر رفتار این قبیل مأموران در حوزۀ آن همه قول‌ها و اطمینان‌ها که
شرکتدرانتخاباتیکهگاهرفسنجانیو ويکیازطر فهایبدتر،ولیخطرناکتر روز بپايد و هيچ نقطه روشنی در افق انزلی بود و قیام شیخ محمد خیابانی مأموریتشان مآلاً به‌ضرر انگلستان دائم و پشت سر هم م یدهد (دربارۀ
گاهاحمدینژادراسرشکستهم یکندو را شکست دادند .پس از اين انتخابات، تيره آن نمی توان نشانه کرد .رژيمی تمام می‌شود چون در نظر افراد حمایت از دولت) ن ّیت باطنش
گاه خاتمی را از نقش تصوری جايگزين ماشينی که با شتاب در سرازيری پيش است که نه م یتواند يکدست شود و تا در تبریز. عادی کشور این مأموران فاسد و چنین نیست و او (وثوق الدوله)
به نقش واقعی مامور روابط عمومی در م یراند ترمزی خورده است و به نظر جائیکهخاطرخواهجهانبينیناهنگام در این زمان که هنوز دولت ایران بی‌لیاقت منتخب دولتی هستند احساس می‌کند که اعتماد ملوکانه
م یآورد سرزنش کرد .آنها که در چنين نم یرسدبتواندشتاباهن گ�momen anachronisticآن است برود؛ و نه دولت جدید روسیه را به‌رسمیت که مورد حمایت انگلستان است». را از دست داده است .نخست‌وزیر
انتخاباتپرمداخل هایشرکتم یجويند اصلاح را در خود اجازه م یدهد ،زيرا نشناخته بود ،در گیلان انقلابی د ر با ر ۀ ا ختلا فا ت شا ه و جداً عقیده دارد که شاه با مخالفان
نه رای به مشروعيت رژيم م یدهند نه tumپيشين را از سرگيرد. اصلاحگرانش تنها با همرنگ شدن با به‌رهبری میرزا کوچک خان شکل رئیس‌الوزرا ،ملک‌الشعرای بهار دولت و دشمنان وی ارتباط محرمانه
حقدمکراتيکخودرام یگذارند.آنهااز کليد دریافتن جای انتخابات در نير‌وهای «ماند» اميد زندگی دارند .يک گرفت که با شعارهای مترقیانه‌ای که این زمان روزنامۀ «ایران»
تنهاروزن هایکهفکرم یکنندبررويشان جمهوری اسلامی در همين تاثير ديکتاتوری است ،از بد ترين نمون ههای نظیر تساوی حقوق زن و مرد و را با همکاری برادرش محمد برقرار کرده است.
گشوده است وارد م یشوند تا اندکی از محدود ولی مهمی است که بر فرايند آن ،که گرفتاری جدی انتخابات دارد؛ بازنشستگی عمومی از شصت‌سالگی ملک‌زاده انتشار می‌داد و طرفدار یکی از مهمترین دلایل مخالفت
سياسی دارد .تا انتخابات مشهور دوم و يک نظام رهبری است از کامل ترين به بالا ،گروه گروه جوانان را جذب و وثوق‌الدوله بود ،می‌نویسد «شاه شاه با وثوق‌الدوله ،بنا به اظهار وی،
بدتر شدن اوضاع جلوگيرند. خرداد ،انتخابات در رژيم اسلامی تفاوت نمون ههای آن ــ با اختيارات عملا برضد نیروهای انگلیسی مستقر در از سفر بازگشت ،دولت هم در کار عدم موفقیت در پرداخت مبالغی
از نظرگاه مبارزه نيز در کنار کشيدن زيادی با ديکتاتور یهای ديگر نداشت. نامحدود رهبر ــ که هر تکه اش در شمال و باقیماندۀ نیروهای روسیه خود مستقر بود اما باریک‌بینان است که مطالبه می‌کند و دولت
کامل مردم و تحريم انتخابات سودی در آن انتخابات ،هم شکافی ايدئولوژيک دست يک پدرخوانده و سرکرده است و هیچ محلی برای تأمین آن ندارد.
نم یتوانيافت.اينهمهتود‌ههایدلمرده در گروه فرمانروا افتاد و هم مردم هيچکسزورشبههيچکسنمیرسد. تزاری مسلح می‌کرد. یک دلیل دیگر اختلاف این دو بر
که روسای جمهوری هميشگی يا توانستند به نظام اسلامی و رهبر آن دربرابر چنين رژيمی می‌توان ملک‌الشعرای بهار در «تاریخ سر اختیاراتی است که نخست‌وزیر
موروثی شان را با 99در صد و بيشتر يک «نه» دندانشکن بگويند .آن شکاف رويکر‌دهای گوناگون داشت .بجز تن مختصر احزاب سیاسی ایران»
«انتخاب» م یکنند چه اثری در مبارزه ايدئولوژيک اندک اندک به اختلاف نظر دردادن و روزگار را در آرزوپروری سپری می‌نویسد« :تلگرافی از حکومت
داشت هاند؟ (در آخرين انتخابات صدام درسياس تهاومنافعگروهیفروکاست. کردن که بيشتری م یکنند ،يا م یتوان
به صد درصد رسيد ).زنده ماندن ولی عامل«خيابان» ــ حضور سازمان نگرندهعلاق همندبودويامبارزچارهجو. فتح رشت و اعلام جمهوری گیلان توسط سردار جنگل ،میرزا کوچک خان
انتخابات در جمهوری اسلامی از دوم نيافته و گاهگاهی مردم در صحنه ــ نگرندگان علاق همند سودمندی خود را
خرداد به بعد نه تنها به ريشه دار شدن بکلی پايان نيافت .مردم احساس کردند دارند و افکار عمومی را شکل م یدهند ساویت رسیده بود که صورت دریافتند که کار قرارداد سست خواستار آن است تا بتواند افراد
اين سنت در فرهنگ و سياست ايران کهبارایدادنوندادنم یتوانندتاثيری ولی اگر بيش از آن بخواهند ،دست و یادداشت داشت و مفادش این بود شده است خاصه که دول متفقه و عناصری را که یقین دارد با
کمک م یکند بر شدت مبارزات درونی بر روند اوضاع داشته باشند .از آن پس پاگير م یشوند .نگرند‌های که دستش که دولت ساویت از دولت ایران مانند فرانسه و آمریکا هم از قرارداد بعضی عناصر خارجی (اشاره به
رژيم م یافزايد و نمی گذارد يک گروه نقش مردم چيزی ميان انتخابات و نظر در کار نيست آزادی عملی دارد که با تقاضا دارد قوای انگلیس را از خاک ایران و انگلیس ناراضی بودند .من سفارتخانه‌های آمریکا و فرانسه)
اختيار کشور را دردست گيرد .حتی گرفتار یهای مبارزه نم یخواند .مبارز خود خارج کند وال ّا قوای ساویت خود از وزیر مختار آمریکا در یکی از ارتباط دارند توقیف یا تبعید کند.
رای ندادن نيز در چنين صورتی است خواهی بوده است. چاره جو ناگزير است محدودي تهای ناچار به ایران حمله خواهد کرد. ملاقاتها شنیدم که می‌گفت قرارداد مخالفت شاه با تقاضای نخست‌وزیر
که معنی م یيابد .رائی که مردم در انتخابات در يک نظام دمکراتيک موقعيت را پيوسته درنظر داشته باشد این خبر در 20شعبان 1338در را به‌هم بزنید و دولت انگلیس را ناشی از این است که سرکوب کردن
انتخابات پيشين شور‌اها و مجلس به تعيين کننده شخصي تها و سياس تها و هرچه به موقعيت نزديکتر ،کارش روزنامه ایران منتشر گردید ...روز جواب بگوئید ،آن وقت به دولت مخالفان ممکن است نارضایی‌های
دوم خرداد یها ندادند دفتر اصلاح در يک دوره معين است؛ نظر خواهی دشوارتر.ازاينجاستکهبيشترينهتفاهم 29شعبان ،صبح زود ،دوازده کشتی آمریکا مراجعه کنید ،قول می‌دهم موجود را افزایش دهد و جان خود
طلبی ناممکن را در جمهوری اسلامی pollگرماسنج افکار عمومی است. وهمدردیرام یبايدبرایمبارزاندرون جنگی دولت ساویت بندر غازیان هرقدر پول بخواهید به شما خواهند او (شاه) را هم به‌خطر اندازد .بدین
بست .امروز نيز «بازگشت» اصلاح انتخابات دمکراتيک گزينش ميان داشت ،و در خلوت آسوده محافل برای را که محل توقف و استحکامات داد و مستشار هم می‌فرستند و جهت دائم به نخست‌وزیر فشار
طلبان ،چنانکه سامانه « siteاخبار احزاب و گروهبند یهائی است گاه در آنان نسخه نپيچيد .در دريای توفانی قوای انگلیس بود بمباران کردند مالیه و نظام و معادن شما را اداره می‌آورد که از سیاست اختناق و
روز» در تحليل دقيق خود به درستی دونقطهمقابل.درجمهوریايرانازپس سياست ايران حد اکثری که از مبارزان و مقداری خسارت وارد کردند... خواهند کرد .وزیر مختار این خطابه توقیف و تبعید مخالفان دست
اشاره کرده با حل شدن آنها در اردوی از 18تيرکهمهمترينخيزشسياسی در هرجا م یتوان انتظار داشت آن است نیروی انگلیس که به‌سرکردگی را موقعی که سید محمد کمره‌ای
کروبی و رفسنجانی حاصل شده است. ناب در تاريخچه جمهوری اسلامی که دست خود را از سکان و چشم خود ژنرال دنسترویل تا باکو پیشرفت و جمعی ناراضیان در سفارتخانۀ بردارد.
اصلاح طلب کسی است که از بدترين است ،مردم با چنان گزينشی روبرو کرده و اکنون به رشت عقب‌نشسته آمریکا به ملاقات سفیر رفته بودند وثوق‌الدوله به‌صراحت اظهار
نبود‌هاند .از اين گذشته آزادی عملی را از قطب نما برندارند. بود و صلاح نمی‌دانست با قوای بیان کرد و من خود نزد او بودم». می‌کند که در چنین وضعیتی که
کمتر خطرناک باشد. که فرمانروايان در همه مراحل فرايند در انتخابات سه گانهء شور‌اهای سرخ در ایران به مجادله برخیزد ملک‌ا لشعر ا ا ضا فه می‌کند دائماً با دسیسه‌ها و کارشکنی‌های
مادربيرونکسانیداشتيمکهتحريم انتخاباتی دارند آن را از معنی واقع یاش شهر ،مياندور‌های مجلس ،و خبرگان از غازیان واپس نشست و به شهر «کسانی از دوستان وثوق‌الدوله مقام سلطنت روبروست نمی‌تواند
کردند و معدودی که دامن اختيار از کف تهی م یکند .رای مردم به تمام درشمار رهبری همه آن موقعيت غيرممکن رشت بازگشت و قوای سرخ بر اثر به او پیشنهاد کردند که شاه را در پست نخست‌وزیری باقی بماند
دادند و کارشان به توسل به فرشتگان نم یآيد اما عامل تعيين کنند‌های در نشان داده شد .سه انتخابات ،گذشته از وی پیش آمده انزلی و غازیان را از میان بردارد و مشارالیه جرأت و ناچار است از شاه درخواست کند
کشيد .ولی رويکرد عمومی خاموش بده بستا نهای درونی رژيم است؛ و اين حذف کرد نهای معمول ،اصلا به قصد چنین اقدامی نکرد یا صلاح ندانست که جانشینی برایش تعیین گردد»...
ماندن بود و حق گزينش مردم را همان است که انتخابات را در جمهوری آشفتگی و بی نظمی و سوء استفاده از به‌دست گرفت... و علی‌ا ّی نحو کان جواب داده بود نورمن کوشید وثوق الدوله
شناختن .حتی واکن شها دربرابر کسی اسلامی به نظرخواهی نزديک م یکند. آن رويهم ريخته شده بودند و همان که راه قانونی برای خلع شاه نداریم. را از فکر استعفا منصرف کند
که مرغ خيالش در ثنای انتخابات به در انتخابات 24آذر آنقدر صندو قها ماشين تقلب و رای سازی که شهردار میرزا کوچک زعیم جنگلیان وقایع بعد مدلّل ساخت که هرگاه و راه حلی که برای کاستن از
جهانبرينپروازکردبرخلافگذشتهــ را جابجا و ارقام را کم و زياد کرد‌هاند نادرست و نشايسته پيشين تهران را به که در قریۀ پسیخان پسخو کرده وثوق‌الدوله با آن دماغ کار که داشت نارضایی عمومی و تقویت دولت
جز استثنای بيمايگانی که جز دشنام و که هيچ کس ندانست چند ميليون رياست جمهوری رسانيد درکار بود که بود فضا را خالی دیده وارد رشت به این امر موفق شده بود بسیاری ارائه داد ،دعوت از تنی چند رجال
«افشاگری» در چنته ندارند ــ متمدنانه رای داده اند و برندگان و بازندگان چه رقيبان چپ و راست را (هر طيفی در گردید و با حزبی که از بلشویک‌های از فجایع بی‌مانند و بل ّیات تاریخی وجیه‌المله برای عضویت در کابینه
بود .ما اندک اندک داريم به سياست درصدی از را یها را داشته اند .ولی در سياست چپ و راست خود را دارد و در ایرانی و روسی و قفقازی سرانجام بود .اما وثوق‌الدوله این راه حل را
چنانکه هست ــ و به همان اهميت ،تا دروندستگاهحکومتی،انتخاباتتصوير خود اصطلاحات معنای ثابتی نيست) یافته بود اتحاد کرده ادارات را از نصیب ایران بلادیده نمی‌شد!» نپسندید و اظهار داشت افرادی
جائی که م یتوان بهبودش داد ــ نگاه روشنی از پايگاه هر گروه و شخصيت در شکست دهد و ناشايسته سالاری و مأمورین دولت خالی کرده خود در آخرین روزهای زمامداری نظیر مشیرالدوله و مؤتمن‌الملک
م یکنيم.معنايشايناستکهگوناگونی افکار عمومی به دست داد و چانه زن یها جمود فکری محض را قدرت برتر در متصرف گشت و بزودی مازندران وثوق‌الدوله ،منصورالملک کفیل شهامت کافی برای قبول مسؤولیت
گيج کننده عوامل ،و شخصي تها و برپايهرا یهائیکهبهصندو قهاريخته شور‌اها و خبرگان رهبری گرداند تا را نیز تصرف کرد و اعلان حکومت وزارت امور خارجه که از محارم در شرایط موجود کشور ندارند و
احتمالاترام یشناسيموباچندفرمول شده بود و نه آنچه اعلام کردند صورت زمينه برای دراختيار گرفتن مواضع جمهوری داد و بخشنامه‌ای به رئیس‌الوزرا بود با نورمن ملاقات تلاش خود او نیز در جلب اشخاص
ساده مسائل را از سر باز نمی کنيم. گرفت .اکنون م یتوان به اين پرسش بيشتری در انتخابات مهم تر آينده سفارتخانه‌ها ،غیر از سفارت انگلیس کرد و اظهار داشت که وی جداً خیرخواهی که اشتباهاً به جبهۀ
در يک استراتژی پيکار که تناسبی پاسخ داد که مردم در چنين نظامی ،هم فراهم آيد .در انتخابات شورای شهر فرستاد و دولت ایران را نظر به عقد مصمم به کناره‌گیری است و عمدۀ ضد قرارداد پیوسته‌اند به جایی
با موقعيت بسيار پيچيده ما داشته ديکتاتوری،همپرازرخن ههاوسورا خها، تهران و خبرگان رهبری که ميدا نهای قرارداد ،غیر رسمی قلمداد کرد.».
باشد ممکن است پار‌های عوامل که ما با انتخاباتی که نه آزاد است نه بی معنی، اصلی نبرد قدرت بودند صف نامزدان دلایلش عبارتند از: نرسیده است.
هيچ نم یپسنديم نيز جا و زمان خود چهم یتوانندبکنند؟مادراينجاازموضع هيچ شوقی در مردم بر نم یانگيخت.
را داشته باشند .بسا روابط و دوست یها مخالف تبعيدی که به سرتاسر نظام يکبار ديگر توده رای دهنده اگر هم
که ما نم یخواهيم ولی سودمندی خود نه م یگويد سخن نم یگوئيم .چنان م یتوانست بر بی اعتقادی برحق خود
را در لحظ ههای تعيين کنند‌های که مخالفی اصلا نمی تواند رای بدهد؛ به همه فرايند انتخاباتی چيره شود ،با
پيش خواهد آمد خواهند داشت .عمده انتخابات بکلی بيرون از او روی م یدهد
آن است که فضای مبارزه را سالم نگه و تحريم يا تشويق او بی معنی است مگر گزينه بدتر و بدتر روبرو م یبود.
داريم .جنگيدن با هرزه درائی و مخالفت آن که بخواهد برگی در پروند‌های بگذارد اما آيا اصلا چيره شدن بر آن بی
با زهراگين کردن فضا تفاوت دارد .بويژه يا وسيله تقرب بيشتری به گرو‌ههائی در اعتقادی لزومی م یداشت؟ بحث بزرگ
در بيرون و دور از پهنه سياست قدرت درون حکومت بجويد .آن مردمی که انتخابات در درون و بيرون برگرد همين
که دا‌وها چندان بزرگ نيست م یتوان تفاو تهای ناگزير ميان شخصي تها و پرسش بود .اساسا چرا در يک انتخابات
خويشتنداری و تعادل در رفتار را تمرين دستهبند یهایدرونرژيمرام یبينند غير آزاد که طرف کمتر بدش همان
کرد .عمده آن است که در همه حال وگاه چنان از يکی بيزار م یشوند که به طرف بدتر انتخابات رياست جمهوری
دست را از سکان و چشم را از قطب هرکه دربرابر اوست اگر چه همچنان سال پيش بود شرکت جويند؟ مگر نه
بيزارکننده ،رای م یدهند آيا چاره آنکهتفاوتیميانجنا حهائیهمهمتعهد
نما برنداريم.
