Page 16 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۲۰۴ (دوره جديد
P. 16
صفحه - Page 16 - 16شماره ۱۶۷۰
جمعه ۹تا پنجشنبه ۱۵فروردی نماه 139۸خورشیدی
دوستان های میان مقامات وزارت آب و آرشیو تاریخ شفاهی آنچه م یخوانید ،بخشی از گفتگوی
برق و سازمان آب و برق خوزستان دکتر غلامرضا افخمی با مهندس
برقرار بود ب هطوری که بعد از رفتن خاطرات مهندس عبدالرضا انصاری درباره عبدالرضا انصاری از دولتمردان
من از سازمان و انتصاب آقای دکتر برنام ههای عمرانی در استان خوزستان؛ نیشکر دوران شاه فقید است که پس از
ایرج وحیدی ،معاون وزارت آب و ریاست سازمان آب و برق خوزستان
برق ،که فرد بسیار شایست های بود، هف تتپه ،سد دز و کارشکن یهای مالکین در آغاز دهه چهل خورشیدی در
ب هسمت مدیر عامل سازمان آب و برق مقام استانداری خوزستان به خدمت
خوزستان ،با اصرار مهندس روحانی شاهنشاه اسفند ۱۳۴۱سد محمدرضا شاه پهلوی (سد دز) را م یگشایند پرداخت و از ۱۳۴۵تا ۱۳۴۸نیز
و دکتر وحیدی ،احمدعلی احمدی وزارت کشور را در دولت امیرعباس
معاون فنی سازمان ،با عنوان قائ ممقام معمولی است .گفت من در تمام مختار آمریکا ،که او هم در مراسم آن روز تعدادی از کشاورزانی که در دعوت شد تا هیأتی را برای تعلیم
مدیر عامل به خدمت خود در سازمان طول خدمت ادار یام به چنین حالتی شرکت داشت ،به لیلیانتال اظهار کند اثر اجرای قانون اصلاحات ارضی ایران یهائی که م یبایستی در آینده هویدا بر عهده داشت.
ادامه داد .با تغییر مدیریت ،ن هتنها برخورد نکرد‌هام .در جواب گفتم شاید که جا داشت محل بهتری برای او صاحب زمین شده بودند اسناد خود عملیات را ب هعهده بگیرند به ایران این گفتگو از سوی «بنیاد مطالعات
در شیوۀ کار سازمان تغییری داده علت این است که تا ب هحال چنین تعیین شده باشد .این مرد بزرگوار به ایران» در سال ۱۳۷۳خورشیدی
نشد بلکه با پیدا شدن امکانات جدید وضعی در مملکت وجود نداشته است. نحو شایست های پاسخ وزیر مختار را را از دست شاهنشاه دریافت کنند). اعزام نمایند. ( )۱۹۹۴انجام شده و متن زیر شامل
مالی برای دولت ،نسبت به گسترش در حال حاضر تمام کشور در حال داده بود و هیچوقت در این باره گل های مهندس اصفیا ،مدیر عامل سازمان در طی این مدت ،پادشاه دائماً خاطرات مهندس انصاری از صفحات
شبک ههای آبیاری و دنبال کردن پیشرفت است و وظیفۀ هر یک از نکرد .ما سا لها بعد که خاطراتش برنامه ،گزارش کوتاهی دربارۀ سابقۀ پیشرفت کار را جویا م یشدند و وقتی ۱۶۳تا ۱۹۳فایل الکترونیک کتاب
ساختمان سد کارون ،که مقدمات افراد این است که از امکانات موجود منتشر شد از این گفت و شنود آگاه امر ب هعرض رسانید و من با رعایت گزارش آماده شدن تأسیسات ب هعرض
آن فراهم شده و کارها آغاز گردیده برای پیشرفت برنامۀ کلی مملکت اختصار ،شرحی دربارۀ اصول طرح و رسید ،روز 23اسفند 1341را برای برداشته شده است.
بود ،اقدام گردید و طر حهای جدیدی حد اکثر استفاده را بکنند و هر یک شدیم. نتایجی که از اجرای آن حاصل خواهد کیهان لندن در رابطه با سیل
نیز برای گسترش تولید نیشکر در از ما مهر‌های در این ماشین عظیمی یکی از روزنام هنویسان نیز که شد ،ب هعرض رساندم و توضیح دادم افتتاح تعیین فرمودند. اخیر از جمله در استان خوزستان و
س یهزار هکتار در نزدیکی شوشتر هستیم که ب هراه افتاده و باید ب هسهم هرچند یک بار چند صفح های منتشر که در شروع کار با نصب دو ژنراتور افتتاح و بهر‌هبرداری از سد در میان با توجه به نقش ویرانگر پروژ‌‌ههای
برای تولید 250هزار تن شکر در خود در این راه کمک کنیم و اگر م یکرد ،شمارۀ خاصی انتشار داد و هر یک به میزان 65هزار کیلووات، کارکنان سازمان آب و برق خوزستان سودجویان هی سدسازی در چهار دهه
نکنیم اشتباه است .اضافه کردم که نوشت که این س ّد را خائنین به کشور 130هزار کیلووات برق برای مصرف و همچنین کارکنان شرکت عمران و گذشته ،و اهمیت سد دز در این استان
سال ،ب همرحلۀ اجرا درآمد. هر دو طرح عمران خوزستان و سد برای این ساخت هاند که روزی آن را خوزستان تولید خواهد شد و ب هتدریج منابع ،شور و هیجانی ک منظیر ایجاد که ساختن آن در سال ۱۳۳۸شروع
مالکین ،اصلاحات ارضی و لتیان جزء طر حهای مصوب سازمان بترکانند و تمام شهرهای خوزستان را با توسعۀ شبکۀ توزیع و اضافه کردن کرد و افراد هر یک ب هسهم خود شد و در سال ۱۳۴۱به بهر‌هبرداری
برنامه هستند و مدیرعامل سازمان ژنراتورهای جدید ،تولید برق به کوشیدند که این مراسم به بهترین
عمران خوزستان برنامه فرد ک منظیری مانند مهندس زیر آب ببرند و نابود سازند. وجه ممکن انجام شود .سازما نهای رسید ،آن را بازنشر م یکند.
یکی از شرایط اصلی اخذ وام از بانک اصفیا است که مسلماً به اجرای هر مهم این بود که بالاخره پس از 520هزار کیلووات خواهد رسید. دولتی و غیردولتی خوزستان نیز
جهانی این بود که مصر فکنندگان دو این برنام هها علاقمند است و برای مبارزات چندی نساله ،س ّد بزرگ دز، با فشار دادن دگم های دریچ ههای نهایت همکاری را با مأمورین سازمان آغاز بهر هبرداری از مزارع
آب در منطقۀ آبیاری دز تعهد کنند او فرقی ندارد که یک بولدوزر در که ب هنام س ّد محمدرضاشاه نامیده شد تونلی که آب را به طرف توربی نها کردند .به هر کس مأموریتی داده شد نیشکر و افتتاح کارخانۀ تصفیه
که بهای آبی را که از شبکۀ آبیاری خوزستان کار کند یا در سد لتیان؛ و و در آن زمان ششمین سد بلند قوسی هدایت م یکرد باز شد و با حرکت با دل و جان انجام داد .تأسیسات
دز مصرف م یکنند ،ب هطور مرتب اگر اشکال اداری داشته باشد خود او دنیا بود ،ساخته شد و آثار اجرای این توربی نها تمام چرا غها روشن شد و پایگاه وحدتی نیروی هوائی در پس از آغاز بت نریزی سد دز،
بپردازند .چنانچه این تعهد صورت رفع خواهد کرد .بلافاصله با مهندس طرح مهم ،روز به روز نمایانتر گردید. در همین لحظه در تمام شهرهائی که اندیمشک برای پذیرائی از میهمانان بهر‌هبرداری آزمایشی از مزارع نیشکر
نم یگرفت ،یکی از ارکان اقتصادی اصفیا تلفنی صحبت کردم و موافقت تأسیس وزارت آب و برق و آغاز در مسیر شبکۀ برق بودند ،چرا غهای اختصاص داده شد .شرکت ملی و کارخانۀ تصفیه شکر شروع شد و
طرح که بر اساس آن میزان وام شفاهی ایشان را گرفتم و تلفنی به مشکلات جدید برای عمران خوزستان خیابانها و میادین روشن گردید و نفت وسائل تهیه غذا و حمل و نقل مسؤولین اطلاع دادند که ظرف چند
مصوب بانک تعیین شده بود ،متزلزل خوزستان دستور دادم که منتظر اواخر آبان ...1342هیأت دولت مردم خوزستان ب هرأا یالعین شاهد مهمانان را تأمین کرد و از سراسر هفتۀ آینده بهر‌هبرداری اصلی شروع
م یشد و در نتیجه بانک نم یتوانست ورود نمایندۀ سازمان آب تهران باشند معرفی شد و مهندس منصور روحانی بهر‌هبرداری از س ّد محمدرضاشاه خوزستان ب هتعداد کافی آشپز و
و هر وسیل های که مورد لزوم فوری ب هعنوانوزیروزارتخانۀجدیدالتأسیس شدند .این اولین باری بود که در ایران پیشخدمت و راننده و کارگر برای این خواهد شد.
پرداخت چنین وامی را توجیه کند. طر حهای عمران خوزستان نباشد آب و برق به حضور شاهنشاه معرفی قسم تهای مختلف یک طرح جامع به ثمر رسیدن نیشکر در سطح
در سال 1339قانون اصلاحات در مقابل اخذ رسید ،تحویل بدهند. شد .با اعلام تشکیل وزارتخانۀ جدید، سدسازی ،برق ،آب و کشاورزی ،در پذیرائی تجهیز شد. دو هزار و پانصد هکتار و همزمان با
ارضی هنوز در مراحل اولیه بود. این سرعت عمل رشتۀ دوستی بین فصل تاز‌های نیز در جریان اجرای از نمایندگان مجلس شورا و سنا، آن ،آماده شدن کارخانه تولید شکر،
بعضی از مالکین امیدوار بودند بتوانند آن واحد ،قابل بهر‌هبرداری م یشد. هیأت دولت ،امرای ارتش ،ارباب واقع های بود که تمام دس تاندرکاران
اجرای آن را از را‌ههای مختلف دچار روحانی و من را محکمتر کرد... برنامۀ عمران خوزستان گشوده شد. در طی جریان این مراسم ،دو موضوع مطبوعات ،رؤسای سازما نهای دولتی برنامه عمران خوزستان انتظار آن را
وقفه سازند و به همین جهت هرروز در این جریان ،صرفنظر از تقویت و مهندس روحانی را از زمانی که پیش آمد که قابل ذکر است .اول این و غیر دولتی در خوزستان ،سفرای م یکشیدند و وقتی زمان بهر‌هبرداری
در نقاط مختلف کشور فعالی تهایی حمایت شاهنشاه ،تأیید و پشتیبانی خزان هدار کل بودم ،م یشناختم. که پس از خاتمۀ مراسم ،شاهنشاه کشورهائی که اتباع آنها در اجرای نزدیک شد و گزارش آن به اطلاع
از طرف مالکین برای ایجاد مزاحمت مهندس اصفیا از سازمان آب و برق مردی بود لایق ،زحمتکش ،کاردان و ب هاتفاق آقایان نخس توزیر ،تیمسار این طرح شرکت کرده بودند ،رؤسای شاهنشاه رسید با اشتیاق فراوان اظهار
در اجرای قانون ب هعمل م یآمد .در خوزستان بزرگترین اثر را داشت، اهل مطالعه .اولین بار که با او برخورد یزدا نپناه ژنرال آجودان ،ارسنجانی اصناف ،تجار و محترمین محل دعوت علاقه کردند که در مراسم افتتاح و
منطقۀ آبیاری س ّد دز نیز که قسمت زیرا همه مسؤولین امر به صحت کردم ،ب هاتفاق آقای غلامحسین وزیر کشاورزی و آتابای معاون وزارت شد که در مراسم افتتاح شرکت کنند. شروع بهر‌هبرداری شرکت فرمایند و
مهمی از آن به یک خانواده تعلق نظر و ب یطرفی ایشان معتقد بودند و میکده ،رئیس سازمان آب تهران، دربار برای صرف چای به منزل یکی از آنجا که تعداد افرادی که به چشم خودشان اولین شکرهای
داشت ،وضع مالکین و کشاورزان حرف مهندس اصفیا برای همه حجت برای دفاع از بودجۀ سازمان آب تهران از کارکنان سد تشری ففرما شدند م یتوانستند در محل افتتاح حضور تولیدشده را ببینند .به همین جهت،
بحرانی شده و مالکین سعی م یکردند بود و وقتی م یدیدند که او در تمام به دفتر من آمده بودند و از همان و غرق در خوشحالی بیاناتی دربارۀ داشته باشند محدود بود (زیرا در برنام های مشابه مراسم بت نریزی سد
تا آنجا که بتوانند نگذارند پای مأمور مراحل ،سازمان آب و برق خوزستان جلسۀ اول روابط دوستان های میان ما لزوم ادامۀ این نوع طر حها ب همنظور بالای سد فضای کافی حتی برای دز تنظیم گردید و از مقامات مربوطۀ
دولت به محوطۀ آنها باز شود .در را تقویت م یکند ،آنها نیز با سازمان برقرار شد .مهندس روحانی ،که پس آبادانی کشور ایراد م یکردند .در این ایستادن تمام مهمانان وجود نداشت) مملکتی و گرو‌ههای مختلف اهالی
چنین شرایطی ،مذاکره با مالکین همکاری م یکردند .ب ههمین جهت از مهندس میکده به ریاست سازمان بین ،آقای ارسنجانی ،بدون مقدمه و مجبور بودیم تعداد مدعوین را در خوزستان دعوت شد که در مراسم
و کشاورزان مشکل شده بود .با این بود که در قانون تشکیل وزارت آب آب تهران منصوب شده بود ،روزی به بدون این که طرف سؤال قرار گرفته مراسم افتتاح محدود نگهداریم .ولی
حال ،ما در حد امکان و به شیو‌ههای و برق ،که در ابتدا قرار بود ب هطور دفتر من آمد و اظهار داشت سازمان باشد ،گفت که تمام این کارها خیانت ترتیبی داده شد که پس از انجام شرکت کنند.
گوناگون کوشش م یکردیم برای آنها صریح نوشته شود که سازما نهای آب آب تهران در صدد ساختن س ّد لتیان به کشور است و باعث هدر رفتن منابع مراسم افتتاح ،کلیه مهمانان ب هترتیب، دیدن مزارع وسیع نیشکر و
توضیح دهیم که با ساخته شدن و برق منطق های جزء تشکیلات وزارت م یباشد و حالا که ساختمان س ّد دز اقتصادی مملکت م یشود .شنیدن این دسته دسته از تمام تأسیسات بازدید تأسیسات بزرگی که در هف تتپه
س ّد دز و ایجاد کانا لهای آبیاری که آب و برق هستند ،به این بسنده شد ب هپایان رسیده آیا امکان دارد که تعداد مطلب چنان همه را به تزده کرد که نزدیک خراب ههای شوش ،پایتخت
از داخل مزارع آنها خواهد گذشت، که دولت م یتواند با صدور تصویبنامه، محدودی ماشی نآلات س ّدسازی برای برای چند ثانیه کسی نم یدانست چه کنند. باستانی هخامنشیان و ساسانیان،
در آینده خواهند توانست در تمام سازما نهای لازم را در اختیار وزارت مدت کوتاهی ب هطور وام در اختیار بگوید .شاهنشاه نیز رنگشان دگرگون آنچه مدعوین دیدند دریاچۀ پر ایجاد شده بود ،خاطرۀ تاریخ پر افتخار
مدت سال آب مورد نیاز خود را به سازمان آب تهران گذاشته شود؟ (سد شد و با حالت ناراحت بلند شدند و آبی بود در پشت سد که 64کیلومتر و با عظمت ایران قدیم را در ذهن
هر میزانی که لازم باشد ،با پرداخت آب و برق قرار دهد... لتیان در مقابل سد دز سد کوچکی بی آن که چیزی بگویند به طرف در میان کو‌هها پیش رفته و نقشۀ بازدیدکنندگان زنده م یکرد و پیا مآور
بهای معقولی در اختیار داشته در سازمان آب و برق خوزستان بود که ب همنظور تأمین قسمتی از اتومبیل که آمادۀ حرکت به محل جغرافیائی آن منطقه را تغییر داده آیندۀ پرشکوهی برای ایران نوین بود
باشند و دیگر از سی لهای سالانه و معمولا از کاغذبازی پرهیز م یشد. آب مورد نیاز تهران در شمال شرقی بود؛ تأسیسات عظیم سد و کو‌ههای و زمانی که اولین کیسه شکر با فشار
خشکسالی ترسی نداشته باشند و سرپرستان واحدها به یکدیگر اعتماد تهران در دست ساختمان بود) .جواب استراحت و صرف ناهار بود ،رفتند. دو طرف دریاچه که تا ارتفاع بیش دادن دگم های از طرف شاهنشاه ،از
علاوه بر این ،در تمام مدت سال از داشتند .دستورها ابتدا شفاهاً ابلاغ دادم ما همه برای یک مملکت کار موضوع دوم این که چون در از دویست متر به آسمان رفته بود کارخانه خارج شد اشک شادی از
زمی نهای خود استفاده کنند .منتهی و سپس کتباً تأیید م یشد و این م یکنیم و از هر وسیل های که در محل برگزاری مراسم ،در بالای و در مقابل ،رودخانۀ دز در عمق
م یبایستی از هم اکنون تعهد کنند خود به سرعت عمل م یافزود .همه اختیار باشد باید برای پیشرفت س ّد فضای زیادی نبود ،ناچار کلیه دویس تمتری در جریان بود و دیدن چشمان عد‌های سرازیر گردید...
که اولا در اجرای طرح با سازمان آب مسؤولیت قبول م یکردند و کارها تا کارهای مملکت استفاده کرد .بنابراین شرک تکنندگان ،ازجمله آقایان آن به انسان حالت سرگیجه م یداد.
و برق خوزستان همکاری کامل داشته مرحلۀ انجام بر اساس نظام و روش یک نفر را تعیین کنید که از انبارهای لیلیانتال و کلاپ و دیگر مدیران برای بسیاری باور نکردنی بود که گشایش س ّد دز
باشند تا برنامۀ پیشنهادی ب هسرعت و شناخت هشد‌های پیگیری م یشد. سد دز بازدید کند و هرچه را که مورد شرکت عمران و منابع ،در مح لهائی س ّدی که فقط چند ماه قبل بت نریزی دولت دکتر امینی در 27تیرماه
ب هنحو احسن پیش برود و ثانیاً بهای مدیران به آسایش و رفاه کارمندانشان نیاز باشد انتخاب کند و در مقابل که پی شبینی شده بود ،ایستاده آن آغاز شده بود ،اینک آمادۀ سال 1341مستعفی شد و آقای امیر
آب مصرفی را طبق تعرفۀ سازمان بودند .در موقع تشری ففرمائی اسدالله علم مسؤول تشکیل دولت
توجه کامل داشتند... رسید ،به سد لتیان حمل کند. اعلیحضرت ،نظم صفوف کاملا رعایت بهر‌هبرداری باشد. جدید گردید .عملیات ساختمان س ّد
بپردازند. ...تا وقتی که من به وزارت کشور این گفتۀ من برای مهندس روحانی نشد و بالنتیجه آمریکائ یها در عقب شاهنشاه ب ههمراهی آقای علم، دز همچنان با سرعت ادامه داشت
برای مالکین و کشاورزان ،همانطور منصوب شدم ،روابط بسیار منطقی و تعج بآور بود و در ابتدا تصور کرد گرو‌ههای شرک تکننده قرار گرفتند. نخس توزیر و آقای حسن ارسنجانی، و کارها طبق برنامۀ پی شبینی شده
که قبلا ذکر شد ،اولا قبول این که شوخی م یکنم و این یک تعارف این موضوع باعث شد که بعداً وزیر وزیر کشاورزی در ساعت مقرر به انجام م یگرفت .از آنجا که سازمان
دولت قولی بدهد و به انجام برساند، محل وارد شدند( .قرار بود بعدازظهر برنامه در پرداخت اعتبارات نهایت
مشکل بود؛ دوم این که نگران بودند مساعدت را م یکرد ،توانستیم با یک
که مقداری از زمی نهای آنها برای تجدید نظر در برنامۀ کار ،ترتیبی
جاد‌هکشی و کانا لسازی از بین برود؛ بدهیم که بت نریزی ظرف 13
سوم این که فکر م یکردند که در حال ماه ،یعنی یک ماه زودتر از برنامۀ
حاضر از رودخانۀ دز ،بر اساس سنت زما نبندی شده ،ب هپایان برسد .در
گذشته حق استفاده از آب را دارند، عین حال قسم تهای مختلف سد و
پس چرا برای آب پول بدهند .تعهد شبکۀ توزیع برق ،ازجمله ساختمان
سازمان نیز در مورد این که حقوق تون لهای متعدد هدایت آب ،نصب
گذشتۀ آنها کاملا رعایت و تأمین توربی نهای عظیم تولید برق در عمقی
خواهد شد ،تأثیری در رفع مخالفت پائی نتر از سطح دریاچه ،احداث سالن
آنها نداشت .از طرف دیگر ،گزارشاتی بزرگی در بطن صخرۀ غربی س ّد،
م یرسید که مالکین و کشاورزان ،با ساختمان تأسیسات وسیع انتقال برق
هدایت مالک بزرگ منطقه ،مرتباً از محل سد تا شهر خرمشهر ب هفاصلۀ
جلساتی دارند و مشغول دسیسه و چهارصد کیلومتر ،ساختمان شبکۀ
ایجاد مزاحم تهایی برای اجرای طرح توزیع برق در شهرهای اندیمشک،
دزفول ،اهواز و خرمشهر و نیز
آبیاری دز م یباشند. جاد‌ههائی که برای انجام خدمات
با نزدیک شدن برنام ههای پر هزینۀ مربوط به بهر‌هبرداری از سد دز و
ساختمان سد دز ،موضوع استفاده از شبکۀ توزیع برق لازم بود ،تماماً در
وام 42میلیون دلاری بانک جهانی روز سر موقع ب هپایان رسید .کارکنانی که
ب هروز اهمیت بیشتری پیدا م یکرد و برای ادارۀ این تأسیسات مورد نیاز
بانک اصرار م یورزید که باید هرچه بودند ،تعلیمات کافی دیدند و آمادۀ
زودتر قرارداد با مصرف کنندگان آب، کار شدند .البته چون هنوز بهر‌هبرداری
صورت عمل به خود گیرد تا یکی از از سد آغاز نشده بود ،کارمندان ایرانی
ارکان اصلی تعهدات دولت ایران برای تحت نظر متخصصین خارجی انجام
وظیفه م یکردند .ضمناً با همکاری
اخذ وام از بانک ،رعایت شده باشد. شرکت عمران و منابع ،از مؤسسۀ
دولتی «اونتاریو هایدرو» (Ontario
ادامه در صفحه 17 )Hydro Commissionکانادا نیز
