Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و هفتم ـ شماره ۳۰۳ (دوره جديد

‫صفحه ‪13‬ـ ‪ Page 13‬ـ شماره ‪1769‬‬
‫جمعه ‪ ۱۲‬تا پنجشنبه ‪ ۲5‬مارس ‪۲0۲0‬‬

‫محاسبه زمان دقیق تحویل سال شمسی‬ ‫آرش مشهورترین کمانگیر‬

‫میآید‪ ،‬نقطه اعتدال بهاری میگوییم‪.‬‬ ‫یک آزمایش جالب ترتیب دهیم‪ .‬بدین‬ ‫روی کره آسمان‪ ،‬مشابه زمین‬ ‫مجسمه آرش کمانگیر‪ ،‬در کنار کاخ سفید‪-‬سعدآباد‬ ‫«آ َر ِش َکمانگیر» نام یکی از‬
‫خورشید در لحظه تحویل سال در نقطه‬ ‫ترتیب که هر روز موقعیت خورشید‬ ‫خطهایی مثل طول و عرض جغرافیایی‬ ‫اسطورههای کهن ایرانی و همچنین نام‬
‫را در آسمان‪ ،‬در کنار ستاره ها ثبت‬ ‫راه میهن است‪.‬‬ ‫در جنگی با توران‪ ،‬افراسیاب سپاهیان‬
‫اعتدال بهاری است‪.‬‬ ‫میکردیم و میدیدیم که خورشید در‬ ‫در نظر میگیریم‪.‬‬ ‫آرش در ادبیات معاصر‬ ‫ایران را در مازندران محاصره میکند‪.‬‬ ‫شخصیت اصلی این اسطورهاست‪.‬‬
‫دایره البروج با استوای سماوی‬ ‫زمینه ستارههای ثابت هر روز کمی به‬ ‫امتداد استوای زمین در کره آسمان‬ ‫سیاوش کسرایی شاعر ایرانی شعری به‬ ‫سرانجام منوچهر پیشنهاد صلح میدهد‬ ‫اسطوره آرش کمانگیر از داستانهایی‬
‫موازی نیست و با آن زاویه ‪۲3 / 5‬‬ ‫سمتغربحرکت میکند‪.‬اینحرکت‬ ‫(برای سادگی آسمان را کرهای فرض‬ ‫نام آرش کمانگیر و با موضوع آرش دارد‪.‬‬ ‫و تورانیان پیشنهاد آشتی را میپذیرند‬ ‫است که در اوستا آمده و در شاهنامه‬
‫درجه میسازد و در دو نقطه آن را‬ ‫خورشید تصویر حرکت انتقالی زمین‬ ‫میکنیم که ستارهها‪ ،‬خورشید و سیارات‬ ‫بهرام بیضایی بازنویسیای با نام و‬ ‫و قرار بر این میگذارند که کمانداری‬ ‫از آرش در سه جا با افتخار نام برده‬
‫قطع میکند‪ .‬این یعنی خورشید در‬ ‫(گردش زمین به دور خورشید) است‪.‬‬ ‫روی آن قرار دارند)‪ ،‬استوای سماوی را‬ ‫ایرانی برفراز البرزکوه تیری بیاندازد که‬ ‫شده ولی داستان آرش در شاهنامه‬
‫مسیر سالانهاش گاه بالاتر و گاه پایینتر‬ ‫در آزمایش ما خورشید تقریبا‪3۶5/ ۲۴‬‬ ‫میسازد‪ ،‬قطب شمال آسمان بالای‬ ‫مضموم آرش دارد‪.‬‬ ‫تیر به هر کجا نشست آنجا مرز ایران‬ ‫نیامدهاست‪ )۱(.‬ولی در کتابهای‬
‫از استوای آسمان است‪ .‬به همین دلیل‬ ‫روز بعد دوباره به محل اولش در زمینه‬ ‫قطب شمال زمین و قطب جنوب آسمان‬ ‫توران شهریاری بانوی شاعر ایرانی نیز‬ ‫و توران باشد‪ .‬آرش از پهلوانان ایران‬ ‫پهلوی و نیز در کتابهای تاریخ دوران‬
‫است که از دید ما که در نیمکره شمالی‬ ‫ستارهها باز میگردد‪ .‬این مدت را که‬ ‫بالای قطب جنوب زمین است‪ .‬اگر دو‬ ‫داوطلب این کار میشود‪ .‬به فراز دماوند‬ ‫اسلامی به آن اشاراتی شدهاست‪.‬‬
‫زمین هستیم‪ ،‬خورشید در تابستان‬ ‫دقیقا برابر مدت زمان گردش زمین به‬ ‫قطب شمال و جنوب زمین را به هم‬ ‫شعری به نام آرش و تیرگان دارد‪..‬‬ ‫میرود و تیر را پرتاب میکند‪ )۲(.‬تیر‬ ‫ابوریحان بیرونی‪ ،‬در کتاب خود به نام‬
‫ارتفاع بیشتری از افق میگیرد و‬ ‫دور خورشید است‪ ،‬یک سال مینامیم‪.‬‬ ‫وصل کنیم‪ ،‬خطی به دست میآید که‬ ‫ـــــــــــــــــــــ‬ ‫از صبح تا غروب حرکت کرده و در کنار‬ ‫«آثارالباقیه» به هنگام توصیف «جشن‬
‫مستقیم به زمین میتابد و روزهای‬ ‫وقتی که هر روز محل خورشید را‬ ‫به آن محور گردش زمین میگوییم‪.‬‬ ‫پانویس‪:‬‬ ‫رود جیحون یا آمودریا بر درخت گردویی‬ ‫تیرگان»‪ ،‬داستان آرش را بازگو میکند و‬
‫تابستان طولانیترند؛ چون خورشید در‬ ‫زمینه ستارهها ثبت کنیم‪ ،‬خطی به‬ ‫امتداد محور زمین کره فرضی آسمان‬ ‫فرود میآید‪ .‬و آنجا مرز ایران و توران‬ ‫ریشه این جشن را از روز حماسه آفرینی‬
‫تابستان بالا (شمال) استوای سماوی‬ ‫دست میآوریم که مسیر حرکت سالانه‬ ‫را در دو نقطه قطع میکند که به آنها‬ ‫(‪ )1‬یعنی داستان آرش کمانگیر در‬ ‫میشود‪ )3(.‬پس از این تیراندازی آرش‬ ‫آرش میداند‪ .‬در اوستا آرش را اِ ِرخشه‬
‫خورشید در آسمان است‪ .‬به این مسیر‬ ‫قطبهای آسمان گفته میشود‪ .‬اگر‬ ‫شاهنامه نیامدهاست‪ .‬اما در شاهنامه‬ ‫از خستگی میمیرد‪ .‬آرش هستیاش را‬ ‫خواندهاند و معنایش را نیز کسانی‬
‫است‪.‬‬ ‫دایره البروج میگوییم‪ .‬در حقیقت دایره‬ ‫درست در نقطه قطب شمال زمین‬ ‫به داستان آرش اشاره شدهاست‪.‬‬ ‫بر پای تیر میریزد؛ پیکرش پاره پاره‬ ‫معناهایی کردهاند‪ :‬از آن دسته «تابان و‬
‫وقتی که خورشید در یکی از دو‬ ‫البروج تصویر صفحه مداری زمین روی‬ ‫باشید‪ ،‬قطب شمال آسمان دقیقا بالای‬ ‫(مثل ًا در قسمت پادشاهی شیرویه‪:‬‬ ‫شده و در خاک ایران پخش میشود و‬ ‫درخشنده»‪« ،‬دارنده ساعد نیرومند» و‬
‫نقطهای است که دایره البروج استوای‬ ‫کره آسمان است‪ .‬از دید ما روی زمین‬ ‫سر شماست و قطب جنوب آسمان‬ ‫به مردی ز چنگ زمانه نجست‪///‬چو‬ ‫جانش در تیر دمیده میشود‪ .‬مطابق با‬ ‫«خداوند تیر شتابان»‪ .‬در اوستا بهترین‬
‫سماوی را قطع میکند‪ ،‬دقیقا عمود بر‬ ‫مسیر حرکت سالانه خورشید در آسمان‬ ‫آرش که بردی به فرسنگ تیر‪///‬چو‬ ‫برخی روایتها اسفندارمذ تیر و کمانی‬ ‫تیرانداز «ارخش» نامیده شدهاست که‬
‫استوای زمین میتابد‪ .‬در این زمان طول‬ ‫(دایره البروج) همواره ثابت است و از‬ ‫زیر پایتان‪.‬‬ ‫پیروزگر قارن شیرگیر» و یا «بزرگان‬ ‫را به آرش داده بود و گفته بود که این‬ ‫گمان بر این است که همان آرش باشد‪.‬‬
‫شب و روز در تمام نقاط زمین برابر است‪.‬‬ ‫صورتهای فلکی خاصی میگذرد که‬ ‫خطوطی را موازی خطهای‬ ‫که از تخم آرش بدند ‪ -‬سبکبار و‬ ‫تیر خیلی دور میرود ولی هر کسی که از‬ ‫بعضی معنی آرش را درخشان دانستهاند‪.‬‬
‫به این نقاط‪،‬نقاط اعتدال و به این زمان‪،‬‬ ‫در نجوم قدیم و طالع بینی به آنها برج‬ ‫عرض جغرافیایی زمین در آسمان‬ ‫آن استفاده کند‪ ،‬خواهد مرد‪ .‬با این وجود‬ ‫و برخی معتقدند که منظور از آرش‪،‬‬
‫زمان اعتدال میگوییم‪ .‬اعتدال بهاری‬ ‫میگویند‪ .‬وقتی که میگویند خورشید‬ ‫رسم میکنیم‪ ،‬به این خطها«میل»‬ ‫جنگی و چابک بدند»‪.‬‬ ‫آرش برای فداکاری حاضر شد که از آن‬ ‫حاکم پارتی گرگان بوده که به زور تیر‬
‫در ابتدای بهار رخ میدهد و اعتدال‬ ‫در برج سنبله است‪ ،‬یعنی خورشید در‬ ‫میگوییم‪ .‬دایرهای را که از تقاطع صفحه‬ ‫(‪ )۲‬البته در منابع گوناگون محل‬ ‫تیر و کمان استفاده کند‪.‬بسیاری آرش‬ ‫و کمان دشمن را (به احتمال زیاد سکاها‬
‫پاییزی در ابتدای پاییز‪ .‬در اعتدال بهاری‬ ‫استوای زمین با کره آسمان تشکیل‬ ‫پرتاب تیر فرق میکند‪ .‬مثل ًا در ویس‬ ‫را از نمونههای بیهمتا در اسطورههای‬
‫خورشید از جنوب (پایین) استوای‬ ‫صورت فلکی سنبله قراردارد‪.‬‬ ‫میشود‪ ،‬استوای آسمان (استوای‬ ‫جهان دانستهاند؛ وی نماد جانفشانی در‬ ‫را) از مرز ایران دور کردهاست‪.‬‬
‫سماوی به شمال آن میآید و پس از‬ ‫به مسیر حرکت سالانه خورشید در‬ ‫سماوی) مینامیم‪ .‬استوای سماوی‬ ‫و رامین شهر ساری آمدهاست‪.‬‬
‫آن طول روزها برای ساکنان نیم کره‬ ‫آسمان دایره البروج میگوییم‪ .‬دایره‬ ‫دقیقا بالای استوای زمین قرار دارد‪،‬‬ ‫(‪ )3‬محل فرود تیر نیز در منابع‬ ‫آرش در فرهنگ دهخدا‬
‫البروج با استوای سماوی زاویه ‪۲3 / 5‬‬ ‫اگر در استوای زمین قرار گرفته باشیم‪،‬‬ ‫مختلف فرق میکند‪ .‬اما تمام آنها‬ ‫نام پهلوانی کماندار از لشکر منوچهر‪.‬‬
‫شمالی زمین بیشتر خواهد شد‪.‬‬ ‫درجه میسازد و در دو نقطه آن را قطع‬ ‫استوای سماوی در آسمان نیم دایرهای‬ ‫به یک محدوده جغرافیایی اشاره‬ ‫منوچهر در آخر دوره حکمرانی خویش‬
‫لحظه تحویل سال شمسی زمانی‬ ‫میکند‪ .‬به نقطهای که در آن خورشید‬ ‫است که شرق را به غرب وصل میکند‬ ‫از جنگ با فرمانروای توران‪ ،‬افراسیاب‪،‬‬
‫است که خورشید به نقطه اعتدال بهاری‬ ‫از جنوب استوای سماوی به شمال آن‬ ‫و دقیقا از بالای سر میگذرد‪ .‬و در‬ ‫میکنند‪.‬‬ ‫ناگزیر گردید‪ .‬نخست غلبه افراسیاب را‬
‫میرسد‪ .‬ایده و کار روی چنین تقویم‬ ‫قطبهای زمین استوای سماوی دایره‬ ‫بود و منوچهر به مازندران پناهید لکن‬
‫دقیقوجالبیازشاهکارهایایرانیانبوده‬ ‫سپس بر آن نهادند که دلاوری ایرانی‬
‫است و تقویم شمسی میراث با ارزشی در‬ ‫افق خواهد بود‪.‬‬ ‫تیری گشاد دهد و بدانجای که تیر‬
‫این زمینه است که به ما رسیده است‪.‬‬ ‫همه ما میبینیم که خورشید هر‬ ‫فرود آید مرز ایران و توران باشد‪ ،‬آرش‬
‫این نقشه محل خورشید را در این‬ ‫روز از شرق طلوع میکند‪ ،‬مسیری را‬ ‫نام پهلوان ایرانی از قله دماوند تیری‬
‫لحظه روی دایره البروج در نزدیکی نقطه‬ ‫در آسمان میپیماید و در افق مغرب به‬ ‫بیفکند که از بامداد تا نیمروز برفت و‬
‫اعتدال بهاری نشان میدهد‪ .‬خط سیاه‬ ‫پشت زمین میرود و به خوبی میدانیم‬ ‫بکنار جیحون فرود آمد و جیحون ح ّد‬
‫دایره البروج‪ ،‬مسیر حرکت خورشید‪،‬‬ ‫که این حرکت ظاهری خورشید در اثر‬ ‫شناخته شد‪ .‬در اوستا بهترین تیرانداز‬
‫است‪ .‬خط آبی افقی نمایان گر استوای‬ ‫حرکت وضعی زمین (گردش زمین به‬ ‫را «اِ ِرخ ِش َ» نامیده و گمان میرود‬
‫آسمان و خط آبی عمودی نصف النهار‬ ‫دور خودش در هر شبانه روز) پدید‬ ‫که مراد همان آرش است ‪ .‬طبری این‬
‫مبدأ آسمان است‪ .‬نقطه اعتدال بهاری‬ ‫میآید‪ .‬اما خورشید حرکت دیگری هم‬
‫محل تقاطع این سه خط است‪ .‬خورشید‬ ‫در آسمان دارد‪ .‬اگر خورشید آن چنان‬ ‫کماندار را «آرش شاتین » مینامد‪.‬‬
‫در لحظه تحویل سال در این نقطه قرار‬ ‫کم نور بود که دیگر ستارهها هم در‬ ‫داستان آرش‬
‫کنارش دیده میشدند‪ ،‬میتوانستیم‬
‫میگیرد‪.‬‬ ‫در زمان پادشاهی منوچهر پیشدادی‪،‬‬

‫‪97‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪68‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪8۲‬‬ ‫‪3۴‬‬ ‫(سودوکو)‬ ‫‪ 15 1۴ 13 1۲ 11 10 9 8 7 6 5 ۴ 3 ۲ 1‬عمودی‪:‬‬

‫‪۴3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪ ۱‬ـ از آهنگسازان و ترانهسرایان بلندپایه‬ ‫‪1‬‬
‫‪5۲‬‬ ‫کشور ما و خالق آثاری چون «ای‬ ‫‪۲‬‬
‫‪31۲5‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪11 10 9 8 7 6‬‬ ‫وطن‪ ،‬ای ریشۀ من»‬ ‫‪۴‬‬
‫‪95‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪ ۲‬ـ فلج ـ کشوری است ـ دید و نظاره‬ ‫‪5‬‬
‫‪ ۸‬ـ مغناطیس‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬ـ حریت ـ هم جزوه است و هم نامه‬ ‫‪6‬‬
‫‪۴7‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪ ۹‬ـ راستگو ـ او هم در‬ ‫‪7‬‬
‫دادگستری مقامی دارد‬ ‫‪5 ۴3۲1‬‬ ‫ـ همدم و همخو‬ ‫‪8‬‬
‫‪93 ۴‬‬ ‫‪ ۱0‬ـ کشوری است ـ کفر‬ ‫‪ ۴‬ـ از نوشیدنیها ـ همدم خواننده‬ ‫‪9‬‬
‫‪ ۱۱‬ـ صداقت ـ پایه و‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 5‬ـ نمایشنامهای از مولیر ـ آماده ـ‬ ‫‪10‬‬
‫‪5۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪11‬‬
‫اساس‬ ‫‪3‬‬ ‫علامت جمع‬ ‫‪1۲‬‬
‫دنیا‬ ‫عمودی‪:‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪ ۶‬ـ علامت جمع ـ وسیلهای برای‬ ‫‪13‬‬
‫‪ ۸‬ـ از شهرهای ایران ـ‬ ‫‪ ۱‬ـ از نخست وزیران‬ ‫‪5‬‬ ‫قطع درخت ـ ثابت و دائم ـ بیشتر‬ ‫‪1۴‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪15‬‬
‫اهل عبادت‬ ‫پیشین ایران‬ ‫‪7‬‬ ‫حیوانات دارند‬
‫‪ ۹‬ـ پرندهای است ـ‬ ‫‪ ۲‬ـ ورزشی است‬ ‫‪8‬‬ ‫‪ ۷‬ـ واحد پول کشوری است ـ از ضمایر‬ ‫افقی‪:‬‬
‫‪ 3‬ـ پایتخت کشوری‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ ۱‬ـ پژوهشگر‪ ،‬ادیب و‬
‫زینتی‬ ‫است ـ پسوند تشبیه‬ ‫‪10‬‬ ‫ـ اشاره به دور‬ ‫فردوسیشناس برجسته‬
‫‪ ۱0‬ـ عددی معروف ـ‬ ‫ـ از آموختنیها‬ ‫‪11‬‬ ‫‪۸‬ـازپادشاهانکشورماقبلازیورشعربها‬
‫‪ ۴‬ـ پاپوشی است ـ از‬ ‫‪ ۹‬ـ شاعر‪ ،‬ادیب و ترانهسرای معاصر‬ ‫و معاصر کشور ما‬
‫رجاء ـ عقاید‬ ‫افقی‪:‬‬ ‫‪ ۲‬ـ زندگی با هم ـ پاککننده‬
‫‪۱۱‬ـ خداوند ـ پایه‬ ‫جواهرات‬ ‫‪ ۱‬ـ او هم حرفهای دارد‬ ‫و فقید ایران‬ ‫‪ 3‬ـ نامها ـ سخی و جوانمرد‬
‫‪ 5‬ـ سلطان ـ حوض‬ ‫طبی ـ قسمتی از اندام‬ ‫‪ ۱0‬ـ از حرکات آب ـ جاسوسه معروف‬
‫آب و استخر کوچک‬ ‫شاهنامه‬ ‫ـ گردهمایی‬
‫‪ ۲‬ـ از علوم‬ ‫جنگ اول جهانی ـ از دامها‬ ‫‪ ۱۲‬ـ از ییلاقات تهران قدیم‬ ‫‪۴‬ـ رفیق ـ ناموفق و به هدف‬
‫ـ عددی است‬ ‫‪ 3‬ـ ذ ّرت ـ تاجمحل در‬ ‫‪۱۱‬ـازسلسلههایحکومتیایرانـمطیع‬ ‫ـ نازک و نرم ـ غلام و‬
‫‪ ۶‬ـ قلمه ـ سبکی در‬ ‫‪ ۱۲‬ـ پایتخت کشوری است ـ نصیب و‬ ‫نرسیده‬
‫آنجاست‬ ‫کنیز‬ ‫‪ 5‬ـ بالا ـ کشوری است ـ‬
‫شعر فارسی‬ ‫‪۴‬ـ قابل رؤیت و ملموس ـ‬ ‫قسمت ـ مجعد‬ ‫‪ ۱3‬ـ منحصر بهفرد ـ مأیوس‬
‫‪ ۷‬ـ از زیورآلات ـ تارک‬ ‫‪ ۱3‬ـ شیرینی فروشی ـ از فلزات ـ‬ ‫خاطر‬
‫از شهرهای ایران‬ ‫ـ حرف خطاب‬ ‫‪ ۶‬ـ اخلاق ـ دستور ـ از انواع‬
‫حل جدول شماره قبل‬ ‫‪ 5‬ـ قسمتی از چهره ـ گیاه‬ ‫جنس مذکر ـ پشت نیست‬ ‫‪ ۱۴‬ـ حادثه ـ پست ـ بهشت‬
‫ـ بسط دادن و کشیدن‬ ‫‪ ۱۴‬ـ گذشته ـ از حشرات ـ حیوانی‬ ‫‪ ۱5‬ـ سلسله ـ گرایش ـ پسر‬ ‫کرمها ـ حرف همراهی‬
‫‪ ۱5‬ـ از نویسندگان توانا و معاصر ایران‬ ‫‪ ۷‬ـ مرتب و منظم ـ محل‬
‫‪ ۶‬ـ گلی است ـ پیروان و‬ ‫خسرو پرویز ساسانی‬
‫زیر دستان‬ ‫و خالق «در حضر»‬ ‫بادهگساری ـ نفس‬
‫‪ ۸‬ـ نگهبانی و حراست ـ‬
‫‪ ۷‬ـ فرشتگان ـ کشوری‬ ‫حل جدول شماره قبل‬ ‫قسمتی از ویلن ـ س ّری‬
‫است‬ ‫‪ ۹‬ـ میوهای است ـ سنگینی‬
‫و متانت ـ درختی است‬
‫‪ ۱0‬ـ کفپوشی است ـ‬
‫سنگهای قیمتی ـ از‬

‫کشیدنیها‬
‫‪ ۱۱‬ـ راهنما ـ از قهرمانان‬