Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و هشتم ـ شماره ۳۶۱ (دوره جديد

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪1827‬‬
‫جمعه ‪ ۲3‬تا ‪ ۲۹‬اردیبهشتماه ‪1۴۰1‬خورشیدی‬

‫بهر چیزی بجز انسان شبیهی‬ ‫جنبش زنان ایران در قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم‬ ‫نهضتهای زنان در جهان خواه‬
‫کجا فرمود پیغمبر به قرآن‬ ‫ناخواه در ایران نیز اثر گذاشت‪،‬‬
‫که باید زن شود غول بیابان‬ ‫کجا فرمود پیغمبر به قرآن که زن باید شود غول بیابان؟!‬ ‫نهایت خیلی دیر و با احتیاط‪ .‬در زمان‬
‫ناصرالدین شاه آمریکائیان بر آن شدند‬
‫کدام است آن حدیث و آن خبر کو‬ ‫به مناسبت روز جهانی زن‪ ،‬بخشی از کتاب «زن و آزادی» را برای مطالعه شما برگزیدهایم‪.‬‬ ‫که در ایران مدرسه دخترانه بنا کنند‬
‫که باید زن کند خود را چو لولو‬ ‫این کتاب که در سال ‪ 1341‬در تهران به چاپ رسید نوشتۀ شادروان دکتر هدایتالله حکیم الهی است‪ .‬نویسندۀ‬ ‫ولی بزرگان ایران با آنان شرط کردند‬
‫مگر نه در دهات و بین ایلات‬ ‫کتابهایی چون «با من به ‪ ...‬بیائید»‪.‬حکیم الهی در این کتاب تاریخچه جنبش زبان را به منظور کسب آزادی و حقوق‬ ‫که اجازه تأسیس یک چنین مدرسه‬
‫همه رو باز باشند ای جمیلات‬ ‫برابر‪ ،‬به اختصار آورده است که فصلی از آن به چگونگی تح ّولات زندگی زنان ایران از عصر ناصری تا عصر پهلوی‬ ‫را به شرطی به آنان خواهند داد که‬
‫زنان در شهرها چادر نشینند‬ ‫اختصاص دارد‪.‬کتاب‪ ،‬زمانی انتشار یافت که زنان ایران از حق مشارکت در انتخابات برخوردار شدند و فصلی تازه‬ ‫حتی یک دختر مسلمان ایرانی در آن‬
‫ولی چادرنشینان غیر اینند‬ ‫در زندگی اجتماعی ایران گشوده شد‪.‬نویسندۀ کتاب سالها پیش در گذشته و زنده نمانده است تا ببیند چگونه‬
‫پذیرفته نشود!‬
‫در اقطار دگر زن یار مرد است‬ ‫عقربۀ زمان در ایران به عقب برگشت و زنجیر اسارت و حقارت از نو بر پای زنان بسته شد‪.‬‬ ‫باز نوشتهاند که وقتی ناصرالدین شاه‬
‫در این محنت سرا‪ ،‬سربار مرد است‬ ‫به سفر اروپا میرفت تصمیم گرفت‬
‫توبا ُمشکوگلیهمسنگوهمرنگ‬ ‫جمعیت آزادی زنان را دو بانوی‬ ‫تا اندازهای ابراز عقاید آزادیخواهانه‬ ‫از هیاهوئی که در پیرامون باب بپا‬ ‫متعلق به ایران و زنان این سرزمین‬ ‫یکی از زنان خود به نام انیسالدوله‬
‫در این چادر نمیگردد دلت تنگ؟!‬ ‫آمریکائی و چند بانوی ایرانی به وجود‬ ‫مشروع گردید‪ ،‬از عطف مردان و زنان‬ ‫خاست استفاده کرد و برای ابراز‬ ‫است‪ ،‬به مصداق الفضل بماشهدا عداء‬ ‫را همراه ببرد ولی وقتی آنان به قفقاز‬
‫آوردند که در این جمعیت فقط باید‬ ‫طرفدار نهضت زنان و رفع حجاب‬ ‫معتقدات خود مبنی بر رفع قیود از‬ ‫قسمتی از کتاب مرحوم کسروی را‬ ‫رسیدند و موضوع بردن انیسالدوله‬
‫خدایا تا به کی مردان بخوابند‬ ‫زن با شوهر و یا با برادرش شرکت‬ ‫به بابیگری تا اندازهای کاسته شد‬ ‫زنان و رفع ستمگری میدان فعالیتی‬ ‫که علیه بهائیان نوشته است به نام‬ ‫را مردم ایران فهمیدند این عمل به‬
‫زنان تا کی گرفتار حجابند‬ ‫میکرد‪ .‬گویندگان مردی چون میرزا‬ ‫و مدارس دخترانه چندی از قبیل‬ ‫به دست آورد زیرا بیانات و رفتار او‬ ‫اندازهای قباحتآمیز تلقی شد که‬
‫یحیی دولت آبادی‪ ،‬عارف‪ ،‬عشقی و‬ ‫مدرسه ناموس ـ صدریه ـ تربیت‬ ‫خیلی بیش از آن چیزی است که‬ ‫«بهائیگری» نقل مینمایم‪.‬‬ ‫در سراسر کشور بیم انقلاب میرفت‬
‫مگر زن در میان ما بشر نیست‬ ‫ایرج با آثار خود خدمات شایانی در‬ ‫نسوان ـ تربیت بنات ـ مدرسه‬ ‫بابیان انتظار و یا توقع آن را داشتهاند‪.‬‬ ‫کسروی مینویسد «از چیزهائی‬ ‫و سلطنت او به خطر افتاد‪ .‬از این‬
‫مگر زن در تمیز خیر و شر نیست‬ ‫عصمتیه که آن را همسر یکی از‬ ‫مورخین روز نیز به تلخی از این‬ ‫که بهائیان به رخ جهانیان میکشند‬ ‫رو ناصرالدین شاه مجبور شد برای‬
‫زنان را عصمت و عفت ضرور است‬ ‫این راه نمودند‪.‬‬ ‫بزرگان و علمای مذهب به نام حاج‬ ‫زن که هم کمال و هم جمال داشته‬ ‫داستان قرهالعین و درگذشت او‬ ‫فرونشستن هیجانات داخلی‪ ،‬همسر‬
‫نه چادر لازم و نه چاقچور است‬ ‫مرحوم دولت آبادی که مقدم بر همه‬ ‫شیخ محمد حسین یزدی تأسیس‬ ‫است یاد نموده و با اعجاب از عملیات‬ ‫میباشد‪ .‬در چنان زمانی که یکی از‬
‫بود و زودتر تیر تهمت بابیگری به او‬ ‫کرد و مدرسه درهالمدارس به مدیریت‬ ‫و اشعارش او را مورد عناد قرار دادهاند‬ ‫هزاران مردم ایران سواد نمیداشتند‬ ‫خود را از قفقاز به ایران باز گرداند‪.‬‬
‫***‬ ‫خانم فاضله بنام درهالمعالی بوجود‬ ‫به علت برداشتن حجاب و طرفداری از‬ ‫این زن‪ ،‬درس خوانده و یکی از دانایان‬ ‫هیچگاه شدت حجاب در تاریخ‬
‫و باز راجع به حجاب و تنقید از‬ ‫اصابت کرد میگوید‪:‬‬ ‫آمد که باز هم کم و بیش چه مدیران‬ ‫فردی که به علت ادعایش کشته شد و‬ ‫به شمار میرفته است و چون به باب‬ ‫ایران‪ ،‬در شهرها و بخصوص در‬
‫و چه معلمین و چه شاگردان آن را‬ ‫سراسر ایران هم با فتاوی مجتهدین و‬ ‫گرویده به یک بار دست از شوهر و‬ ‫پایتخت (زیرا روستاها و ایلات تقریباً‬
‫آخوندهای قشری میگوید‪:‬‬ ‫ای دختر دوره طلائی‬ ‫مردمان قشری به بابیگری نسبت‬ ‫هم به علت آنکه طرفداران این مسلک‬ ‫خانه شسته و همراه مردان سر به‬ ‫آزاد بودند) به اندازه دوره قاجاریه‬
‫بر سر در کاروانسرائی‬ ‫بشتاب به جانب دبستان‬ ‫میدادند و منظورشان این بود که‬ ‫علیه جهان ناصرالدین شاه سوءقصد‬ ‫کوه و بیابان نهاد و سرانجام در آن‬ ‫یعنی همان زمان که زنان کشورهای‬
‫در کسب کمال و علم و دانش‬ ‫آنان از پیروان قرهالعین میبا شند‪ .‬در‬ ‫کرده بودند یک پارچه علیه این گروه‬ ‫راه کشته شد‪ .‬میگوئیم راست است‪،‬‬ ‫مترقی برای آزادی خود میکوشیدند‬
‫تصویر زنی ز گچ کشیدند‬ ‫این مدارس بالطبع جشنهائی هم برپا‬ ‫قیام و با فجیعانهترین وضع آنان را‬ ‫قرهالعین یکی از زنان کم مانند جهان‬ ‫به اوج خود نرسیده بود و هیچگاه‬
‫ارباب عمائم این خبر را‬ ‫فرقی نبود ترا ز مردان‬ ‫میشد که مسیر اجتماع زنان ایران را‬ ‫کشته و یا شمعآجین کردند و یا تکه‬ ‫بوده و چه درس خواندن او و چه‬ ‫نداشتن حجاب به اندازه این دوره که‬
‫از مخبر صادقی شنیدند‬ ‫ولی دیگر حربۀ بابیگری و یا یاد‬ ‫از مجلس روضه و تعزیه و عروسی و یا‬ ‫تکه نمودند و این زن شاعر رشید و‬ ‫از خانه بیرون جستنش شگفتآور‬ ‫از زمان ناصرالدین شاه شروع میشود‬
‫قرهالعین از کار افتاد و از یادها رفت و‬ ‫انداختن سفره تغییر داد و به اجتماع‬ ‫فاصل و نهضت طلب و مترقی را نیز‬ ‫قبیح و غیرمذهبی!! شمرده نمیشد‪.‬‬
‫گفتند که واشریعتا‪ ،‬خلق‬ ‫گویندگانی چون عارف معمم و عشقی‬ ‫میباشد‪.‬‬ ‫علت این قباحت که با ترقیات جهانی‬
‫روی زن بیحجاب دیدند‬ ‫م ّکلا و ایرج فکلی در این راه به روشن‬ ‫قرهالعین از بچگی درس خوانده‬ ‫تضاد داشت این بود که آخوندها و‬
‫ایمان و امان بسرعت برق‬ ‫نمودن اذهان کمکهای بسیار نمودند‪.‬‬ ‫آخوندنمایان هرکسی را که دم از‬
‫میرفت که مومنین رسیدند‬ ‫رفع حجاب میزد‪ ،‬متهم به بابیگری‬
‫این آب آورد و آن یکی خاک‬ ‫میکردند و از آنجائی که بابی را نیز‬
‫یک پیچه ز ِگل بر او بریدند‬ ‫واجبالقتل میدانستند حتی نهضت‬

‫ناموس بباد رفتهای را‬
‫با یک دو سه مشت گل خریدند‬
‫چون شرع نبی از این خطر جست‬

‫رفتند و به خانه آرمیدند‬
‫اینست که پیش خالق و خلق‬

‫طلاب علوم روسفیدند‬

‫مدرسه ناموس‬ ‫جمعی از زنان کاشان پس از کشف حجاب‬

‫با این علما هنوز مردم‬ ‫مرحوم عارف در یکی از تصنیفهای‬ ‫در مدارس و گوش دادن به نطق‬ ‫خفه کرده و در چاهی انداختند و‬ ‫و چون همیشه در میان عموها و‬ ‫رفع حجاب نیز تا دوران سلطنت‬
‫از رونق ملک ناامیدند!‬ ‫خود میگوید‪:‬‬ ‫خانم مدیرهها و گفتاری غیر از گفتار‬ ‫چنان رعبی در دلها ایجاد گردید و‬ ‫عموزادگان و پدر و برادرانش به‬ ‫رضاشاه فقید که نخست از نفوذ‬
‫سابق کشانید‪ .‬کم کم نشریههائی‬ ‫کشتاری آغاز شد که حتی افرادی‬ ‫مباحثهها میرفته از آنها بهره جسته‪...‬‬ ‫آخوندها کاست‪ ،‬به تأخیر افتاد و اما‬
‫سرکار خانم فروغ ظفر که یکی از‬ ‫ای رجال ایران‪ ،‬زن مگر بشر نیست‬ ‫نیز به وجود آمد که نمونه آن «زبان‬ ‫دشمنان خود را به نام «بابی» نامیده‬ ‫و از کشاکش شیخی و متشرع‬ ‫علت این اتهام و عقب افتادن نهضت‬
‫بانوان ارزنده و از پایهگذاران خدمات‬ ‫هیچکس در این ُملک فکر خیر و‬ ‫زنان» است‪ .‬این نشریه از قدیمیترین‬ ‫و آنان را میکشتند‪ .‬با این جریان‬ ‫نیک آگاه گردید‪ ،‬سپس گویا همراه‬ ‫بانوان این است که در سلطنت همین‬
‫اجتماعی نسوان ما میباشند نقل‬ ‫نشریات زنان میباشد که در پنجاه‬ ‫کوچکترین صدائی چه از طرف‬ ‫شوهرش حاجی ملا محمد به عراق‬ ‫ناصرالدین شاه‪ ،‬با قیافه یک زن شاعر‬
‫میکردند که وقتی از بختیاری به‬ ‫شر نیست‬ ‫سال قبل در شهر متعصب اصفهان به‬ ‫مردان و چه زنان به نفع آزادی و رفع‬ ‫عرب رفته و به سخنان سید کاظم‬ ‫و فاضل و آزادیخواه و ح ّریت طلبی‬

‫و یا مرحوم عشقی که برای رفع‬

‫ایرج میرزا‬ ‫میرزادهعشقی‬ ‫عارف قزوینی‬ ‫قرهالعین‬

‫تهران آمدیم و ناگزیر شدیم بنا به‬ ‫حجاب فریاد میزد‪:‬‬ ‫مدیریت بانو صدیقه دولت آبادی ماهی‬ ‫حجاب شنیده نشد زیرا هر که در این‬ ‫آشنا گردیده‪ ،‬این است همان که‬ ‫مواجه میشویم که یکی از چهرههای‬
‫عادت تهرانیان در چادر پیچیده‬ ‫ورنه تا زن به کفن سر برده است‬ ‫دو بار انتشار مییافت و باید گفت‬ ‫زمینه چیزی میگفت تکفیر شده و با‬ ‫پیدایش سید باب را شنیده با یک شور‬ ‫درخشان زنان جهان به شمار است‪.‬‬
‫شویم و روبند و پیچه بزنیم درست‬ ‫نیمـی از ملت ایـران مـردهست‬ ‫این بانوی شریف سهم بسیار مهمی‬ ‫استمداد از هیأت حاکمه و روحانیون‬ ‫شگفتآوری به هواداری او برخاسته‬ ‫کردار و گفتار و نحوه کشته شدن و‬
‫مثل اینکه در قفسی گرفتار و یا‬ ‫ولی بیش از همه اشعار ایرج میرزا به‬ ‫در بیداری بانوان ایران داشته است و‬ ‫به بابیگری متهم میشد و کار او با‬ ‫و از آنجا به بغداد و از بغداد به ایران‬ ‫دعاوی او خواه ناخواه زن و مرد ایران‬
‫در زندانی مقید شدهایم که خروج‬ ‫علت سادگیش در این مورد ورد زبانها‬ ‫چه با روزنامه و چه با خطابه و تشکیل‬ ‫کار قرهالعین مقایسه میگردید‪ .‬از‬ ‫آمده و در همه جا شوری بزرگ بپا‬ ‫را تحت تأثیر قرار داد و اولین فردی‬
‫از آن با بدنامی هم توأم بود‪ .‬و باز‬ ‫گردید که بسیار بجا است قسمتهائی‬ ‫انجمنها به این نهضت کمکهای مؤثر‬ ‫این رو اکثر بانوان و آقایانی که دم‬ ‫گردانید‪ .‬آنچه بیگمان است این است‬ ‫است که در برابر پیروان و هواداران‬
‫نقل مینمودند که در مسجدی خانم‬ ‫از حمایت زنان زدند و طرفداری از‬ ‫که قرهالعین باب را ندیده و از سخنان‬ ‫خود چادر را به دور افکند و با فصاحت‬
‫آقای افشار با چادری که رنگ روشنی‬ ‫از آن در اینجا نقل گردد‪.‬‬ ‫انجام داده است‪.‬‬ ‫رفع حجاب نمودند تا قبل از ‪ 1٧‬دی‬ ‫او نیز جز بسیار کمی نشینده بودی و‬ ‫و کمال و بلاغت و جمال خود دلها‬
‫داشت شرکت کرد و چنان غوغائی به‬ ‫برون کن از سر نحست خرافات‬ ‫در اینجا لازم است نکته را یادآوری‬ ‫‪ 131۴‬به نام بابی یا بهائیگری متهم‬ ‫این شیرزن از چیزی نهراسیده و در‬ ‫را به لرزه انداخت و انصاف باید داد‬
‫پا شد که اگر پاسبان نرسیده بود و او‬ ‫بجنب از جا که فیالتأخیر آفات‬ ‫نمائیم تا خوانندگان دریابند که‬ ‫میشدند که یحیی دولت آبادی نیز از‬ ‫هر گوشه غوغاها بپا کردی‪ »...‬بهرحال‪،‬‬ ‫در آن ایام زنی با چنین شهامت‬
‫را از در دیگر مسجد فراری نداده بودند‬ ‫گرفتم من که این دنیا بهشت است‬ ‫حتی این اقدامات نیز از ترس عوام و‬ ‫همان دسته است و بدین جهت کمتر‬ ‫مرحوم کسروی با دادن عنوان شیرزن‬ ‫و فضل و دانش یگانه و منحصر به‬
‫او را کشته بودند و عجیب این است‬ ‫بهشتی حور در لفافه زشت است‬ ‫دولتیان عوامفریب ممکن نبود فقط‬ ‫کسی جرأت موافقت با نهضت زنان و‬ ‫به او اقداماتش را زاده تصورات مذهبی‬ ‫خود او بوده است و ادعای بیهودگی‬
‫که خود خانمها هم به حفظ آن علاقه‬ ‫وسیله چند بانوی ایرانی بهتنهائی‬ ‫و فلسفی و غیره دانسته است ولی‬ ‫حجاب و تساوی زن و مرد از سوی او‬
‫داشتند و اگر قدرت و رعب رضاشاه‬ ‫بقربانت مگر سیری‪ ،‬پیازی‬ ‫عملی گردد بلکه وجود چند بانوی‬ ‫رفع حجاب را مینمود‪.‬‬ ‫آنچه از زندگانی این زن شگفتآور‬ ‫فوقالعاده است‪ .‬به هر کیفیت‪ ،‬چون‬
‫نبود امکان نداشت این رسم از شهرها‬ ‫که در روبنده و چادر نمازی!!‬ ‫خارجی و بخصوص زنان حریت طلب‬ ‫قابل توجه است و یا آنچه از زندگانی‬ ‫این زن ایرانی و محاسن او دارای هر‬
‫و یا این اعادت از میان برداشته شود‪.‬‬ ‫آمریکا عامل جرأت و پشتگرمی زنان‬ ‫زنان و مشروطیت‬ ‫او استنباط میشود این است که او‬ ‫نوع عقیده و مسلکی میخواهد باشد‬
‫تو مرآت جلال ذوالجلالی‬ ‫مترقی تهران بوده است تا جائی که‬ ‫البته بعد از کسب مشروطیت که‬
‫چرا مانند شلغم در جوالی؟‬
‫به آن خوبی‪ ،‬در این چادر کریهی‬