Page 21 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۸۹ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‪‌2‌‌‌1‬شماره‌‪1855‬‬ ‫تد روبرت گور فرضیه «محرومیت نسبی» را مبنای کار و‬ ‫برانگیخت‪ .‬در مقدمهای که به مناسبت چهلمین‬
‫جمعه ‪ ۲۵‬نوامبر تا پنجشنبه ‪1‬دسامبر ‪۲0۲۲‬‬ ‫مطالعه خود قرار داده و توضیح میدهد که اختلاف بین‬ ‫سال انتشار این کتاب در چاپ اخیر این کتاب نوشته شده‪،‬‬
‫آنچه مردم فکر میکنند سزاوار آن هستند‪ ،‬و آنچه واقعاً‬ ‫شکلگیری و سیر تحولاتی که مردم را به قیام بر میانگیزد‬
‫ادراک آنان از آن محرومیت برقرار میشود‪ .‬حال هرگاه این‬ ‫فکر میکنند میتوانند به دست آورند‪ ،‬میبایست به کانون‬ ‫به اختصار توضیح داده شده است‪ .‬هرچند که این کتاب‬
‫احساس محروم شدن از آستانه تحمل برای یک زندگی عادی‬ ‫توجهات کشیده شود‪ .‬دقیقا برخلاف تئوریهای انقلاب‬ ‫یکی از منابع اولیه و کلاسیک مطالعه رفتار مردم و چرایی‬
‫فراتر رود‪ ،‬بخشهای بزرگی از جامعه سیاسی خود را به‬ ‫که میکوشند رابطه میان شرایط پیشاانقلابی و شکلگیری‬ ‫انقلاب آنهاست‪ ،‬اما میتواند برای درک چرایی انقلاب مردم‬
‫انقلاب پیوند میبخشد‪ .‬در حقیقت‪ ،‬انگیزشهای مردم برای‬ ‫انقلاب را توضیح دهند‪ ،‬قیام مردم در این شرایط فرضیات‬ ‫ایران علیه حکومت استبداد مذهبی مفید باشد‪ .‬در اینجا آن‬
‫حرکت انقلابی برای براندازی رژیم از هما شرایط اجتماعی‬ ‫دیگری را اقتضا میکند‪ .‬در حقیقت‪ ،‬در این شرایط نوع‬ ‫مقدمه با تغییرات و توضیحاتی که میتواند در ادراک چرایی‬
‫و سیاسی سرچشمه میگیرد که خود رژیم باعث و بانی آن‬ ‫مشخصی از ابعاد روانشناسی اجتماعی میتواند علل‬
‫است‪ .‬در حالی که در اوایل عمر حکومتی خود‪ ،‬به دلیل‬ ‫و چرایی قیام مردم را نمایان سازد‪ .‬علت طرح این فرضیه‬ ‫انقلاب مردم مفید باشد تشریح میشود‪.]۵[.‬‬
‫آشکار نشدن ماهیت پلید خود‪ ،‬و همچنین باورهای سنتی‬ ‫هم این است که در هر جامعه حتا جوامع دمکراتیک نیز‬ ‫• برای مطالعه چرایی انقلاب مردم پیشنهاد میشود‬
‫مردم نسبت به دین‪ ،‬حکومت توانسته بود حمایت بخش‬ ‫امکان وقوع دارند‪ .‬آنچه امکان وقوع قیام مردم را توضیح‬ ‫بررسی هویت گروهی مردم و نارضایتی افراد محروم‪ ،‬از‬
‫عظیمی از مردم را با خود داشته باشد‪ ،‬هرگز نتوانست این‬ ‫میدهد همان حالات روحی و روانشناختی اجتماعی ناشی‬ ‫جمله گروههای به فقر کشانده شده‪ ،‬بیکاری گسترده‬
‫حمایت مردمی را به گونهای مستدام برای خود حفظ کند‪.‬‬ ‫از یاس و ناامیدی نسبت به نظام برای ایجاد اصلاحات و یا‬ ‫جوانان‪ ،‬و نارضایتی گسترده اعضای اقلیتهای قومی‪ ،‬ملی‬
‫تمامیتخواهی برآمده از ذات اجتنابناپذیر حکومت دینی‪،‬‬ ‫تغییراتی در نگرش خود به مردم و جامعه است‪ .‬درواقع‪،‬‬ ‫و مذهبی آغاز کنید‪ .‬البته این نوشتار محرومیت را به معنی‬
‫مردم با به یاس و ناامیدی کشاند و مردم با همه وجود‬ ‫قیام در باورها و نگرش آنان نسبت به مفاهیم حیاتی زندگی‬ ‫فراگیر کلمه یعنی احساس خشم عمیق نسبت به سلطه‬
‫خود دریافتهاند که این حکومت منبع اصلی تباهیها‪،‬‬ ‫رابطه مستقیم و گریزناپذیر دارد‪ .‬به سخن دیگر نمیتوان‬ ‫انحصاری گروه حاکم بر همه منابع مادی‪ ،‬انسانی‪ ،‬فکری‪ ،‬و‬
‫محرومیتها‪ ،‬ضربات عمیق به احساس هویت انسانی و‬ ‫مردم را در حالت و شرایط انقلابی فراگیر تصور کرد‪ ،‬اما‬
‫تاریخی‪ ،‬انزوای بینالمللی‪ ،‬و دیگر مصائب میباشد‪ .‬خشم‬ ‫آن دگرگونیهایی را که در روح و احساسات آنها‪ ،‬و به ویژه‬ ‫فرهنگی جامعه در نظر میگیرد‪.‬‬
‫حاصل از این شرایط باورهای مردم‪ ،‬و حتی دینداران‪،‬‬ ‫در باورها و ارزشهای مورد نظر آنان به وجود آمده است‬ ‫• علل و چرایی نارضایتی و خشم مردم مردم را باید با در‬
‫را برانگیخت و آنها را به اقدامی انقلابی فراخواند‪ .‬مردم‬ ‫نادیده انگاشت‪ .‬از این رو رابطهای مستقیم میان باور مردم‬ ‫نظر گرفتن وضعیت و رفتار آنها نسبت به مظالمی که توسط‬
‫میدانند که باید از محرکهای انقلابی پرهیز کنند‪ ،‬اما برای‬ ‫برای دگرگونیهای بنیادین در بن و شالوده جامعه‪ ،‬که همانا‬ ‫دولت استبدادی بر آنها تحمیل شده‪ ،‬درک کرد‪ .‬بنابراین برای‬
‫آنها راه حل دیگری بجز قیام علیه شرایط موجود باقی نمانده‬ ‫با اضمحلال نظام اسلامی میسر میشود‪ ،‬و عزم و ارادهای که‬ ‫درک حقیقی چرایی خشم مردم باید به سخن و خواست آنها‬
‫است‪ .‬بنابراین‪ ،‬اگر اموال وابستگان به رژیم را آتش میزنند‪،‬‬ ‫در آنان برای تغییر ایجاد شده‪ ،‬وجود دارد‪ ،‬به گونهای که آن‬ ‫گوش فرا داد‪ ،‬نه آنچه دیگران (تحلیلگران مختلف و یا منابع‬
‫اگر عمیقا خشمگین هستند‪ ،‬و اگر از واژههایی مانند فحش‬ ‫خارجی) در مورد مردم میگویند‪ .‬باید صدای مردم را شنید‪.‬‬
‫دادن استفاده میکنند‪ ،‬باید ریشههای آنرا در همان خشم‬ ‫باورها حتی بر برنامه اقدام مردم پیشی میگیرد‪.‬‬ ‫این تنها راه برای درک شرایط مردم و فریاد انقلابی آنان علیه‬
‫گزاره اصلی فرضیه ناامیدی‪ -‬پرخاشگری این است که‬
‫آنان نسبت به سیستم جستجو کرد‪.‬‬ ‫هرچه ناامیدی مردم بیشتر باشد‪ ،‬میزان پرخاشگری آنها علیه‬ ‫حکومت مذهبی است‪.‬‬
‫اگر مردم در معرض محرکهایی قرار گیرند که نمیتوانند‬ ‫منبع سرخوردگی و یاس بیشتر خواهد بود‪ .‬این فرضیه مبنای‬ ‫• باید این پرسش را فراراه اندیشه نقادانه خود قرار داد که‬
‫از آن اجتناب ورزند یا بر آن غلبه کنند‪ ،‬تمایل ذاتی پیدا‬ ‫انگیزشی لازم را برای اقدامات انقلابی فراهم میکند‪ :‬هرچه‬ ‫چرا شکلگیری احساس نادیده گرفته شدن مردم‪ ،‬که ریشه‬
‫میکنند که به منابع آنها ضربه وارد آورند‪ .‬اینگونه اقدامات‬ ‫شدت ناامیدی و محرومیت بیشتر باشد‪ ،‬درجه و شدت‬ ‫اصلی همه نابرابریها و بی عدالتیهاست‪ ،‬و آسیبهای‬
‫مردم ممکن است ناامیدی آنها را کاهش دهد و یا حتی‬ ‫هویتی عمیق بر آنها‪ ،‬همه اعضای جامعه را به اعتراضات‬
‫ندهد‪ ،‬اما به نظر میرسد که واکنش ذاتی رضایتبخشی‬ ‫انقلاب فزونی مییابد‪]۷[.‬‬ ‫گسترده‪ ،‬و در نهایت به انقلاب در برابر رژیم استبدادی‬
‫برای آنها در قبال ناامیدی است‪ .‬پاسخهای نوآورانه مردم‬ ‫بنابراین‪ ،‬هرچه میزان ناامیدی بیشتر باشد‪ ،‬مردم را به‬
‫ممکن است به نوبه خود حتی شامل توسل به خشونت‬ ‫واکنشی شدیدتر علیه ناامیدکنندگان خود برمیانگیزد‪ .‬این‬ ‫اسلامی کشانده است‪.‬‬
‫انگیزش در درون احساسات و تمایلات طبیعی انسان برای‬ ‫• دقت در انگیزههای کسانی که میخواهند رهبری‬
‫باشد‪]۸[.‬‬ ‫تغییر در شرایط زندگی شکل گرفته‪ ،‬و سپس ذهنیت مردم‬ ‫انقلاب مردم را در دست گرفته و به ویژه میکوشند در میان‬
‫بنابراین‪ ،‬و در همه حال‪ ،‬اولا شرایط انقلابی واکنشی طبیعی‬ ‫برای شیوه ایجاد تغییر را آماده میسازد‪ .‬در اینجاست که‬
‫به یاس و ناامیدی و خشم حاصل از آن نسبت به فریبها‬ ‫تردیدها و ترسها فرو میریزد و این باور به وجود میآید‬ ‫افراد آسیبدیده جایگاهی داشته باشند‪.‬‬
‫و تبهکاریهای حکومت است؛ ثانیا استعداد انقلابی بودن‬ ‫که قیام تنها ره پایان بخشیدن به شرایط موجود است‪ .‬جالب‬ ‫• مطالعه انگیزهها و راهبردهای دولت سرکوبگر در برخورد‬
‫جمعی با شدت و دامنه محرومیت و سرکوبهای مستمر‬ ‫اینکه این شیوه تحلیل بیارتباط با گفتمان حقوق بشر‬ ‫با مردم نیز میبایستی مورد توجه قرار گیرد‪ .‬آیا سیاستهای‬
‫حکومت با یکدیگر ملازمه دارند‪ ]۹[.‬به عبارت روشنتر‪،‬‬ ‫بینالمللی نیز نیست‪ .‬اعلامیه جهانی حقوق بشر در مقدمه‬ ‫حکومت استعدادهای نهفته در قیام مردم را افزایش و یا‬
‫اگر بین آنچه مردم باور دارند سزاوار آن هستند‪ ،‬و آنچه‬ ‫قیام مردم را به عنوان آخرین راهکار‪ ،‬یعنی بعد از اینکه‬ ‫کاهش میدهد؟ آیا اساسا‪ ،‬آنگونه که جریانات اصلاحطلب‬
‫در اختیار آنها قرار دارد‪ ،‬ناسازگاری قابل توجهی وجود‬ ‫همه درها از سوی حکومت بر روی مردم بسته میشود‪،‬‬ ‫میگویند‪ ،‬حکومت تمایلی به باز کردن پنجرههای گفتگو‬
‫داشته باشد‪ ،‬واکنش مردم نسبت به آن امری طبیعی و‬ ‫با مردم و انجام اصلاحاتی در ساختار نظام دارد؟ بیتردید‬
‫غیر قابل اجتناب است‪ .‬تد گور بر این باور است که حتی‬ ‫مورد شناسایی قرار میدهد‪.‬‬ ‫پاسخ به این پرسش منفی است‪ .‬نظام دینی ماهیتا و ذاتا‬
‫اگر این احتمال وجود داشته باشد که نیازهای اساسی آنها‬ ‫از آنجا که شناسائی حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانواده‬ ‫نمیتواند اصلاحپذیر باشد‪ .‬اصلاحگری و تعامل در این نظام‬
‫برآورده خواهد شد‪ ،‬بازهم وقوع قیام مردم اجتناب ناپذیر‬ ‫بشری و حقوق یکسان و انتقالناپذیر آنان اساس آزادی و‬
‫است زیرا در همان باورهای مردم مشروعیت حاکمیت‬ ‫دینی به لحاظ منطقی جمع نقیضین[‪ ]۶‬است‪.‬‬
‫فروریخته است و هیچ امکان اصلاح در آن وجود ندارد‪ .‬این‬ ‫عدالت و صلح را در جهان تشکیل میدهد‪،‬‬ ‫• در مطالعه چرایی قیام مردم جان به لب رسیده‪،‬‬
‫موضوع را میتوان از زاویه دید تفاوت میان نیازهای عادی‬ ‫از آنجا که عدم شناسائی و تحقیر حقوق بشر منتهی به‬ ‫و شیوههایی که میتواند آنها را در به پیروزی رساندن‬
‫و رفاهی مردم و نیازهای اساسی هویتی آنها نیز بررسی‬ ‫اعمال وحشیانهای گردیده که روح بشریت را به عصیان‬ ‫انقلابشان یاری رساند‪ ،‬باید شواهدی را از موفقیتهای‬
‫کرد‪ .‬اگر حتی نیازهای عادی نیز با انجام اصلاحاتی تامین‬ ‫واداشته و ظهور دنیائی که در آن افراد بشر در بیان و عقیده‬ ‫جنبشهای اجتماعی و سیاسی‪ ،‬خط مشی و ایدئولوژی آنها‪،‬‬
‫شود‪ ،‬که البته در این شرایط امری محال است‪ ،‬همان نیاز‬ ‫آزاد و از ترس و فقر فارغ باشند به عنوان بالاترین آمال بشر‬ ‫و نمونههایی از اقدام سیاسی موفق جستجو کرد تا بتوان‬
‫حیاتی مردم برای دریافت خویشتن مستقل انسانی خویش‬ ‫نارضایتیهای گسترده‪ ،‬قیام عمومی مردم‪ ،‬بسیج نیروها‪ ،‬و‬
‫که لازمه شکلگیری هویتی آنان است‪ ،‬دست زدن به قیام‬ ‫اعلام شده است‪،‬‬ ‫انتخابها را در میان ساز و کارهای مختلف سیاسی نافذ و‬
‫علیه حکومت را ناگزیر میسازد‪ .‬در اینجا باز همان رابطه‬ ‫از آنجا که اساساً حقوق انسانی را باید با اجرای قانون‬
‫میان یاس و ناامیدی از تغییر شرایط تا زمانی که این رژیم‬ ‫حمایت کرد تا بشر به عنوان آخرین علاج بقیام بر ضد ظلم‬ ‫تأثیرگذار نمود‪.‬‬
‫حکومت را در دست دارد‪ ،‬و ضرورت قیام یکبار دیگر آشکار‬ ‫• تحلیل صحیحی از فشارها و محدودیتهای بینالمللی‬
‫میشود‪ .‬در نظر بگیریم که اساسا سرخوردگی مانند مانعی‬ ‫و فشار مجبور نگردد‪،‬‬ ‫که میتواند بر نحوه واکنش حکومت اسلامی و اقدامات‬
‫بر سر راه رفتار هدفمند باشد‪ ،‬در حالی که تمایل به قیام‬ ‫از این رو‪ ،‬شدت محرومیت از مواهب طبیعی یک زندگی‬
‫رفتاری کاملا طبیعی است که به دلیل آسیبهای جدی که‬ ‫عادی‪ ،‬که موجبات آسیبهای انسانی و جسمی را باعث‬ ‫سیاسی آن تأثیرگذار باشد‪ ،‬اجتنابناپذیر است‪.‬‬
‫میشود‪ ،‬انگیزش لازم برای قیام را فراهم میآورد‪ .‬علاوه بر‬ ‫• اینکه چگونه اقدامات سیاسی و واکنشهای دولت بر‬
‫بر حیات مردم وارد شده است‪ ،‬خود را به نمایش‬ ‫این‪ ،‬نسبت مشارکت مردم در قیام علیه حکومت جابر با‬ ‫گروههای درگیر تأثیر میگذارد‪ ،‬باید مورد توجه قرار گیرد‪ .‬هر‬
‫یک از طرفین‪ ،‬و گروههای سیاسی مرتبط با آنان‪ ،‬تا چه اندازه‬
‫سودمیبردیاضررمیکندنیزبایددرکانونتوجهاتقرارگیرد‪.‬‬