Page 48 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۲ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌4‌‌‌8‬شماره‌‪‌1888‬‬
‫جمعه ‪ ۶‬تا ‪ 1۲‬مردادماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫آخرین سالهای زندگی شاه؛ بازنشر‬
‫گفتگوبااندرواسکاتکوپر‪،‬نویسندهکتاب«سقوطبهشت»(بازنشرازمهرماه‪)۱۳۹۵‬‬

‫اندرو اسکات کوپر؛ عکس از ‪ :‬هالی هلفگات‬ ‫=نویسندهی «سقوط بهشت»‪« :‬گمان میکنم که روایت‬
‫من به عدم تعادلی که در یادآوری تاریخ این دوره وجود‬
‫کردن زندگی سیاسی مردم و اعطای آزادی بیشتر به آنان‬ ‫تاریخ مدرن ایران بهشمار میرود‪.‬‬ ‫دارد میپردازد‪ .‬شاه و دولتاش اشتباهاتی را مرتکب شدند‬
‫صورت گرفت‪ .‬در این زمینه باید این امتیاز را به شاه داد که‬ ‫=آیا در جریان پژوهشهای خود به دلیل و نکات‬ ‫ولی ما نیز باید خدماتی را که انجام دادند مورد توجه قرار‬
‫متوجه شد برای جلوگیری از فشاری که بر درون سیستم وارد‬ ‫تازهای برخوردید؟ کتاب شما بر روایت تاریخی دودمان‬ ‫دهیم‪ .‬آنان در شرایط بسیار دشوار جنگ سرد کار میکردند‬
‫میآید باید دست به انجام اصلاحاتی بزند‪ .‬پسندیده نیست‬ ‫و گمان نمیکنم که ایرانیان بهاندازه کافی به این مطلب‬
‫که شاه را به خاطر آنکه متوجه نشد چه تحولی در داخل‬ ‫پهلوی چه چیزی میافزاید؟‬
‫ــ گمان میکنم که روایت من به عدم تعادلی که در‬ ‫توجه داشته باشند‪».‬‬
‫ممکت در حال وقوع است ملامت کرد‪.‬‬ ‫یادآوری تاریخ این دوره وجود دارد میپردازد‪ .‬شاه و‬ ‫=«نقش آمریکا در این سقوط را نمیتوان به سادگی انکار‬
‫تصمیم او برای پایداری در اجرای اصلاحات با وجود‬ ‫دولتاش اشتباهاتی را مرتکب شدند ولی ما نیز باید‬ ‫کرد‪ .‬آنچه به نظر ایرانیان توطئهی آمریکا میآید به نظر‬
‫بدبینی شدید و بدگمانی مردم‪ ،‬مخالفت‪ ،‬خرابکاری و سوء‬ ‫خدماتی را که انجام دادند مورد توجه قرار دهیم‪ .‬آنان در‬
‫نیت خارجی‪ ،‬گرچه در آخر کار به راه کج رفت‪ ،‬قابل تحسین‬ ‫شرایط بسیار دشوار جنگ سرد کار میکردند و گمان نمیکنم‬ ‫من بسیار شدیدتر از آن یعنی عدم مسئولیت است‪».‬‬
‫است‪ .‬چه راه دیگری داشت؟ ما باید به خاطرداشته باشیم‬ ‫که ایرانیان بهاندازه کافی به این مطلب توجه داشته باشند‪.‬‬ ‫=«به نظر من زمانی که ایرانیان بر این باورند که آمریکا‬
‫که شاه میدانست مبتلا به بیماری مرگآور سرطان است و‬ ‫=کتاب شما را تلاشی برای اعادهی حیثیت دودمان‬ ‫بود که شاه را به زمین زد‪ ،‬اعتباری بسیار بزرگ برای آن‬
‫پهلوی توصیف کردهاند؛ آیا به نظر شما این توصیف‬ ‫کشور قائلاند در حالی که آمریکا شایستگی این اعتبار را‬
‫درواقع فرصت زیادی برایش نمانده بود‪.‬‬ ‫در این مورد ندارد‪ .‬تلاش مردم ایران برای آن است که گناه‬
‫از نظر خارجی‪ ،‬نباید نقش کشورها و زمامداران عرب را که‬ ‫عادلانه است؟‬ ‫بدبختی خود را به گردن دیگران بیندازند‪ .‬ایرانیان ثروتمند‬
‫به خاطر پشتیبانی شاه از امضای موافقتنامهی کمپ دیوید‬ ‫ــ من با این برداشت موافق نیستم‪ .‬من هرگز تلاشی برای‬ ‫در سال ‪ ۱۹۷۷‬و چه بسا زودتر‪ ،‬کشورشان را ترک کردند‪.‬‬
‫به وسیلهی سادات به شدت مخالف او بودند از نظر دور‬ ‫اعادهی حیثیت شاه و یا هر شخص دیگری نکردهام‪ .‬در‬ ‫اگر این گروه در ایران مانده بودند و هنگامی که شاه نیاز‬
‫داشت‪ .‬حملات تروریستی و اقدامات تخریبی و سابوتاژ که‬ ‫جریان پژوهشهایی که انجام دادم متوجه شدم که بسیاری‬ ‫به کمک داشت به کمکاش شتافته بودند چه بسا انقلابی‬
‫از طرف قذافی و عرفات پشتیبانی میشد به شدت به مردم‬ ‫از تودهی ایرانیان از هماکنون شاه و میراثی را که از خود‬
‫ایران اعلام خطر کرد و این وقایع درست در زمانی صورت‬ ‫به وقوع نمیپیوست‪».‬‬
‫گرفت که شاه در نظر داشت اختیارات خود را بهنخستوزیر‬ ‫بجا گذاشت بار دیگر ارزیابی میکنند‪.‬‬ ‫=«به نظر من شگفتآور بود که وی قهرمان ایجاد‬
‫منتقل کند‪ .‬فقط فاجعهی ماه اوت ‪ ۱۹۷۸‬سینما رکس را‬ ‫درواقع من در جریان دیدار خود از ایران در سال‬ ‫پارکها‪ ،‬صرفهجویی در مصرف آب و توسعهی منابع‬
‫به خاطر بیاورید که به وسیلهی پیروان خمینی انجام شد‪.‬‬ ‫‪ ،۲۰۱۳‬متوجه این نکته شدم که گروهی از روشنفکران و‬ ‫انرژیهای جایگزین در زمانی شد که دیگران یا نسبت به‬
‫نقش آمریکا در این سقوط را نمیتوان به سادگی انکار‬ ‫نویسندگان ایرانی سالهاست سرگرم بررسی چنین روایاتی‬ ‫آن علاقه نداشتند و یا اصلا نمیدانستند و از این مباحث‬
‫کرد‪ .‬آنچه به نظر ایرانیان توطئهی آمریکا میآید به نظر من‬ ‫شدهاند که بسیار به دردشان خورده است‪ .‬مشکل آن است‬
‫که کنجکاوی آمیخته با روشنفکری‪ ،‬نسل بعدی را راضی‬ ‫آگاه نبودند‪».‬‬
‫بسیار شدیدتر از آن یعنی عدم مسئولیت است‪.‬‬ ‫نمیکند‪ .‬امیدوارم که دانشجویان و دانشپژوهان جوان‬
‫=تصور میکنید اگر شاه رویهی دیگری غیر از آنچه‬ ‫هدف حملات و انتقاداتی که من قرار گرفتم‪ ،‬قرار نگیرند‪.‬‬ ‫اندرو اسکات کوپر نویسنده «‪»The Fall of Heaven‬‬
‫آنان باید به خاطر داشته باشند که ما برای خوش آمدن‬ ‫کتاب تازهای درباره آخرین روزهای ایران شاهنشاهی است‪.‬‬
‫انتخاب کرد در پیش میگرفت از وقوع انقلاب جلوگیری‬ ‫دیگران و یا رضایت از آنچه وجود دارد‪ ،‬نیامدهایم‪ .‬باید‬
‫میشد؟‬ ‫کتاب قبلی این نویسنده «سلاطین نفت» نام داشت‪.‬‬
‫بپرسیم و باز هم بپرسیم‪.‬‬ ‫پرسش‪ :‬چه چیز سبب شد که شما کتابی درباره پهلویها‬
‫ــ گروهی را عقیده بر این است که شاه باید در ماه مه‬ ‫=به نظر شما چرا انقلاب ایران در سال ‪ ۱۹۷۹‬بهوقوع‬
‫‪ ۱۹۷۸‬رویهی شدیدتری اتخاذ میکرد‪ .‬این توصیه را رؤسای‬ ‫و واپسین روزهای ایران شاهنشاهی نوشتید؟‬
‫امنیت کشور به او پیشنهاد کردند‪ .‬ولی راه حل کوتاهمدت‬ ‫پیوست؟ چه عامل مهمی باعث بروز این انقلاب شد؟‬ ‫پاسخ‪ :‬نخستین موج نگارش کتاب در این باره به‬
‫ممکن است مشکلات فزونتر درازمدتی به وجود آورد‪.‬‬ ‫ــ فهمیدن انقلابها بسیار دشوار و پیشبینی آنها دشوارتر‬ ‫سالهای دهه ‪ ۸۰‬و ‪ ۹۰‬بر میگردد‪ .‬این کتابها به وسیله‬
‫ملاحظه کنید که امروز در مصر چه میگذرد‪ .‬در سال ‪۲۰۱۳‬‬ ‫است‪ .‬فشار اقتصادی که به خاطر ضربهی نفت در سالهای‬ ‫دانشمندان علوم سیاسی‪ ،‬دیپلماتها و مقامات گذشته‪،‬‬
‫‪ ۱۹۷۳-۱۹۷۴‬به وجود آمد همزمان با تصمیم شاه به باز‬ ‫روزنامهنویسان و کارشناسان‪ ،‬به رشته تحریر درآمد‪ .‬بعضی‬
‫سیسی رئیس جمهور گروههای اسلامی را در هم‬ ‫از این نوشتهها خوب بود و برخی دیگر تعریفی نداشت‪.‬‬
‫بیشتر اینگونه نوشتهها بیطرفانه نیست و انعکاسی از‬
‫باورهای تعصبآمیز و دور از بیطرفی از دوران جنگ‬
‫سرد است‪ .‬تقریباً در تمام این نوشتهها به نحوی ناگوار‪ ،‬از‬
‫شاه انتقاد شده و خارج از چند استثنا‪ ،‬تمام این کتابها‬
‫شاه را دستنشانده و عامل آمریکا قلمداد کردهاند و او‬
‫را دیکتاتوری خونخوار و زمامداری کاملا بیگانه و جدا از‬

‫مردماش معرفی کردهاند‪.‬‬
‫تاریخنگاران حرفهای (مانند آنان که درجهی دکترا دارند)‬
‫در کناری نشسته و در انتظار آنند که گرد و غبار حوادث‬
‫فرو نشیند‪ .‬ما معمولا تا زمانی که اطمینان پیدا نکنیم که‬
‫اسناد و یا مردمانی را در اختیار و دسترس خود داریم که‬
‫آمادهاند علناً و بدون پردهپوشی درباره مسائل اظهار نظر‬
‫و عقیده کنند‪ ،‬خود را گرفتار گفتگوهای تاریخی نمیکنیم‪.‬‬
‫شاه و شهبانو‪ .‬کتاب اندرو اسکات کوپر«سقوط بهشت»‬
‫نخستین کتابی است که گمان میکنم سرآغاز انتشار کتابها‬
‫و مقالات تازهای شود که به بررسی تاریخ ایران در سالهای‬
‫‪ ۱۹۷۰‬و ‪ ۱۹۸۰‬ایران بپردازند‪ .‬این دوره بخش جالبی در‬