Page 20 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۵۰ (دوره جديد
P. 20

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌0‬شماره‌‪‌1۹1۶‬‬
                                                                                                              ‫جمعه ‪ ۲۷‬بهمنماه تا ‪ ۳‬اسفندماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫خطوط آیینی چپگرایی جهانگستر (بخش ‪)۱‬‬

                                                                                                                   ‫=هرچند که چپهای جدید نظریه و کارکرد چپ سنتی‬

                                                                                                                   ‫را به چالش میکشیدند‪ ،‬اما سقوط اتحاد شوروی که اگرچه‬
                                                                                                                   ‫در آن پرولتاریا به قدرت رسیده بود اما تغییری در سیستم‬
                                                                                                                   ‫جهانی به وجود نیاورده بود‪ ،‬ضربه شدیدی برای کل اندیشه‬

                                                                                                                                                    ‫چپگرایی بود‪.‬‬
                                                                                                                   ‫=اصل اندیشه چپ همچنان همان داعیه پیشین باقی‬
                                                                                                                   ‫ماند‪ :‬ایالات متحده آمریکا حالا با سلطه نوین نولیبرالیستی‬

                                                                                                                                    ‫خود حیات جهانی را تهدید میکند‪.‬‬
                                                                                                                   ‫=چپگرایی جهانگستر یک شکست تاریخی بزرگ را‬
                                                                                                                   ‫تجربه کرده است‪ .‬دلیل این ناکامی را نه در شرایط عینی‬
                                                                                                                   ‫انقلاب‪ ،‬بلکه بیشتر در ناتوانی چپ جهانی در شکل دادن‬
                                                                                                                   ‫به خود به عنوان یک بازیگر سیاسی و مداخله در شرایط‬
                                                                                                                   ‫موجود با وجود ج ّو مساعد اقتصاد سیاسی باید جستجو‬
                                                                                                                   ‫کرد‪ .‬با این سردرگمیها‪ ،‬چپ نمیتواند آرمان مشخصی مگر‬
                                                                                                                   ‫ضدیت با آمریکا را با همان عنوان کهنه امپریالیسم دنبال‬
                                                                                                                   ‫کند‪ .‬در مواردی چپ جهانی نیز دستان خود را در دست‬
                                                                                                                   ‫اسلامگرایی سیاسی قرار داده است تا با مدد آن بتواند‬

                                                                                                                                         ‫امپریالیسم را به زانو درآورد‪.‬‬

‫میان ‪ ٪۱‬صاحب ثروت و قدرت و ‪ ٪۹۹‬در حال استثمار‬              ‫سال بعد از مرگ او در ‪ ۳۱‬اوت ‪ ۲۰۱۹‬انتشار یافت‪ ،‬میتواند‬   ‫محمود مسائلی – در دو نوشتار پیشین با عناوین‬
‫مشاهده کرد‪ .‬ساز و کارهای فزاینده سرمایهداری و تمرکز‬        ‫راهنمای قابل اطمینانی برای کسانی باشد که تمایل دارند‬    ‫«موضوعات چپگرایی در طیف اندیشه سیاسی» و «چپ‬
‫شرکتهای تولیدی در سیستم جهانی مدرن‪ ،‬موجبات‬                 ‫با چپ جهانگستر‪ ،‬البته در جهان غرب‪ ،‬آشنا شوند‪ .‬شاید‬      ‫کلاسیک‪ :‬پاسخی به بحران؟» با رعایت اختصار ویژگیهای‬
‫شهرنشینی را فراهم آورد‪ .‬این شهرنشینی سیستم جهانی‬           ‫مهمترین ویژگی کتاب یادشده این است که او پرسشهای‬         ‫اندیشه چپ‪ ،‬تا حدودی توضیح داده شدند‪ .‬هدف از این‬
‫مدرن به نوبه خود راههای جدیدی را به روی طبقات‬              ‫اساسی در مورد رابطه چپ با انترناسیونالیسم را مطرح‬       ‫نوشتارها فقط معرفی بنیادهایی از اندیشه چپ است که‬
‫کارگر برای به چالش کشیدن شیوههای استثمار توسط‬              ‫ساخته و توضیح میدهد که چگونه چپ میتواند نقشه‬            ‫شاید کمتر برای ایرانیان شناخته شده هستند‪ .‬به همین‬
                                                           ‫راه جدیدی را در قرن بیست و یکم برای خود ترسیم کند‪.‬‬      ‫منظور‪ ،‬امید این است که کسانی که خود را چپ معرفی‬
                        ‫نیروهای مسلط باز کرد‪.‬‬              ‫بخشهایی از این کتاب در اینجا در اختیار علاقمندان قرار‬   ‫میکنند‪ ،‬به شناختی علمی دست یافته‪ ،‬و در صورت‬
‫انقلاب فرانسه ساختار نظام جهانی مدرن را با دو مفهوم‬
‫جدید تغییر داد‪ .‬اول اینکه تغییرات دائما اتفاق میافتند‪.‬‬                                       ‫میگیرد‪]iii[.‬‬                  ‫ضرورت در بازبینی باورهای خود همت گمارند‪.‬‬
‫قبل ًا تصور میشد که تغییر امری غیرعادی و استثنایی است‬                                                              ‫از آنجا که چپگرایی به یک جریان نسبتا نیرومند‬
‫که همیشه با بازگشت به هنجارهای سنتی از بین میرود‪.‬‬          ‫سرمایهداری و جنبشهای ضد سیستم از ‪ ۱۷۸۹‬تا ‪۱۹۶۸‬‬           ‫جهانگستر به ویژه در غرب تبدیل شده است‪ ،‬مناسب است‬
‫درواقع انگار هر انقلابی‪ ۳۶۰‬درجه میچرخد و از همانجایی‬       ‫جنبشهای اجتماعی چپ و احزاب سیاسی چپگرا تقریباً‬          ‫نوشتار کوتاه دیگری در باره چپگرایی جهانگستر نیز تهیه‬
‫که شروع شده به پایان میرسد‪ .‬اما امروزه واژه انقلاب در‬      ‫همیشه ادعا کردهاند که در ارزشها و سیاستهای خود‬          ‫و در اختیار علاقمندان قرار گیرد‪ .‬اما برای اینکه بتوان اصل‬
‫اصطلاحات اجتماعی و سیاسی برای توصیف گسست از‬                ‫بینالمللیگرا هستند‪ ]iv[.‬آنچه در سه فصل از کتاب یادشده‬   ‫بیطرفی در تحلیل را رعایت کرد‪ ،‬به ذهنم رسید شاید بدیل‬
‫گذشته و نه بازگشت به آن به کار میرود‪ .‬دوم اینکه مردم‬       ‫توضیح داده شده است‪ ،‬اینست که واقعیت عمل در سه‬           ‫مناسب برای این منظور این باشد که خلاصهای از آثار یکی‬
‫باید حاکم بر سرنوشت خویش باشند‪ .‬درواقع نظریه کهن‬           ‫دوره زمانی گذشته‪ ،‬حال و آینده مورد تحلیل قرار گیرد‪.‬‬     ‫از برجستهترین متفکران چپگرای جهان که از مقام آکادمیک‬
‫حاکمیت مطلقه از طریق انقلابات مردمی به چالش کشیده‬          ‫والرشتاین امیدوار است نشان دهد که امروز چیزی وجود‬        ‫بالایی نیز برخوردار است‪ ،‬در اختیار علاقمندان قرار گیرد‪.‬‬
‫میشوند تا بتوانند مردم را حاکم بر سرنوشت خویش سازند‪.‬‬       ‫دارد که میتوانیم آن را چپ جهانی نامید‪ .‬این چپگرایی‪ ،‬به‬  ‫امانوئل والرشتاین جامعهشناس سیاسی برجسته‬
‫این دو مفهوم‪ ،‬عادی بودن تغییرات و حاکمیت مردم در‬           ‫باور او‪ ،‬نه تنها توسط راست جهانی‪ ،‬بلکه توسط جنبشها‬      ‫آمریکایی و پدر فکری نظریه «سیستمهای جهانی»[‪ ]i‬که‬
‫سراسر نظام تاریخی گسترش یافته و «تغییر» بنیادی نظام‬        ‫و احزابی که خود را چپ‪ ،‬یا حداقل چپ میانه میخوانند‪،‬‬      ‫در حوزه نظریههای وابستگی قرار میگیرد‪ ،‬بیتردید یکی‬
                                                                                                                   ‫از جذابترین و قانعکنندهترین تحلیلها را درباره چپ‬
           ‫توسط «مردم» را مشروعیت بخشیده است‪.‬‬                                  ‫مورد نقد و رقابت قرار میگیرد‪.‬‬       ‫جهانگستر ارائه کرده است‪ .‬از آنجا که نگارنده همواره‬
‫در پاسخ به این تغییرات بنیادین‪ ،‬سه آیین و کنش‬              ‫بحث اصلی با این اندیشه آغاز میشود که همیشه‬              ‫از آثار و اندیشههای این متفکر برجسته در حوزه درسی‬
‫سیاسی (ایدئولوژی) شکل گرفت‪ .‬محافظهکاری اولین و‬             ‫نظامهای تاریخی وجود داشتهاند که در آن گروههای‬           ‫استفاده میکرده است‪ ،‬یکی از آخرین آثار او را درباره‬
‫فوریترین پاسخی بود که امکان تغییرات اساسی را انکار‬         ‫نسبتاً کوچکی از دیگران بهرهکشی میکردهاند‪.‬‬               ‫چپگرایی جهانگستر به خوانندگان معرفی میکنم تا شاید‬
‫نمود‪ .‬محافظهکاران همواره اولویت قضاوت نخبگان سنتی‬          ‫استثمارشدگان نیز به نوبه خود‪ ،‬همیشه و تا جایی که‬        ‫بتوان بر پارهای از برداشتهای نادرست درباره چپگرایی‬
‫را که توسط نهادهای مذهبی حمایت میشدند‪ ،‬تأیید‬               ‫توان داشتهاند با استثمار به مقابله برخاستهاند‪ .‬نظام‬     ‫غلبه کرد‪ .‬البته معتقدم که این توضیحات میتواند به‬
‫میکردند‪ .‬لیبرالیسم به عنوان روشی جایگزین برای مهار‬         ‫جهانی مدرن که از قرن شانزدهم به بعد در قالب یک‬          ‫کسانی که با برداشتهای سطحی خود از موضوع چپ‪،‬‬
‫آنچه که میتوانست خطر باشد‪ ،‬پدید آمد‪ .‬در نگاه لیبرال‪،‬‬       ‫اقتصاد جهانی سرمایهداری شکل گرفت‪ ،‬در بهرهبرداری‬         ‫کورکورانه خود را چپگرا میدانند نیز یاری رساند تا شاید در‬
‫تغییرات اجتنابناپذیر هستند‪ ،‬و بطور ظاهری باید به‬           ‫ارزش افزوده هرچه بیشتر تلاش کرد‪ .‬این کار از طریق‬
‫حاکمیت مردم موکول شوند‪ .‬اما تحولات اجتماعی فرآیند‬          ‫قطبیسازی وابستگی کشورهای جنوب به شمال در‬                                    ‫باورهای خود تجدید نظر نمایند‪.‬‬
‫پیچیدهای است که تنها باید با احتیاط و توسط متخصصانی‬        ‫سیستمهای جهانی و ویژگیهای سلسله مراتبی آن‬               ‫والرشتاین در کتابی با عنوان «چپ جهانگستر‪ :‬دیروز‪،‬‬
‫انجام شود که دیگران آنها را برگزیدهاند‪ .‬بنابراین لیبرالها‬  ‫انجام گرفته و جریان استثمار را مستمر ساخت‪ .‬بنابراین‪،‬‬    ‫امروز‪ ،‬فردا» که توسط انتشارات راوتلج در سال ‪ ۲۰۲۱‬به‬
‫روند آهسته و محدود تحولات اجتماعی را متصور شدند‪.‬‬           ‫همیشه درجهای از استثمار وجود داشته که همواره‬            ‫چاپ رسید[‪ ،]ii‬تحلیل عمیقی از جریان چپ جهانگستر در‬
                                                           ‫نیز افزایش یافته است‪ .‬این دوقطبی شدن را میتوان‬          ‫اختیار خوانندگان قرار داده است‪ .‬از آنجا که والرشتاین خود‬
     ‫شالودهشکنی (چپگرایی) آخرین ایدئولوژی بود که‬                                                                   ‫از سرآمدان اندیشه چپ آکادمیک است‪ ،‬این کتاب که دو‬
   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25