Page 12 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۵۱ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۹1۷‬‬
‫جمعه ‪ 4‬تا ‪ 10‬اسفندماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫برنامه واگذاری كارخانجات دولتی به بخش خصوصی در ایران‪ ۲۰‬سال‬
‫زودتر از دیگر نقاط جهان انجام شد‬

‫بازنشر‬ ‫زمانی كه در راه توسعه اقتصادی قدم گذاشتیم حتی آمار واردات و صادرات كشور را نداشتیم!‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از بهمنماه ‪ ۱۳۸۰‬تا مهرماه ‪ - ۱۳۸۱‬از شماره ‪ ۸۹۲‬تا ‪)۹۲۳‬‬

‫سیاست و سیاستگذاری اقتصادی در ایران‬ ‫مقدمه‬
‫«بنیاد مطالعات ایران» هفتمین مجلد از مجموعه «توسعه و عمران ایران» را چاپ و منتشر كرد‪ .‬این مجلد به خاطرات و‬
‫( بخش ‪) ۴‬‬
‫خاطرات علینقی عالیخانی‬ ‫ملاحظات دكتر علینقی عالیخانی وزیر بازرگانی و رئیس دانشگاه تهران در دوران قبل از انقلاب اختصاص دارد‪.‬‬
‫ویراستار ‪ -‬دکتر غلامرضا افخمی‬ ‫ازین مجموعه‪ ،‬قبلا گفتگو با عبدالرضا انصاری (آب و برق خوزستان) گفتگو با اكبر اعتماد (برنامه انرژی اتمی ایران) گفتگو‬
‫با پرویز مینا (تحول صنعت نفت ایران) گفتگو با منوچهر گودرزی و خداداد فرمانفرمائیان و عبدالمجید مجیدی (برنامه ریزی‬
‫مدیره آنجا بودند‪ ،‬و آنها هم كارشان را در نهایت بینظری‬ ‫عمرانی و تصمیم گیری سیاسی) گفتگو با محسن شیرازی (صنعت گاز ایران) گفتگو با باقر مستوفی (صنعت پتروشیمی ایران)‬
‫انجام دادند‪ .‬واقعاً در نهایت بینظری‪.‬‬
‫انتشار یافته كه گزیدههایی از هركدام را خوانندگان ما در صفحه «خاطرات و تاریخ» ملاحظه كردهاند‪.‬‬
‫= سئوالی كه میكنم به این منظور است كه شما وقتی‬ ‫غلامرضا افخمی كه آرشیو تاریخ شفاهی بنیاد مطالعات زیر نظر او قرار دارد در مقدمهای بر «سیاست و سیاستگذاری‬
‫كه این مقام را قبول كردید و وزیر اقتصاد شدید بینشتان‬
‫نسبت به آینده با آنچه كه در آن زمان شاه و علم مطرح‬ ‫اقتصادی در ایران» مینویسد‪:‬‬
‫كرده بودند تضاد خاصی نداشت؟ یعنی شما در همان قالب‬ ‫«علینقی عالیخانی از ‪ ۱۳۴۱‬تا ‪ ۱۳۴۸‬یعنی بیشترین سالهای دهه چهل شمسی‪ ،‬مسئولیت سیاستگذاری و اجرای سیاستهای‬
‫اقتصادی كشور را به عهده داشته است‪ .‬رابطه او با علم صمیمی‪ ،‬با منصور رسمی و با هویدا‪ ،‬اقلا در سالهای اول‪ ،‬دوستانه‬
‫فكر میكردید؟‬ ‫بود‪ ...‬شاه همواره پشتیبان عالیخانی و نظرات او بود اما در همان حال‪ ،‬شاه و هویدا هردو معتقد به اولویت رسالت دولت‬
‫ــ هیچ نوع اندیشه مشخصی در میان نبود كه دربارهاش‬ ‫در توسعه اقتصادی بودند‪ ...‬تضاد میان نیازهای اقتصاد آزاد و الزامات سیاسی حكومت‪ ،‬تنش میآفرید و بر جـّو سیاسی اثر‬
‫گفتگو بكنیم‪ .‬امكانش هم وجود نداشت‪ .‬به دلیل اینكه‪،‬‬
‫امروز تعجب ممكن است بكنید‪ .‬ما دادههای اولیه كار‬ ‫میگذاشت‪ .‬این تنشها متدرجا رابطه عالیخانی و هویدا را مشكل كرد و در نهایت منجر به استعفای عالیخانی شد‪».‬‬
‫خودمان را كه نداشتیم‪ .‬همه صحبتهایی كه میكردیم كلی‬ ‫ازین كتاب بخشهائی را برگزیدهایم كه بهتدریج میخوانید‪ .‬طبق معمول كوشیدهایم مطالب را طوری تنظیم و تقسیم بندی‬
‫بود‪ ،‬بر اساس تصوری كه داشتیم كار میكردیم‪ .‬شما در نظر‬
‫بگیرید‪ ،‬من وقتی كه رفتم به وزارت اقتصاد‪ ،‬همانطور كه‬ ‫كنیم كه هر شماره تا حدود امكان مطلب مستقلی باشد‪.‬‬
‫حضورتان عرض كردم‪ ،‬از اولین كارهایم این بود كه مقررات‬
‫صادرات و واردات را تنظیم بكنم و آن را یكی از عاملهای‬ ‫مهمتر بود فروش كارخانجات بود‪ ،‬به خاطر اینكه شما در‬ ‫= در لوایح ششگانه‪ ،‬ماده اول مربوط به قانون‬
‫اصلی مبارزه با ركود قرار بدهم‪ .‬روبرو شدم با اینكه ما‬ ‫نظر بگیرید ما در ‪ 1341‬و بعد ‪ 42‬هستیم كه میشود ‪.1963‬‬ ‫اصلاحات ارضی بود كه قبلاً هم مطرح شده بود و یكی‬
‫آمار واردات و صادرات كشور را نداریم‪ .،‬آخرین آماری‬ ‫آن چیزی كه در دهه ‪ 80‬در جهان باب شد به نام ‪Privat-‬‬ ‫دو تا ماده كه ارتباط به كار ما ندارد‪ ،‬مثل ماده پنجم كه‬
‫كه ما در اسفند ‪ 1341‬داشتیم مال ‪ 1336‬بود‪ .‬مال ‪ 5‬سال‬ ‫‪ ،ization‬كه به فارسی بسیار زشتی ترجمه شده «خصوصی‬ ‫مربوط به تغییر قانون انتخابات و اعطای حق رأی به زنان‬
‫پیش‪ .‬شما چگونه میخواهید با یك چنین آماری بگوئید كه‬ ‫سازی» این را ما ‪ 20‬سال زودتر در ایران انجام دادیم‪ .‬رفتیم‬ ‫است و نیز ماده مربوط به سپاه دانش‪ .‬ولی سه مورد‬
‫من چه دارم وارد میكنم و چه دارم صادر میكنم و چه‬ ‫دنبال اینكه كارخانجات دولتی را به بخش خصوصی بفروشیم‬ ‫دیگر اینجا هست كه یكی مربوط است به لایحه ملی كردن‬
‫قلمهائی غیرضروری است و می توان از وارداتش صرفنظر‬ ‫و این كار انجام شد‪ .‬یك مقدار كارخانهای هم كه در فهرست‬ ‫جنگلها‪ ،‬و دو تای دیگر مربوط به كارگران است‪ ،‬كه مربوط‬
‫كرد و كدامها ارز زیادی میبرند و بیفایده هستند و‬ ‫فروش نبود‪ ،‬به وزارت اقتصاد آمد‪ .‬چندتا از آنها را هم ما به‬ ‫به تقسیم سود سهام و فروش كارخانجات دولتی میشود‪.‬‬
‫كدامها ارز زیاد یا كم میبرند ولی سودمندند‪ ،‬یعنی آمار‬ ‫تدریج فروختیم به بخش خصوصی‪ .‬بنابراین ما با هیچ گونه‬
‫بازرگانیتان برابر بود با یك صفر بسیار بزرگ‪ .‬بقیه چیزها‬ ‫مانعی روبرو نبودیم و نسبتاً آسان توانستیم این كارها را‬ ‫برداشت شما راجع به این دو سه مطلب چی بود؟‬
‫هم همینطور‪ .‬راجع به بازرگانی داخلی كشور هیچ گونه‬ ‫انجام بدهیم‪ ،‬البته یك دستگاهی درست كردیم به نام شركت‬
‫اطلاعی نداشتیم‪ ،‬اینكه مثل ًا موجودی كارخانجات (‪inven-‬‬ ‫كارخانجات به مدیریت عامل مهندس محمد قرهگزلو‪ .‬چند‬ ‫ــ هیچ ایرادی این كارها نداشت‪ .‬البته سهیم شدن كارگران‬
‫‪ )tory‬چقدر است‪ .‬این اطلاعات در تصمیمگیری اقتصادی‬ ‫نفر از آن مهندسان قدیمی كاركشته كارخانجات عضو هیئت‬
‫نقش بزرگی را بازی میكند‪ .‬اتفاقاً ركود ما‪ ،‬ركود تیپیكی بود‪،‬‬ ‫در سود كارخانجات بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت و درعمل‬
‫كه اگر بخواهیم به اصطلاح انگلیسی بگوئیم (‪)recession‬‬
‫بیشتر بود تا (‪« )crisis‬بحران»‪ ،‬چون بیشتر طبقه بازرگانان‬ ‫این سهیم شدن تبدیل شد به پرداخت یك ماه حقوق اضافی‬

‫را تحت تأثیر قرار داده بود‪ ،‬و صنعت محدود ما به‬ ‫به كارگر‪ ،‬و هیچ نقش بزرگی بازی نكرد‪ .‬چیزی كه خیلی‬

‫سخنرانی علینقی عالیخانی‪ ،‬وزیر اقتصاد در کنفرانس اقتصادی (اسفند ‪)۱۳۴۱‬‬