Page 12 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۶۱ (دوره جديد
P. 12
صفحه 1 2شماره ۱۹۲۷
جمعه ۲۱تا ۲۷اردیبهشت 14۰۳خورشیدی
سیاست شاه در اقیانوس هند مورد پسند انگلیس و آمریكا نبود بازنشر
غربیها م یگفتند ما ازعهده حفظ امنیت اقیانوس هند بر م یآییم و احتیاج به مداخله ایران نداریم
پارسیانهندعلاقهزیادیبهسرمای هگذاریواقامتدرایرانداشتندومایلبودندفرزندانشانهمدرایرانخدمتكنند
(تاریخ نشر در کیهان لندن :از بهم نماه ۱۳۸۰تا مه رماه - ۱۳۸۱از شماره ۸۹۲تا )۹۲۳
سیاست و سیاستگذاری اقتصادی در ایران مقدمه
«بنیاد مطالعات ایران» هفتمین مجلد از مجموعه «توسعه و عمران ایران» را چاپ و منتشر كرد .این مجلد به خاطرات و
( بخش ) 14
خاطرات علینقی عالیخانی ملاحظات دكتر علینقی عالیخانی وزیر بازرگانی و رئیس دانشگاه تهران در دوران قبل از انقلاب اختصاص دارد.
ویراستار -دکتر غلامرضا افخمی ازین مجموعه ،قبلا گفتگو با عبدالرضا انصاری (آب و برق خوزستان) گفتگو با اكبر اعتماد (برنامه انرژی اتمی ایران) گفتگو
آورده بودند و فو قالعاده هم زیان این كار را كشیدند. با پرویز مینا (تحول صنعت نفت ایران) گفتگو با منوچهر گودرزی و خداداد فرمانفرمائیان و عبدالمجید مجیدی (برنامه ریزی
یعنی واحدهای عظیم صنعتی درست كردند كه هیچ وقت عمرانی و تصمیم گیری سیاسی) گفتگو با محسن شیرازی (صنعت گاز ایران) گفتگو با باقر مستوفی (صنعت پتروشیمی ایران)
نتوانستند از آن بهر‌هبرداری درستی بكنند .كارخان ههای
فولادساز یشان هم با راندمان پائین كار م یكرد .در ضمن انتشار یافته كه گزید ههایی از هركدام را خوانندگان ما در صفحه «خاطرات و تاریخ» ملاحظه كرد هاند.
هم جلوی بخش خصوصی را گرفته بودند و نم یگذاشتند كه غلامرضا افخمی كه آرشیو تاریخ شفاهی بنیاد مطالعات زیر نظر او قرار دارد در مقدم های بر «سیاست و سیاستگذاری
آنها به اندازه كافی كار خودشان را بگسترانند ،چون معتقد
بودند آن كارها را دولت باید بكند و دولت هم چون پول اقتصادی در ایران» م ینویسد:
نداشت نم یكرد .همه دست رو دست هم گذاشته بودند. «علینقی عالیخانی از 1341تا 1348یعنی بیشترین سالهای دهه چهل شمسی ،مسئولیت سیاستگذاری و اجرای سیاستهای
امكان صادرات كالا به هندوستان در آن موقع تقریباً نزدیك اقتصادی كشور را به عهده داشته است .رابطه او با علم صمیمی ،با منصور رسمی و با هویدا ،اقلا در سالهای اول ،دوستانه
به صفر بود .فقط مقداری ماده اولیه ممكن بود احتیاج بود ...شاه همواره پشتیبان عالیخانی و نظرات او بود اما در همان حال ،شاه و هویدا هردو معتقد به اولویت رسالت دولت
داشته باشند .ولی ،از همه مهمتر ،نفت صادر م یكردیم در توسعه اقتصادی بودند ...تضاد میان نیازهای اقتصاد آزاد و الزامات سیاسی حكومت ،تنش م یآفرید و بر جـّو سیاسی اثر
به هندوستان ،كه آن هم هنری نبود ،برای اینكه ب ههرحال
احتیاج داشتند كه مواد سوختی وارد بكنند .اما ،در برابر، م یگذاشت .این تنشها متدرجا رابطه عالیخانی و هویدا را مشكل كرد و در نهایت منجر به استعفای عالیخانی شد».
آنها برایشان بازار ایران خیلی مهم بود .چون بازار ما آزاد ازین كتاب بخشهائی را برگزید هایم كه ب هتدریج م یخوانید .طبق معمول كوشید هایم مطالب را طوری تنظیم و تقسیم بندی
بود .اینجا هم امكان بهر‌هبرداری تكنولوژی از كارخان ههای
هند باز محدود م یشد ،چون این نظام اقتصادی كه در هند كنیم كه هر شماره تا حدود امكان مطلب مستقلی باشد.
دنبال كرده بودند و اقتصاد بست های كه درش رقابت نبود،
باعث شده بود كه تكنولوژی آنها عقب بماند. اقتصادی برگردیم ،در زمانی كه من وزیر اقتصاد بودم، =شما صحبت كردید كه ما از هندوستان كمكهای
در چنین شرایطی برای ما هیچ جالب نبود كه ،فرض بكنید، هندوستان یكی از كشورهای بزرگ و صاحب نفوذ آسیا بود. تكنیكی م یگرفتیم و بعد دولت هند از شما خواست كه به
یك موتور دیزلی كه با مشخصات مثل ًا پس از جنگ دوم هر سال هم من یك یا دو بار در جلسات كمیسیو نهای جهتی كمك تكنولوژیكی به آنها بكنید ،بخصوص در زمینه
ساخته بودند ،و در عرض 20سالی كه ما داریم صحبتش اقتصادی آسیا و خاور دور و كمیسیونهای خاصی كه وزرای كالاهایی برای مصارف خانگی و غیره .هند هم یك بازار
را م یكنیم تغییراتی ندیده بود ،را از هندوستان بخریم ،تا اقتصاد یا بازرگانی این منطقه تشكیل م یدادند با همكاران خیلی گسترد های است و هم نزدیك به ایران .شبه قاره هند
اینكه برویم نوع مدرنترش را از آلمان و انگلیس بخریم ،و هندی خودم روبرو م یشدم و به تدریج بین ما دوستی
یا اگر م یخواستیم در ایران تولید بكنیم ،از ژاپن و آمریكا زیادی پیدا شد .از نقطه نظر رابطه بازرگانی ،ما مبادله در برداشت اقتصادی شما چه نقشی را ایفا م یكرد؟
كالای خیلی محدود داشتیم با هند .چون هندوستان ،كه ــ هندوستان برای من از نظر شخصی همیشه یك كشور
پروان هاش را تهیه بكنیم. در آن زمان از سوسیالیسم هندی ،به اصطلاح خودشان، فو قالعاده جالبی بوده .تاریخ و فرهنگ هند و معتقدات
اما ،از طرف دیگر ،هندوستان كادر فنی خیلی خوبی پیروی م یكرد ،درها را بسته بود .یك اقتصاد عجیب و هند و رابط هشان با كشورهای دیگر ،از جمله با خود ایران،
داشت و امكان استفاده از این كادر فنی برای ما همیشه غریب ،و معجوبی از اقتصاد آزاد و اقتصاد دولتی به وجود از گذشت ههای بسیار دور همیشه جلب توجه مرا م یكرد و
موجود بود .بخصوص كه پارسی‌های هند ،كه در اصل هنوز هم م یكند .در ضمن ،اگر بخواهیم به مسائل روز
از ایران به هندوستان رفته بودند ،و یك طبقه موفق،
خوشنام و مردمان با هنری هستند ،برای ما منبعی بودند تصویری قدیمی از کشتی رافائل در بوشهر
كه در آن كمبود كادر فنی خودمان را بتوانیم از
