Page 26 - (کیهان لندن - سال چهل و یکم ـ شماره ۵۳۶ (دوره جديد

‫صفحه ‪ 26‬شماره ‪۲۰۰۲‬‬
‫جمعه ‪ ۹‬تا پنجشنبه ‪ ۱۵‬آبان ‪14۰۴‬خورشیدی‬

‫فریب رسانهای در اینستاگرام؛ وقتی اینفلوئنسرها افکار عمومی را منحرف‬
‫میکنند و پشت جریانهای سیاسی پنهان میشوند‬

‫جریانهای سیاسی پنهان میشوند‪ .‬در ظاهر‪ ،‬به یک جریان‬ ‫محتوای زرد‪ُ ُ ،‬مسّکّن بحران‬ ‫= در ایران‪ ،‬تأثیرگذاری «اینستاگرام» رنگ و بوی خاصی‬
‫خاص وابستهاند؛ مثًالً پادشاهیخواهی یا اپوزیسیو ‌ن بطور‬ ‫در شرایط بحرانی‪ ،‬ذهن جمعی مضطرب است‪ .‬مردم‬ ‫دارد‪ .‬هربار که جامعه با بحرانی سیاسی یا اجتماعی روبرو‬
‫کلی؛ اما در عمل از این هویت به عنوان سپر استفاده‬ ‫به دنبال چیزی میگردند که اضطرابشان را کاهش دهد؛‬ ‫میشود‪ ،‬ناگهان صفحات اینستاگرامی پر میشوند از‬
‫میکنند‪ .‬هر نقدی علیه آنها‪ ،‬به عنوان «حمله به کل جریان»‬ ‫چیزی که سادهتر از واقعیت تلخ باشد‪ .‬همینجاست که‬ ‫محتوای زرد‪ ،‬شایعات و حاشیههایی که توجه مردم را از‬
‫تعبیر میشود‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬خود را از پاسخگویی معاف‬ ‫اینفلوئنسرها وارد میدان میشوند‪ :‬چالشهای بیمعنا‪،‬‬ ‫مسئلهی اصلی منحرف میکنند‪ .‬در ظاهر‪ ،‬سرگرمی است؛‬
‫میکنند و در سایهی یک شعار سیاسی‪ ،‬به انتشار محتواهای‬
‫شایعات احساسی‪ ،‬حواشی روابط و دعواهای ساختگی‪.‬‬ ‫اما در باطن‪ ،‬فریب رسانهای‪.‬‬
‫زرد و گمراهکننده ادامه میدهند‪.‬‬ ‫این محتواها درست همان نقشی را بازی میکنند که‬ ‫=الگوریتم رسانههای اجتماعی بطور کلی و به ویژه‬
‫از نگاه روانشناسی اجتماعی‪ ،‬این رفتار نوعی ساز و کار‬ ‫روانشناسان از آن با عنوان «مکانیسم تسکین عاطفی» یاد‬ ‫اینستاگرام مثل یک مغز اقتصادی طراحی شده‪ :‬هرچه‬
‫دفاعی است‪ .‬وقتی فرد احساس میکند ممکن است از سوی‬ ‫میکنند؛ مغز انسان برای فرار از فشار روانی‪ ،‬به سرگرمی‬ ‫احساسیتر باشی‪ ،‬بیشتر دیده میشوی! پستهایی که‬
‫جامعه یا مخالفان مورد حمله قرار گیرد‪ ،‬هویتی جمعی را‬ ‫پناه میبرد‪ .‬اما در سطح اجتماعی‪ ،‬این رفتار پیامد خطرناکی‬ ‫خشم‪ ،‬عشق‪ ،‬نفرت یا ترحم را برمیانگیزند‪ ،‬چند برابر‬
‫به عنوان سپر روانی انتخاب میکند‪ .‬اما در فضای رسانه‪ ،‬این‬ ‫دارد‪ :‬جامعه دچار بیحسی شناختی میشود‪ .‬در حالی که‬ ‫بیشتر از پستهای تحلیلی پخش میشوند‪ .‬نتیجه؟ محتوای‬
‫مسائل واقعی (گرانی‪ ،‬آزادی‪ ،‬سیاست‪ ،‬حقوق شهروندی)‬ ‫منطقی و متعادل‪ ،‬کمرمق میشود و جای خود را به فریاد‪،‬‬
‫سپر تبدیل به ابزار تحریف واقعیت میشود‪.‬‬ ‫نیاز به گفتگو دارند‪ ،‬اما افکار عمومی مشغول حواشی است‪.‬‬
‫از واقعیت تا توهم نفوذ‬ ‫اشک و فریب میدهد‪.‬‬
‫وقتی الگوریتم‪ ،‬احساسات را مدیریت میکند‬ ‫=درواقع ما با پدیدهای روبرو هستیم که فیلسوفان‬
‫وقتی چهرهای در شبکههای اجتماعی میلیونها‬ ‫الگوریتم رسانههای اجتماعی بطور کلی و به ویژه‬ ‫رسانه آن را «مهندسی توجه» مینامند‪ :‬شبکههای اجتماعی‬
‫دنبالکننده دارد‪ ،‬لزومًاً به معنای نفوذ واقعی نیست‪ .‬نفوذ‬ ‫اینستاگرام مثل یک مغز اقتصادی طراحی شده‪ :‬هرچه‬ ‫احساسات ما را هدایت میکنند‪ ،‬بیآنکه خودمان بفهمیم‪.‬‬
‫در عصر اینستاگرام‪ ،‬بیش از آنکه ریشه در دانش یا اعتبار‬ ‫احساسیتر باشی‪ ،‬بیشتر دیده میشوی! پستهایی که‬
‫داشته باشد‪ ،‬بر هیجان و تکرار استوار است‪ .‬کسی که بتواند‬ ‫خشم‪ ،‬عشق‪ ،‬نفرت یا ترحم را برمیانگیزند‪ ،‬چند برابر‬ ‫و اینفلوئنسرها‪ ،‬سربازان داوطلب این مهندسیاند‪.‬‬
‫مردم را بخنداند یا خشمگین کند‪ ،‬تأثیرگذارتر از کسی است‬ ‫بیشتر از پستهای تحلیلی پخش میشوند‪ .‬نتیجه؟ محتوای‬ ‫=وقتی فرد احساس میکند ممکن است از سوی جامعه‬
‫منطقی و متعادل‪ ،‬کمرمق میشود و جای خود را به فریاد‪،‬‬ ‫یا مخالفان مورد حمله قرار گیرد‪ ،‬هویتی جمعی را به عنوان‬
‫که بخواهد به آنها فکر کردن بیاموزد‪.‬‬ ‫سپر روانی انتخاب میکند‪ .‬اما در فضای رسانه‪ ،‬این سپر‬
‫اما این مدل از نفوذ‪ ،‬شکننده است‪ .‬چون بر پایهی‬ ‫اشک و فریب میدهد‪.‬‬
‫احساس ساخته شده‪ ،‬نه آگاهی‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬در‬ ‫درواقع ما با پدیدهای روبرو هستیم که فیلسوفان رسانه‬ ‫تبدیل به ابزار تحریف واقعیت میشود‪.‬‬
‫بزنگاههای سیاسی‪ ،‬جامعه بجای گفتگوی منطقی‪ ،‬درگیر‬ ‫آن را «مهندسی توجه» مینامند‪ :‬شبکههای اجتماعی‬ ‫=وقتی چهرهای در شبکههای اجتماعی میلیونها‬
‫هیجانهای لحظهای میشود‪ .‬و در چنین فضایی‪ ،‬هر کس‬ ‫احساسات ما را هدایت میکنند‪ ،‬بیآنکه خودمان بفهمیم‪ .‬و‬ ‫دنبالکننده دارد‪ ،‬لزومًاً به معنای نفوذ واقعی نیست‪ .‬نفوذ‬
‫بخواهد موضوع اصلی را مطرح کند‪ ،‬ب ‌ه راحتی در میان‬ ‫در عصر اینستاگرام‪ ،‬بیش از آنکه ریشه در دانش یا اعتبار‬
‫اینفلوئنسرها‪ ،‬سربازان داوطلب این مهندسیاند‪.‬‬ ‫داشته باشد‪ ،‬بر هیجان و تکرار استوار است‪ .‬کسی که بتواند‬
‫فریادها گم میشود‪.‬‬ ‫پنهان شدن پشت سیاست‬ ‫مردم را بخنداند یا خشمگین کند‪ ،‬تأثیرگذارتر از کسی است‬
‫پشت نقاب جریانها‬
‫پنهانشدن پشت جریانهایی مثل پادشاهیخواهی‪ ،‬دو‬ ‫یکی از خطرناکترین بخشهای این ماجرا‪ ،‬زمانی است‬ ‫که بخواهد به آنها فکر کردن بیاموزد‪.‬‬
‫فایده برای برخی اینفلوئنسرها دارد‪:‬‬ ‫که برخی از اینفلوئنسرها برای حفاظت از خود‪ ،‬پشت‬ ‫= افراد پرسر‌ و‌ صدا اما بیپشتوانه‪ ،‬با ادعای‬
‫آزادیخواهی یا عدالتطلبی‪ ،‬میدان را اشغال میکنند و‬
‫چهرههای فکری و مبارز کنار زده میشوند‪ .‬نتیجه؟ افکار‬
‫عمومی سرخورده میشود و سیاست‪ ،‬به سرگرمی تبدیل‬

‫میگردد‪.‬‬
‫=در چنین جهانی‪ ،‬دانایی و آگاهی بیش از هر زمان‬
‫دیگر ضروری است‪ .‬سواد رسانهای یعنی مقاومت در برابر‬
‫فریب‪ .‬و شاید نخستین گام برای رهایی از فریب‪ ،‬یاد‬
‫گرفتن دوبارهی دیدن باشد؛ دیدن آنچه پنهان است‪ ،‬پشت‬

‫فیلترها‪ ،‬و پشت لبخندها و شعارها‪.‬‬
‫ساموئل (پیمان) سلاحی – در جهان امروز‪ ،‬رسانهها‬
‫دیگر تنها ابزار اطلاعرسانی نیستند؛ آنها میدان نبرد‬
‫روایتها و احساساتاند‪ .‬اگر روزگاری دولتها با روزنامه‬
‫و تلویزیون افکار عمومی را کنترل میکردند‪ ،‬امروز‬
‫این نقش را الگوریتمها و اینفلوئنسرهای اینستاگرامی‬
‫برعهده گرفتهاند‪ .‬چهرههایی که در ظاهر فقط سرگرمی‬
‫تولید میکنند‪ ،‬اما در عمل بر ذهن میلیونها نفر تأثیر‬

‫میگذارند‪.‬‬
‫در ایران‪ ،‬این تأثیرگذاری رنگ و بوی خاصی دارد‪ .‬هربار‬
‫که جامعه با بحرانی سیاسی یا اجتماعی روبرو میشود‪،‬‬
‫ناگهان صفحات اینستاگرامی پر میشوند از محتوای زرد‪،‬‬
‫شایعات و حاشیههایی که توجه مردم را از مسئلهی اصلی‬
‫منحرف میکنند‪ .‬در ظاهر‪ ،‬سرگرمی است؛ اما در باطن‪،‬‬

‫فریب رسانهای‪.‬‬