نگرانی همراه با مذاکرات حساس اتمی: آیا می‌توان به رژیم ماجراجوی ایران اطمینان کرد؟

بیژن فرهودی – این هفته یکی از حساس‌ترین هفته‌ها در رابطه با مسئله هسته‌ای ایران است. امروز مذاکرات اتمی در سطح معاونان وزارت خارجه ایران و ۱+۵ در سوییس از سر گرفته شد و در روز سه شنبه ، ۳ مارس ۲۰۱۵، دو شهر واشنگتن  و مونترو در کانون توجه بین‌المللی قرار خواهند گرفت.

در این روز کنگره امریکا در واشنگتن میزبان بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل خواهد بود که قصد دارد نسبت به یک توافق‌نامه هسته‌ای احتمالی با ایران هشدار بدهد.

در همین حال در آن سوی اقیانوس اطللس، شهر مونترو در کشور بی‌طرف سوییس، میزبان جان کِری وزیر امورخارجه آمریکا و همتای ایرانی‌اش محمد جواد ظریف خواهد بود که می‌کوشند گفتگوهای فشرده برای حل مسئله هسته‌ای ایران را یک گام دیگر پیش برند.

اسراییل بیم از این دارد که دیپلماسی پرزیدنت اوباما با رژیم ایران همراه با مهلت ۳۱ مارس برای دستیابی به تفاهمی سیاسی در مورد مسئله اتمی ایران به دشمن شماره ۱ خود یعنی جمهوری اسلامی اجازه خواهد داد که سلاح اتمی تولید کند هرچند تهران پیوسته منکر این موضوع شده است.

سخنرانی نتانیاهو در اجلاس مشترک کنگره آمریکا به دعوت رهبران حزب جمهوری‌خواه در مجلس صورت می‌گیرد و قبول آن از سوی رییس دولت اسراییل، کاخ سفید را که می‌گوید این دعوت بدون هماهنگی با قوه مجریه صورت گرفته و ناقض تشریفات معمول بوده خشمگین ساخته است.

هرچند برخی مقامات دو کشور نگران هستند که این اقدام نتانیاهو به روابط نزدیک سیاسی و امنیتی این دو متحد دیرین لطمه وارد سازد  و برای نمونه مشاور امنیت ملی پرزیدنت اوباما آن را برای تار و پود پیوندهای آمریکا و اسراییل «مخرب» خوانده” با این همه هر دو طرف در تعطیلات آخر هفته کوشیدند تا تشنج بر سر ایراد این سخنرانی را تعدیل بخشند .

جان کری که برای اجتناب از دیدار با نتانیاهو در واشنگتن، تصمیم گرفت برای دیدارد با ظریف راهی سوییس شود روز یک‌شنبه اظهار داشت که مسلما مقدم نخست‌وزیر اسراییل به ایالات متحده برای سخنرانی گرامی خواهد بود و افزود: رابطه ما با اسراییل امروز از نقطه نظر امنیتی از هر مقطع زمانی دیگر در تاریخ نزدیک‌تر است. کری در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که روز شنبه با نتانیاهو صحبت کرده و افزود: ما نمی‌خواهیم این جریان به یک فوتبال سیاسی بزرگ تبدیل شود. اسراییل و آمریکا در این مورد اتفاق نظر دارند که هدف اصلی جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای است.

نتانیاهو نیز روز شنبه به هنگام بازدیدی نمادین از دیوار نُدبه که رسانه‌های ایران از آن به عنوان نیایش برای خراب کردن توافق اتمی در حال شکل‌گیری میان آمریکا و ایران یاد کرده‌اند گفت می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و بگویم که برای پرزیدنت براک اوباما  احترام قائلم .وی اضافه کرد که به پیوندهای قوی دو جانبه اعتقاد دارد و همین نیرو بوده که بر اختلافات نظری ما چه در گذشته و چه آنهایی که ممکن  است در آینده بروز کنند چیره شده است.

در این میان وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز شنبه در یک نشست مشترک خبری با همتای ایتالیایی‌اش  در اشاره‌ای آشکار به سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا اظهار داشت که تاسف‌آور است که یک گروه خاص  منافع خود را در تشنج و بحران مشاهده می‌کند و افزود نتانیاهو با هر راه حلی مخالف است.

از سوی دیگر وال استریت جورنال پرتیراژترین روزنامه آمریکا که نظراتش مورد توجه اردوی محافظه‌کاران آمریکا قرار دارد در سرمقاله‌ای زیر عنوان «ایران در آستانه هسته‌ای شدن» این اظهارات جان کری را نقل کرده که هفته پیش به کنگره گفت هیچ کس نباید در مورد یک توافق هسته‌ای با ایران پیش‌داوری کند چون این تنها مذاکره‌کنندگان هستند که از مفاد آن آگاهی دارند. اما به نوشته این روزنامه حقیقت این است که رئوس کلی این توافقِ در حال شکل‌گیری از سوی مقامات دولت به برخی دوستان روزنامه‌نگار  درز داده شده است. این رئوس نشان از آن دارد که ایالات متحده از هم اکنون آن قدر به رژیم ایران امتیاز داده که اگر هر توافقی با شرایط کنونی به امضاء رسد ایران را در آستانه تبدیل شدن به یک قدرت اتمی قرار خواهد داد.

یکی از خبرهای درز یافته به مطبوعات این است که آمریکا درخواست ایران را که طول عمر توافق اتمی به ۱۰ سال محدود شود پذیرفته است هرچند جان کری تکذیب کرده است که توافق بعد از ۱۰ سال به پایان خواهد رسید بی آنکه از جزییات  ذکری به میان آورد. وال استریت جورنال هم‌چنین می‌نویسد: ما علاقه کری برای محرمانه ماندن جریان گفتگوها را بیشتر درک خواهیم کرد اگر دیگر مقامات دولت به طور هم‌زمان خبرها را درز ندهند و در عین حال اصرار ورزند که کنگره نباید هیچ نظری در مورد هر نوع توافق هسته‌ای ابراز کند.

وال استریت جورنال این روند را یادآور می‌شود که چگونه آمریکا و متحدانش  از موضع اولیه خود که مخالفت با هرگونه غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران بود دست کشیدند: ابتدا با دادن حق نمادین غنی‌سازی در حد ۵۰۰ دستگاه سانتریفوژ موافقت کردند و در ماه ژوییه مقامات نزدیک به کاخ سفید این تعداد را به حدود ۳ هزار دستگاه افزایش دادند و در ماه اکتبر بود که لس‌انجلس تایمز گزارش داد که کری این تعداد را به ۴ هزار دستگاه افزایش داده و اکنون نیز صحبت از ۶ هزار دستگاه سانتریفوژ است. البته دولت می‌گوید تعداد چندان مهم نیست بلکه کیفیت دستگاه‌ها و پیشرفته بودن آنها مِلاک عمل است . با این حال وال استریت جورنال معتقد است که نکته اساسی این است که به ایران اجازه داده خواهد شد که  به جای برچیدن تمام دستگاه‌های سانتریفوژ که در ابتدا از سوی آمریکا خواسته شده بود آنچه را که به منزله ظرفیت صنعتی برای ساختن سلاح هسته‌ای است حفظ کند.

سرمقاله انتقاد آمیز وال استریت جورنال در مورد توافق در حال شکل‌گیری بین ایران و آمریکا در پایان به این نکته اشاره می‌کند که  توجیه دولت آمریکا در مورد امتیازاتی که به ایران داده که البته آن هم به صورت خبرهای درز داده شده به مطبوعات عنوان می‌شود این است که یک توافق هسته‌ای پایه و مبنایی برای بهبود گسترده‌تر مناسبات با ایران خواهد شد که به ثبات خاورمیانه کمک خواهد کرد. همان طور که پرزیدنت اوباما در ماه دسامبر گفت: «ایران می‌تواند قدرت منطقه‌ای بسیار موفقی باشد».

اما به نوشته این روزنامه این یک قمار بزرگ با رژیمی است که کماکان حامی گروه‌های تروریستی در گوشه و کنار جهان است، رژیم اسد را سر پا نگه داشته، از گروه‌های نیابتی برای براندازی دولت یمن استفاده کرده، جیسون رضاییان خبرنگار آمریکایی را به اتهام واهی جاسوسی به زندان انداخته، و هفته پیش نیز  در یک مانور دریایی ماکت یک ناو هواپیمابر آمریکا را در نزدیکی تنگه هرمز منفجر کر.

به عبارت دیگر، وال استریت جورنال پرسشی را مطرح می‌کند که از زمان روی کار آمدن جمهوری اسلامی مدّ نظر بوده است و آن اینکه چگونه می‌توان به چنین رژیمی که بسیاری از تعهدات بین‌المللی خود را زیر پا گذاشته و اثر انگشت‌اش در تقریبا هر ماجراجویی خارجی پیدا شده و می‌شود اعتماد کرد. در این میان، یک مقام عرب نیز به این روزنامه گفته است که ما شکست روند دیپلماتیک را به یک توافق بد ترجیح می‌دهیم. عربستان سعودی هم به صراحت اعلام کرده است که در پاسخ به اتمی شدن ایران ممکن ست به دنبال کسب توانایی‌های اتمی برود.

اما با وجود تمام امتیازات متصور برای ایران در یک توافق احتمالی هسته‌ای،  بسیاری از ناظران بر این باورند که  بعید نخواهد بود که ولی فقیه در آخرین لحظه  به خاطر سوء‌ظن خود نسبت به نیات آمریکا و نیز هراس سپاه از اینکه نزدیکی با آمریکا ممکن است  دست این نیرو را در ماجراجویی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ببندد و زمینه را برای برقراری مناسبات سیاسی فراهم سازد، مانع از امضای توافق شود.