برای طرفین هیچ راه سودمندی  جز توافق هسته‌ای وجود ندارد

تمدید مذاکرات هسته‌ای همزمان باهشدارهای روسای جمهوری آمریکا و ایران

۳۰ ژوئن هم فرارسید و سپری شد اما همان طور که انتظار می‌رفت مذاکره کنندگان ایران و ۶ قدرت بزرگ جهان نتوانستند تا پایان این مهلت  به توافق نهایی برای مهار برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها دست یابند.

در عوض طرفین موافقت کردند که  به امید کسب توافق جامع نهایی مذاکرات خود را تا ۷ ژوییه در وین ادامه دهند و تا آن زمان هم توافق نوامبر ۲۰۱۳ ژنو یا برنامه اقدام مشترک که بر اساس آن ایران در ازای تعلیق برخی تحریم‌ها محدودیت‌هایی برای برنامه هسته‌ای خود قائل خواهد شد به قوت خود باقی بماند.

خبر تمدید یک هفته‌ای مذاکرات هسته‌ای در وین با حضور محمد جواد ظریف  وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و جان کری همتای آمریکایی‌اش همراه با دیگر وزیران امورخارجه گروه ۱+۵ از سوی ماری هارف سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا اعلام شد.

تمدید با وجود پیشرفت

ظریف در پی سفری کوتاه به تهران برای مشورت با ولی فقیه و دیگر اعضای هیات حاکمه بامداد سه‌شنبه همراه با علی اکبر  صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران به وین بازگشت و مذاکرات خود را با جان کری  که پس از عمل جراحی بر روی استخوان شکسته پای راستش با چوب زیر بغل راه می‌رود از سر گرفت. ظریف که در طول روز با همتایان آلمانی و روس خود نیز دیدار کرده بود اظهار داشت که برای حصول توافق نهایی به وین امده است و فکر می‌کند که این امر عملی است.

ظریف روز چهارشنبه دیدار دوجانبه دیگری با همتای آمریکایی خود داشت و پس از آن با حالتی خوش‌بینانه به خبرنگاران گفت ما  پیشرفت کرده‌ایم و به پیشرفت ادامه خواهیم داد. ما از هر فرصتی برای پیشرفت استفاده خواهیم کرد. ظریف گوشزد کرد که تصمیم طرفین به تمدید یک هفته‌ای مذاکرات به این معنی نیست که اکنون آنها مهلت تازه‌ای تعیین کرده اند بلکه ما به مذاکره ادامه خواهیم داد. عباس عراقچی معاون ظریف نیز گفت هنوز مسایلی باقیست که قادر به حل آنها نبوده‌ایم اما جوّ مذاکرات مثبت است.

فعالیت‌های حساس هسته‌ای

دیپلمات‌ها در وین نیز پیش‌تر گفته بودند که  مذاکرات تا زمانی که لازم باشد برای حصول توافقی جامع به منظور پایان دادن به تحریم‌ها در ازای محدودیتی ۱۰ ساله برای فعالیت‌های حساس هسته‌ای ایران ادامه خواهد یافت.

دیپلمات‌ها گفته‌اند که مهلت واقعی را باید روز ۹ ژوییه دانست چرا که  هیات نمایندگی امریکا باید تا این روز یعنی ۹ ژوییه متن توافق نهایی را برای بررسی ۳۰ روزه کنگره تسلیم  قانون‌گذاران امریکایی کند و تنها پس از پایان موفقیت‌آمیز این بررسی است که پرزیدنت اوباما اجازه تعلیق تحریم‌ها را کسب خواهد کرد. بر اساس لایحه‌ای که اخیرا از تصویب کنگره گذشت  بعد از ۹ ژوییه دوره بررسی توافق توسط کنگره به ۶۰ روز افزایش خواهد یافت .
در این میان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه اعلام کرد که یوکیو آمانو مدیر کل این موسسه وابسته به سازمان ملل متحد برای حل پاره‌ای مسایل مهم باقی مانده رهسپار تهران خواهد شد. حل این مسایل برای دستیابی ایران و قدرت‌های بزرگ به توافق نهایی تا روز ۷ ژوییه ضروری است. آمانو قرار است روز پنج‌شنبه با حجت‌الاسلام روحانی و دیگر مقامات ارشد ایران ملاقات کند. گفتگوها چگونگی حل سریع تمام مسایل باقیمانده مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران از جمله روشن شدن ابعاد نظامی احتمالی این برنامه را در بر خواهد گرفت.

اختلافات باقی‌مانده

اختلافات طرفین هم‌چنان بر سر سرعت و زمان لغو تحریم‌ها و ماهیت مکانیزم بازرسی از مراکز هسته‌ای ایران از جمله مراکز نظامی و گفتگو با دانشمندان هسته‌ای متمرکز است. غرب با این بازرسی‌ها  می‌خواهد اطمینان یابد که ایران از تعهدات خود عدول نکرده و گامی در جهت تولید بمب اتم بر ندارد. دیپلمات‌های غربی می‌گویند  که به توافقی در این زمینه نزدیک شده‌اند هر چند مقامات ایرانی بر این نکته هم‌چنان تاکید دارند که دسترسی به اماکن نظامی یکی از خطوط قرمز اعلام شده از سوی ولی فقیه است.

خط و نشان کشیدن دو طرف

در این حال در  واشنگتن پرزیدنت اوباما با اشاره به اینکه مذاکره کنندگان ایرانی صحبت از نادیده گرفتن بخش‌هایی از تفاهم لوزان کرده‌اند اظهار داشت که این حرف‌ها مذاکرات جاری برای نهایی کردن توافق را به خطر خواهد انداخت.  اوباما که در یک کنفرانس خبری سخن می‌گفت افزود اگر تمام راه‌های دسترسی ایران به بمب اتم مسدود نشود و سیستم بازرسی‌ها و روند راستی‌آزمایی ناکافی باشد ما توافقی امضا نخواهیم کرد و این موضوع را کاملا به اطلاع دولت ایران رسانده‌ایم.

از سوی دیگر حجت‌الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران روز سه شنبه به قدرت‌های بزرگ هشدار داد که اگر از اجرای توافق نهایی پیشنهادی سر باز زنند تهران نیز فعالیت‌های هسته‌ای خود را «شدیدتر از آنچه در مخیله آنهاست» از سر خواهد گرفت. به گفته روحانی اگر ما به توافقی دست یابیم هر دو طرف باید به آن متعهد باشند.

هم‌زمان با ادامه روند دیپلماسی در وین و تاکید قدرت‌های بزرگ به تعهد خود برای حل مسالمت‌آمیز مساله هسته‌ای ایران، ایالات متحده به تمهیدات خود برای توسل بالقوه به نیروی نظامی برای برخورد با این مساله ادامه می‌دهد.  اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا در ماه آوریل اظهار داشت که همزمان با تمرکز واشنگتن بر روند دیپلماسی این کشور هم‌چنین از آمادگی برای به کارگیری گزینه نظامی در صورت شکست مذاکرات برخوردار است. کارتر گفت: «ما از توانایی برای بستن، عقب بردن و نابودی برنامه هسته‌ای ایران برخورداریم و من بر این باورم که ایرانی‌ها از این موضوع آگاهند و آن را درک می‌کنند.»

یادآوری گزینه نظامی

مهم‌ترین ابزار آمریکا برای اجرای گزینه نظامی یک بمب قدرتمند با قابلیت نفوذ در اعماق زمین است که از آن با نام Massive Ordinance Penetrator یا اختصارا MOP (ماپ) یاد می‌شود. بمبی به وزن ۱۵ تن که می‌تواند در ۲۰۰ پایی زیر زمین منفجر شود و مشخصا با هدف انهدام هدف‌های محافظت شده در اعماق زمین ساخته شده است. مرکز غنی‌سازی اورانیوم در فردو که در زیر کوه در نزدیکی قم احداث شده می‌تواند یکی از این هدف‌ها باشد. به گفته وزیر دفاع آمریکا «ماپ» برای چنین استفاده‌ای آماده است.

به گفته ناظران حتی اگر ایران و قدرت‌های بزرگ بتوانند تا ۷ ژوییه به توافق برسند برنامه‌های احتیاطی ارتش آمریکا به قوت خود باقی خواهند ماند. از آنجا که رژیم ایران سابقه‌ای طولانی در انجام فعالیت‌های پنهان هسته‌ای دارد و بسیاری کشورها در جامعه جهانی نسبت به صداقت عمل حکومت ایران در کنار گذاشتن ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای‌اش تردید دارند، وجود سلاحی چون «ماپ» می‌تواند در حکم عاملی بازدارنده در برابر چنین اقدامی از سوی ایران باشد.

هفته پیش در یک جلسه توجیهی در کنگره آمریکا اشتون کارتر وزیر دفاع خطاب به قانون‌گذاران گفت که مسوولیت او ایجاب می‌کند که اطمینان یابد گزینه نظامی گزینه‌ای واقعی و عملی است. به گفته کارتر هر چند این گزینه بخشی از مذاکرات نیست اما این نقشی بسیار بزرگ دارد و ما آن را جدی تلقی می‌کنیم.

ژنرال مارتین دمپسی رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا نیز که در همین جلسه حضور داشت از مشورت‌های فعالانه خود با متحدان منطقه‌ای آمریکا از جمله اسراییل سخن گفت. به گفته دمپسی اگر توافقی صورت گیرد من باید با آنها کار کنم و اگر توافقی هم صورت نگیرد باز هم باید با آنها کار کنم. وی افزود ما متعهد به کارکردن با اسراییلی‌ها هستیم.

با همه این تفاصیل سیاست‌گزاران آمریکایی در این مورد اتفاق نظر دارند که ضربه نظامی به احتمال زیاد فعالیت‌های هسته‌ای ایران را متوقف نخواهد کرد. در ماه مه پرزیدنت اوباما به تلویزیون کانال ۲ اسراییل گفت که یک راه حل نظامی حتی در صورت مشارکت آمریکا این مساله را برطرف نخواهد کرد. به گفته وی اقدام نظامی روند پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را موقتا آهسته خواهد ساخت اما آن را از میان نخواهد برد.

به این ترتیب برای طرفین هیچ راه عملی و سودمندی وجود ندارد غیر از یک توافق‌ هسته‌ای که برای غرب برنامه‌های اتمی ایران را متوقف سازد و برای ایران به لغو تحریم‌های اقتصادی بیانجامد.

[کیهان لندن؛ دوره جدید شماره ۱۵]