آزاده کریمی، علی اشتیاق (+عکس) – شصت و ششمین دوره فستیوال فیلم برلین (برلیناله) که از ۱۱ تا ۲۱ فوریه برگزار می‌شود، روز گذشته در حالی آغاز به کار کرد که موضوع پناه‌جویان به قلب این فستیوال هم نفوذ کرده است. جورج کلونی که با فیلم «درود بر سزار!» این جشنواره را افتتاح کرد، در نشست رسانه‌ای فیلم خبر از ملاقات خود با آنگلا مرکل صدراعظم آلمان داد.
برلیناله با نمایش فیلم تازه‌ای از برادران کوئن با عنوان «درود بر سزار!» و حضور عوامل این فیلم جوئل و ایتن کوئن، جورج کلونی، جاش برولین، آلدن ارنرایک، تیلدا سوئینتن و چانینگ تاتوم در مراسم افتتاحیه آغاز به کار کرد. این فستیوال که جزو یکی از چهار فستیوال درجه الف دنیاست، امسال هم با فروش ۳۰۰ هزار بلیت و میزبانی ۱۶۰۰ مهمان مورد استقبال قرار گرفت. در این دوره ۴۳۴ فیلم در ژانرهای گوناگون و در ۱۴ بخش به نمایش در خواهد آمد.
کوئن‌ها فستیوال برلین را افتتاح کردند
«درود بر سزار!» که اثری تمام‌قد آغشته به کمدی کوئنی است، روایتگر عصر طلایی هالیوود در دهه ۵۰ میلادی است. ادی منیکس صاحب یک استودیوی بزرگ فیلم‌سازی که حالا صاحب ثروت کلانی هم شده، با چالش‌های متعددی روبروست اما دزدیده شدن بازیگر ستاره فیلم تاریخی‌اش که «درود بر سزار!» نام دارد، خط داستانی فیلم است.
برادران کوئن چهار سال پیش هم در سال ۲۰۱۱ با فیلم «شهامت» آغازکننده فستیوال برلین بودند، ضمن اینکه این دو برادر با جورج کلونی در کمدی‌های «ای برادر تو کجایی؟!» و «بعد از خواندن بسوزان» نیز همکاری موفقی داشته‌اند. جاش برولین، آلدن ارنریچ، رالف فینس، جونا هیل، اسکارلت جوهانسون، فرانسیس مک دورمند، تیلدا سوئینتون دیگر بازیگران این فیلم هستند.
داوری و فیلم‌های بخش بین‌الملل
مریل استریپ بازیگر تحسین برانگیز سینمای آمریکا و برنده سه جایزه اسکار امسال ریاست هیات داوران بخش بین‌الملل برلیناله را به عهده دارد و کلایو اوون (بازیگر سینما)، موگوشتا شوموفسکا (کارگردان لهستانی)، آلبا رورواخر(بازیگر ایتالیایی)، برگیته لاکومب (عکاس فرانسوی)، نیک جیمز (بازیگر و منتقد بریتانیایی) و لارس ایدینگا (بازیگر آلمانی) دیگر داوران این بخش هستند. جوایز هیات داوران در مجموع به ۸ فیلم از جمله خرس طلایی بهترین فیلم و خرس نقره‌ای برای بهترین بازیگر نقش اول زن و مرد و بهترین بازیگر نقش مکمل زن و مرد اهدا می‌شود.
۱۸ فیلم در بخش مسابقه بین‌الملل حضور دارند، از جمله ۲۴ هفته (آلمان)، تنها در برلین (آلمان، فرانسه و بریتانیا)، آینده (فرانسه و آلمان)، بوریس بدون بئاتریس (کانادا)، نامه‌ی جنگ (پرتغال)، چانگ جیانگ (چین)، نابغه (آمریکا)، هدی (تونس، بلژیک، فرانسه).
در این بخش فیلم «من نرو هستم» ساخته کارگردان ایرانی رفیع پیتز تولید مشترک آلمان، فرانسه و مکزیک نیز حضور دارد. «نرو» حصارهای بین آمریکا و مکزیک را در زندگی یک جوان به تصویر می‌کشد و از مبارزه برای حقوق شهروندی حرف می‌زند. پیتز با این فیلم برای سومین بار پس از فیلم‌های «شکارچی» و «زمستان» در بخش مسابقه بین‌الملل برلیناله شرکت می‌کند.
همچنین آخرین ساخته اسپایک لی کارگردان معترض سینمای آمریکا با عنوان «شای راک» در بخش خارج از مسابقه شرکت خواهد داشت. این فیلم اقتباسی از یکی از نمایشنامه‌های آریستوفان است. در این فیلم وسلی اسنایپس، آنجلا بست، ساموئل ال. جکسن و جنیفر هادسن بازی کرده‌اند که در بخش خارج از مسابقه نمایش داده می‌شود.
ایران در فستیوال برلین
امسال چهار فیلم از ایران در بخش‌های مختلف برلیناله حضور دارند، از جمله فیلم سینمایی «اژدها وارد می‌شود» ساخته مانی حقیقی که در جشنواره فیلم «فجر» جزو پنج فیلم برتر از دید مخاطب بود ولی از سوی داوران و منتقدان مورد استقبال قرار نگرفت. این فیلم که فضایی کاملا ذهنی دارد، ایران را در سال ۱۹۶۵ به تصویر می‌کشد. در این فیلم که در جزیره قشم فیلم‌برداری شده، بازیگران کمتر شناخته شده‌ای چون امیر جدیدی، همایون غنی‌زاده، احسان گودرزی و نادر فلاح بازی می‌کنند.
دومین نماینده سینمای ایران در برلین «لانتوری» ساخته رضا درمیشیان است که در بخش پانوراما پذیرفته شده است. «لانتوری» داستان یک باند سرقت با همین نام است که حالا یکی از آنها عاشق دختری شده که فعالیت‌های حقوق بشری می‌کند. فیلم فضایی تلخ دارد که موضوع قصاص در مرکز آن قرار گرفته است.
مستند «رویاهای دم صبح» از مهرداد اسکویی که درباره دختران کانون اصلاح و تربیت است و فیلم «والدراما» به کارگردانی عباس امینی و تهیه‌کنندگی مجید برزگر دو فیلمی هستند که در بخش نسل تازه نمایش داده می‌شوند.
توجه ویژه به پناه‌جویان
در این دوره فستیوال برلین با توجه به اهمیت موضوع پناه‌جویان و موج گسترده‌ای از آنان که به ویژه کشور آلمان با آن روبرو است، دیتر کُسلیک رئیس این فستیوال سینمایی، شعار امسال آن را «حق شادی» در نظر گرفته است. داشتن حق شادی برای پناه جویان و کسانی که مورد اذیت و آزار قرار گرفته و مجبور به ترک سرزمین خود شد اند.
در این دوره فیلم های مستندی چون «والنتینا» و «تصادف» به طور مستقیم به موضوع پناه‌جویان می پردازند. همچنین تسهیلات گسترده‌ای در اختیار پناه‌جویان برای تماشای فیلم‌های فستیوال در نظر گرفته شده است. پناه‌جویان امکان دریافت بلیت رایگان فیلم‌های فستیوال را پیدا کرده‌اند و کسانی که خودجوش و انسان‌دوستانه از پناه‌جویان حمایت می کنند، این امکان را یافته‌اند تا در گروه‌های ۴ تا ۷ نفره این مهاجران تازه‌وارد را به دیدن فیلم ببرند.
ضمن اینکه در نشست مطبوعاتی فیلم «درود بر سزار!» جورج کلونی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درباره واکنش و عملکردش درباره بحران پناه‌جویان، اعلام کرد همواره در چنین مواردی مشارکت دارد و قرار است روز جمعه ۱۲ فوریه با آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در همین زمینه دیداری داشته باشد. به نظر می‌رسد شرکت در مراسم افتتاحیه و اکران ویژه فیلم تنها دلیل حضور کلونی و همسرش آمل علم‌الدین که وکیل و فعال حقوق بشر است در این جشنواره نباشد.
کارگاه‌ها و بزرگداشت‌ها
در بخش «استعدادهای برلیناله» که امسال با عنوان «واکنش طبیعی» برگزار می‌شود، «مریل استریپ» بازیگر سینما و رئیس هیات داوران حضور دارد. این کارگاه‌ها با استقبال و تقاضای حضور بیش از ۲ هزار دانشجوی هنر مواجه شد که از این بین ۳۰۰ نفر برای شرکت در این کارگاه پذیرفته شده‌اند.
در بخش ویژه فستیوال فیلم برلین، برای گرامی‌داشت «دیوید بووی» موزیسین سرشناس آمریکایی که چندی پیش درگذشت، فیلم «مردی که از آسمان افتاد» به کارگردانی نیکولاس رویگ به نمایش در می‌آید. این فیلم با بازی بووی در سال ۱۹۷۶ نیز در برلیناله به روی پرده رفته بود. اثری علمی و تخیلی که بووی را با شخصیتی کاملا متفاوت معرفی می‌کند.
به یاد «آلن ریکمن» بازیگر شناخته شده انگلستان که در ۱۴ ژانویه سال جاری درگذشت نیز فیلم سینمایی «عقل و احساسات» ساخته آنگ لی در بخش ویژه فستیوال برلین به نمایش در می‌آید. این فیلم در سال ۱۹۹۶ برنده خرس طلایی برلیناله شد.
ضمن اینکه در این بخش، فیلم مستند «موسیقی‌های ناشناخته» به کارگردانی مورگان نویل به نمایش در می‌آید که به بررسی موسیقی‌های ناشناخته جاده ابریشم می‌پردازد. در این مستند که با بیش از ۶۰ موزیسین مصاحبه شده، کیهان کلهر آهنگساز و نوازنده چیره‌دست ساز کمانچه هم حضور دارد.
فیلم «سریر خون» ساخته آکیرا کوروساوا نیز به صورت ۸ میلی‌متری در این بخش به نمایش در می‌آید.
همچنین اعلام شده است که برلیناله خرس طلایی خود را به طور افتخاری به فیلمبردار آلمانی مایکل بالهاوس برای یک عمر فعالیت بی نظیر وی اهدا می‌کند. مراسم اهدای جایزه‌ها ۱۸ فوریه خواهد بود. بالهاوس همکاری فراموش ناشدنی با مارتین اسکورسیزی در فیلم‌های «دار و دسته نیویورکی‌ها»، «رفقای خوب» و «رنگ پول» داشت.
