«خروج سرمایه» و «نفت در برابر غذا»؛ اردوغان و پوتین چطور ایران در تحریم را می‎دوشند؟

محمدجواد ظریف و احمد چاووش اوغلو وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، جمعه ۳۱ خرداد، در اصفهان دیدار و گفتگو کردند.

چاووش اوغلو در صدر یک هیأت سیاسی و اقتصادی، پنجشنبه، به ایران سفر کرد و آنطور که رسانه‎های رسمی دو طرف نوشته‌اند علاوه بر امضای چند سند همکاری‌ سیاسی، بررسی روند اجرای توافقات قبلی بین دو کشور در زمینه‌های اقتصادی بررسی شده و همچنین طرفین در مورد تحولات منطقه و جهان گفتگو می‎کنند.

رژیم ایران از یکسو تحریم است و از سوی دیگر تبدیل به پای ثابت خرابکاری‎های ایذایی در منطقه شده و با یاری سیاست‎های رجب طیب اردوغان، ترکیه را نیز در کنار خود دارد.

در شرایطی که خطوط هواپیمایی ایرانی تحریم‌اند و در اغلب فرودگاه‎های بین‎المللی از جمله ترکیه با محدودیت‎های شدید در گرفتن خدمات ضروری از جمله دریافت سوخت روبرو هستند افتتاح دفتر شرکت هواپیمایی «ترکیش» در اصفهان اولین برنامه رسمی اوغلو در بدو ورود به اصفهان بود. این در حالیست که ترکیه، همانگونه که اشاره شد، همسو با تحریم‎های آمریکا در فرودگاه‎های خود به سختی سوخت مورد نیاز هواپیماهای ایرانی را تامین می‎کند. چنانکه مسئولان نمایندگی شرکت‎های ایرانی مجبورند سوخت را از دلال خریداری کنند و یا در مسیر برگشت از ترکیه در اولین فرودگاه‎های داخل ایران مثل فرودگاه تبریز به زمین بنشینند و سوخت‎گیری کنند.

ترکیش، پگاسوز، سان اکسپرس و اطلس گلوبال شرکت‎های هواپیمایی تُرک هستند که از تحریم‎ ایرلاین‎های ایرانی و همچنین افزایش قیمت انواع ارز در کشور سود هنگفت کرده‌اند.

تحریم‎های بانکی و پولی ایران برای بانک‎ها و صرافی‎های ترکیه سود مضاعف داشته است. معاملات تجاری بین دو کشور از طریق بانک‌ها ممکن نیست و دلال‎‎ها و صراف‎ها و صرافی‎های وابسته به بانک‎های دولتی و خصوصی ترکیه که پول حواله می‎کنند سودهای کلان می‎برند.

در سایه بحران‎های اقتصادی ایران، شهرهای مختلف ترکیه نزدیک‎ترین مقصد ایرانی‎ها برای سرمایه‎گذاری، ثبت شرکت و خرید ملک و املاک شده است.

به گزارش سازمان آمار ترکیه (TÜİK)، تنها در ماه مه سال ۲۰۱۹، حدود چهارهزار خانه و ویلا به اتباع خارجی فروخته شده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۶۲٫۵ درصد افزایش داشته و بیشتر خریداران شهروندان ایرانی بودند. دولت ترکیه با تغییر قانون اقامت توانسته سرمایه‎های راکد در ایران را جذب کند و بازار مسکن خود را رونق بخشد.

شهروندان ایران پارسال سه هزار و ۶۵۲ منزل در ترکیه خریده‌اند که ارزش آن حدود نیم میلیارد دلار است.

بنگاه‎های معاملات مسکن در شهرهای استانبول، آنکارا، ازمیر و آنتالیا و بورسا پر از ایرانی‎هایی است که با قیمت‎های مناسب ملک و املاک خریداری می‎کنند. افزایش ثبت شرکت‎های ایرانی در ترکیه بیانگر بارز فرار سرمایه از ایران است. در کنار اینها ترکیه اصلی‎ترین مقصد توریستی ایرانی‎هاست. معاون رئیس اتحادیه آژانس‎های مسافرتی ترکیه می‎گوید به دنبال هستند که شمار گردشگران ایرانی را به ۲٫۵ میلیون نفر در سال برسانند. هتل‎های آنتالیا، آلانیا، مارماریس، بدروم و استانبول پر از ایرانی‎ست.

حسن اردم معاون رئیس اتحادیه آژانس‎های مسافرتی ترکیه «تورساب» به آناتولی می‎گوید، «ترکیه بازار خوبی برای ایرانی‎ها به حساب می‎آید. مسافران با چمدان‎های خالی آمده و پس از خرید نیازهای خود با چمدان‎های پر به کشورشان باز می‎گردند. این امر در زمینه اقتصادی و گردشگری تکاپو ایجاد می‎کند. سرانه خرج گردشگران ایرانی در مقایسه با توریست‎های گردشگران خارجی تقریبا دو برابر بوده و تقریباً ۵۰۰ دلار است. این وضعیت نیز از لحاظ ترکیه خوشحال کننده است.»

در ترکیه صاحبان مشاغل و صنایع نیروی کاری ایرانی را جذب می‎کنند و با کمترین حقوق و مزایا و اغلب بدون بیمه آنها را به کار می‎گیرند. ارزش لیر تقریباً دو برابر «تومان» است و نیروی کار ایرانی مجبور است برای امرار معاش این محدودیت‎ها را تحمل کند.

در بین تمام کشورهایی که در مدار دوستان جمهوری اسلامی قرار دارند روسیه و ترکیه بیشترین سود را از تحریم‎های ایران برده و می‌‏برند.

الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه می‎گوید که این کشور محصولات کشاورزی روسیه را در ازای نفتی که پیش از این به روسیه فروخته شده، تهیه می‌کند. او گفته «ما با ایران  درباره برنامه نفت در برابر غذا مذاکره کرده‌ایم و قراردادهایی نیز در این زمینه بسته‎ایم.»

علت این قرارداد آن است که رژیم ایران به دنبال تحریم‎های آمریکا، حتی قادر نیست نیازهای کشاورزی و غذایی را تأمین کند و از این رو نفت ارزان به روسیه صادر می‎کند تا بجای آن غذا و کالا بگیرد.

نواک توضیح داده، «تولیدکنندگان محصولات کشاورزی روسیه در حال حاضر از همین وجوهی که به واسطه خرید نفت ایران فراهم آمده است، استفاده می‌کنند.»

رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین در حرف و با لفّاظی می‎گویند مخالف تحریم‌های ایران‌اند اما هر دو آنها بیشترین سود را از جمهوری اسلامیِ منزوی می‎برند. ترکیه سرمایه‎های ایران را می‎دوشد و پوتین نفت خام را می‌بلعد؛اینهمه نتیجه سیاست‌های نظامی است که در داخل گرفتار فساد سیستماتیک و در سیاست خارجی استراتژی خرابکاری و باجگیری و صدور تروریسم را پیش می‌برد.