روشنک آسترکی – شیوع کُرونا و قرنطینه اجباری یا خودخواسته برای تقریبا نیمی از جمعیت کره زمین در کشورهای مختلف عوارض و پیامدهای مختلفی در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی در بر دارد که ابعاد گسترده‌ی آن هنوز ناپیداست. اما افزایش خشونت خانگی در دوران قرنطینه از جمله عوارضی است که طی روزهای مختلف گزارش‌هایی درباره آن منتشر شده است.
در استان هوبئی چین که منشاء گسترش ویروس کُرونا بود، طی ماه فوریه که قرنطینه اجباری حاکم بود گزارش‌های خشونت خانگی به پلیس بیش از سه برابر مدت مشابه سال قبل بوده است.
ایتالیا به عنوان یکی از کشورهایی که قوانین سختگیرانه‌ای برای قرنطینه در نظر گرفته نیز با افزایش آمار خشونت خانگی روبرو شده است. در همین حال یک قاضی در ایتالیا حکم کرده تا فردی که مرتکب آزار و خشونت شده خانه را ترک کند و نه قربانی.
کنفدراسیون عمومی اتحادیه کارگران ایتالیا در بیانیه‌ای با تمجید از این حکم قاضی، آن را «بنیادین» نامیده است. در بیانیه‌ی این اتحادیه آمده است: «به خاطر ویروس کُرونا در خانه ماندن برای همگان بسیار سخت است، ولی برای قربانیان خشونت‌های جنسیتی کابوسی واقعی است».
همچنین به گزارش نشنال پست در نخستین هفته اجرای طرح قرنطینه خانگی در فرانسه آمار خشونت‌های خانگی افزایش یافت. پلیس فرانسه نیز اعلام کرده سطح خشونت خانگی در دوره قرنطینه ۳۲ درصد افزایش یافته است.
در پی افزایش این آمار مارلین شیاپا وزارت برابری جنسیتی فرانسه اعلام کرد که قربانیان خشونت خانگی در اتاق‌های هتل که توسط دولت پرداخت می‌شود، مستقر خواهند شد.
دولت فرانسه نیز یک میلیون یورو بودجه اضافی برای سازمان‌های ضد خشونت‌های خانگی اختصاص داده تا به آنها در پاسخگویی به افزایش تقاضا برای خدمات کمک کنند.
در آلمان نیز گزارش‌ها از افزایش خشونت خانگی در دوران قرنطینه خبر می‌دهند. فرانسیسکا گیفی وزیر امور خانواده آلمان گفته است: «موارد خشونت خانگی که بیش از همه علیه زنان وکودکان اعمال می‌شود، در دوران کُرونا افزایش خواهد یافت». وی به مسئولان ۱۶ ایالت آلمان هشدار داد که برای حفاظت از زنان در برابر خشونت خانگی به سرعت اقدام کنند.
https://kayhan.london/1399/01/11/%D9%82%D8%B1%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA-%D8%AE
وزیر خانواده آلمان در گفتگو با روزنامه «راینیشر پست» افزوده که «در حال حاضر اگر خانه‌های زنان پر شده‌اند، هتل‌های خالی‌مانده می‌توانند به روی زنانی که از خشونت خانگی فرار کرده‌اند گشوده شوند.»
کنعان گولو عضو سازمان زنان ترکیه نیز از افزایش خشونت علیه زنان در این کشور خبر داده و گفته که «زنان زیادی به ما تلفن می‌زنند و می‌گویند که قربانی خشونت خانگی شده‌اند و نمی‌دانند باید به کجا پناه ببرند.»
در ایالت اوتارپرادش که رکورددار بیشترین خشونت علیه زنان در هند است، پلیس خط تلفن ویژه‌ای را برای حمایت از زنان در دوره‌ی قرنطینه فعال کرده است و وعده داده تا افسران پلیسِ زن را به محل این خشونت‌ها بفرستد.
در ایران نیز آمار خشونت خانگی رو به افزایش است و فعالان حقوق زنان و کودکان درباره افزایش آمار خشونت خانگی هشدار می‌دهند.
بهزاد وحیدنیا مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی بهزیستی کشور نیز از افزایش سه برابری آمار اختلافات زناشویی در ایران خبر داده و گفت که میزان تماس خانواده‌ها با «صدای مشاور بهزیستی» روزانه حدود ۱۷ هزار مورد است.
https://kayhan.london/1399/01/13/%d8%a7%d9%81%d8%b2%d8%a7%db%8c%d8%b4-%d8%b3%d9%87-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%ae%d8%aa%d9%84%d8%a7%d9%81%d8%a7%d8%aa-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d8%b4%d9%88%db%8c%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%a7
وحیدنیا در گفتگو با روزنامه «شهروند» گفته است: «درصدی از مسائلی که توسط خانواده‌ها در تماس‌ها از اسفندماه مطرح شده، به اختلافات سلیقه‌ای درباره نوع رفتار در شرایط بحران، مباحث تربیت کودک، بلوغ و نوجوانی و نیازهای آنها به ارتباطات اجتماعی و تلاش برای حفظ سلامت خانواده بوده است؛ به ویژه نگرانی در خانواده‌هایی که افراد های‌ریسک مانند سالمند و معلول و … داشته‌اند.»
یاسمن دادور فعال حقوق کودکان نیز درباره وضعیت کودکان در قرنطینه گفته است که پرخاشگری کودکان، دعوا و بگومگو میان فرزندان، خشونت و تهدید کلامی و فیزیکی از سوی والدین و حتی لوس کردن بچه برای پذیرش دوران قرنطینه و دادن وعده‌های زیاد از جمله مواردی است که می‌تواند برای کودکان آسیب‌زا باشد.
فعالان اجتماعی می‌گویند افزایش خشونت‌های خانگی در حاشیه شهرها و محلات آسیب‌خیز جدی‌تر است. در محلات حاشیه‌ای زندگی‌ها خیلی فشرده‌تر است، چندین خانواده با هم در یک خانه زندگی می‌کنند و قطعا بیشتر در کنار هم بودن، خشونت علیه زنان و کودکان در این خانه‌ها را افزایش می‌دهد.
این در حالیست که در ایران هیچ آمار رسمی و شفافی در رابطه با میزان خشونت علیه زنان و کودکان وجود ندارد. از سوی دیگر خشونت علیه زنان هنوز در قوانین جمهوری اسلامی «جرم‌انگاری» نشده و آمارها و گزارش‌ها در این‌باره معمولا از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد ارائه می‌شود. نادیده گرفته شدن خشونت علیه زنان و کودکان در قوانین جمهوری اسلامی موجب شده که دولت نیز برای ارائه خدماتی در این مورد طی دوران قرنطینه کاملا منفعل باشد و پیش‌بینی‌های لازم را انجام ندهد.
مهم‌ترین دلایل بروز خشونت خانگی در دوران قرنطینه
در رابطه با بروز خشونت خانگی در دوران قرنطینه، یک دکتر روانشناس و مشاور خانواده در ایران به کیهان لندن می‌گوید: «بطور کلی بروز خشونت خانگی در همه طبقات جامعه دیده می‌شود اما در مجموع در میان خانواده‌هایی که مصرف مواد مخدر و سوء مصرف الکل در آنها وجود دارد، خشونت خانگی بیشتر است. در این روزها با همه‌گیری ویروس کُرونا و انجام راهکارهایی فوری و رادیکال برای مقابله با آن، مانند قرنطینه، افراد هم در خانواده و هم در جامعه شاهد تغییرات مهم و بزرگی در زندگی و شبکه‌ی ارتباطات روزمره‌ی خود هستند، از جمله حضور طولانی در خانه، تغییر در عادات و وظایف روزانه، تغییرات در کار و درآمد و تغییرات در سرگرمی و فراغت‌ها؛ همه اینها تنش و فشار روانی عمده‌ای ایجاد می‌کنند که افراد را نسبت به برخی عوارض روانشناختی و ارتباطی آسیب‌پذیر می‌کند.»
این مشاور خانواده می‌افزاید: «درواقع افزایش اختلافات زناشویی و یا خانوادگی و خشونت خانگی یکی از این پیامدها و عوارض ناشی از بحران ناشی از کُرونا و قرنطینه خانگی است و افزایش عوامل استرس‌زا نقش مهمی در این مورد ایفا می‌کند. برای مثال یکی از موارد مهم در شرایط بحرانِ ناشی از همه‌گیری ویروس کُرونا دغدغه‌ی رعایت موارد بهداشتی در خانواده است که شیوه مدیریت آن می‌تواند روابط زوج و اعضای خانواده را آسیب‌پذیر کند و آن را تبدیل به فضایی برای ظهور تنش و تعارض کند.»
مورد دیگری که این کارشناس به آن اشاره می‌کند، اختلافات زوج در وظایف بچه‌داری، فرزندپروری و نحوه‌ی واکنش آنها به رفتارهای فرزندان در دوران قرنطینه است: «الگوی رفتاری کودکان در شرایط اضطرابِ ناشی از مواجهه با کُرونا، با بزرگسالان متفاوت است و خود را در قالب «بیش‌رفتاری» و «رفتارهای تکانشی» نشان می‌دهد که ممکن است والدین از آن مطلع نباشند و نسبت به آن تحمل و شکیبایی لازم را نشان ندهند و همین امر بستری می‌شود برای درگیری و خشونت خانگی.»
«حضور بیشتر فرزندان در خانه و اختصاص زمان بیشتر برای مدیریت و مراقبت از آنها» عامل دیگری است که به گفته این کارشناس «ممکن است سبب برخی محدودیت‌ها در حریم شخصی والدین و یا در رسیدگی آنها به کارها و وظایف و علائق‌شان شود که این امر نیز می‌تواند باعث تنش و درگیری میان زوج‌ها شود.»
مشکلاتی که از گذشته میان زوج‌ها وجود داشته مانند «تقسیم ناعادلانه‌ی وظایف»، «تفاوت در انتظارات آنها درباره‌ی نحوه مدیریت مسئولیت‌های خانه» و «مدیریت اوقات فراغت و سرگرمی» همگی در شرایط قرنطینه تشدید می‌شود و «تغییراتی مانند از دست دادن شغل، تضعیف منابع مالی و هراس از بیکاری، محدودیت دید و بازدید‌ها و روابط با خانواده‌های گسترده و دوستان، محدودیت در اوقات فراغت و تفریح، محدودیت در برآورده‌سازی نیازهای معیشتی» از مشکلات مربوط به دوران کُرونا و قرنطینه هستند که «می‌تواند تأثیرات ویژه‌ای بر خانواده بگذارد و ممکن است تحت فشار این عوامل رابطه‌ی زناشویی و دسترس‌پذیری و پاسخگویی عاطفی همسران تهدید و حتی تخریب شود.»
برای کاهش تنش در دوران قرنطینه چه کنیم؟
به عقیده این روانشناس عوامل استرس‌زا، با منفی‌بافی‌های زوج یا با اِعمال فشار بیشتر، بر رابطه اثر می‌گذارند و خیلی مهم است که زوج‌ها بتوانند بین «فشارهای واقعی ناشی از مسائل معمول زندگی» و «استرس‌های خودساخته‌ی فردی که ناشی از اولویت‌بندی یا تصمیمات نسنجیده است» تفاوت بگذارند. چون افراد در شرایط پر استرس مستعد قضاوت‌های نادرست می‌شوند و این قضاوت‌ها بستر بروز خشم و خشونت هستند.
«توجه به حریم شخصی»، «ایجاد تعادل در فعالیت‌های مشترک اعضای خانواده و فعالیت‌های فردی هر یک از اعضای خانواده»، «گفتگوی اعضای خانواده با یکدیگر درباره بحران کُرونا و شرایط قرنطینه و اطمینان‌بخشیِ واقع‌بینانه و مبتنی بر اطلاعات درست به هم و تجربیات ارزشمندی که قرنطینه برای خانواده داشته»، «ایجاد نظم و امنیت روانی برای کودکان در شرایط قرنطینه و بیان نکردن خبرهای بد و بگومگو در حضور آنها»، «گذراندن زمان مناسب با کودکان و انجام بازی‌های والد- فرزند، کتاب خواندن برای کودکان، لمس و در آغوش کشیدن کودکان به ویژه وقتی دچار ترس و اضطراب هستند» و «برنامه‌ریزی برای دوران قرنطینه از جمله برنامه غذا، خواب، استراحت و …»، «ادامه ارتباط با خانواده و دوستان از طریق شبکه‌های پیام‌رسان و حفظ حمایت عاطفی در درون و بیرون خانواده»، «پرهیز از بگومگو در خانه و تبدیل آن به گفتگو»، «پذیرش شرایط بحرانی کُرونا و قرنطینه و عوارض آن، و پرهیز از زدن برچسب ضعیف، ترسو یا غیرطبیعی به خود و اعضای خانواده» و «سپردن تصمیم‌گیری درباره مسائل مهم و ایجاد تغییرات بزرگ در زندگی به بعد از دوران قرنطینه» از جمله پیشنهادات این کارشناس برای بهتر سپری کردن دوران قرنطینه است.
این کارشناس در پایان گفتگو با کیهان لندن به افراد توصیه می‌کند: «اگر دورکاری می‌کنید، وقت بگذارید تا بر همکاری از این طریق مسلط شوید و در نتیجه از تنش و اضطراب ناشی از تغییر سبک کار کاسته شود. درواقع اگر در خانه کار می‌کنید، مرز سالمی بین کار و زندگی روزمره تعریف کنید. سر وقت بیدار شوید و سر وقت کار را شروع و تمام کنید. یک محل خاص را در خانه برای کار در نظر بگیرید.»
