درخشش نوازندگان جوان ایرانی در موسیقی کلاسیک غرب

در چند سال اخیر در محافل موسیقی کلاسیک غرب، اسامی‌ چند نوازنده جوان ایرانی زیاد به گوش می‌رسد. از ماهان اصفهانی که هم‌اکنون نوازنده سرشناس هارپسیکورد است تا آرشا کاویانی که در محافل موسیقی کلاسیک بریتانیا بسیار گل کرده است.

کاویانی قرار است در اکتبر ۲۰۲۳ در تالار باشکوه و معتبر «آلبرت» دو موومان آخر کنسرتو پیانوی شماره دو سرگئی راخمانینف را با ارکستر سمفونیک لیورپول اجرا کند. این برنامه جزو کنسرت‌های ویژه تالار مشاهیر کلاسیک FM بریتانیاست که محبوب‌ترین رادیوی موسیقی کلاسیک در بریتانیا و اروپا به شمار می‌رود.

ماهان اصفهانی دیگر نوازنده‌ی کنسرت‌های کلاسیک هارپسیکورد‌نواز سرشناسی است که در سال ۱۹۸۴ در تهران زاده و در آمریکا بزرگ شده است. وی تحصیلات موسیقی‌ خود را در آمریکا شروع و در آکسفورد بریتانیا به پایان رساند.

هارپسیکورد که آن را مادر پیانو می‌دانند، از مهمترین ساز‌های دوره‌ی باروک محسوب می‌شود و موسیقدانان بزرگی چون ولفگانگ آمادئوس موتزارت و یوهان سباستایان باخ با آن نواخته و آثار بسیاری برای این ساز خوش‌نوا نوشته‌اند. این ساز همانطور که بعدها پیانو نیز همان نقش را بر عهده گرفت، به صورت تکنوازی در ارکسترهای مجلسی استفاده می‌شد.

ماهان اصفهانی علاوه بر هارپسیکورد، ارگ و دیگر سازهای شستی‌دار را می‌نوازد. به نظر کارشناسان موسیقی کلاسیک، او  در حال حاضر یکی از بهترین نوازندگان ‌هارپسیکورد در عرصه بین‌المللی شناخته می‌شود. این نوازنده اجرای ویژه‌ی خود را در تکنوازی این ساز و همچنین در همراهی با ارکستر مجلسی دارد.

https://youtu.be/p61m9ad3WSg

یکی از ابتکارات ماهان اصفهانی استفاده از این ساز قدیمی در اجرای موسیقی مدرن است. البته ین کار او با سلیقه‌ی برخی  سنت‌گرایان که مخالف ابتکار و نوآوری در موسیقی کلاسیک هستند خوش نیامده است. گفته می‌شود در کنسرتی در شهر کلن به شیوه‌ی نواختن وی با این ساز هنگام اجرای کنسرت اعتراض شده است. خود وی درباره این نوع اجرای مدرن که به نوعی یادآور «ابتکارات» کارل هاینتس اشتکهاوزن موسیقدان آلمانی است، در گفتگویی می‌‌گوید: «معتقدم که ما با هم در موسیقی به کشف می‌پردازیم. من فقط نوازنده و شما فقط شنونده نیستید؛ بلکه هنگام  اجرا هر دو با هم به کشف در موسیقی می‌پردازیم.»

در هر صورت، ماهان اصفهانی در موسیقی کلاسیک غربی در جایگاهی قرار دارد که آهنگسازان و موسیقیدان‌های مطرح معاصر و مدرن آثاری را به سفارش او و برای اجرای نخست توسط او ساخته‌اند چرا که اجرای این قطعات توسط ماهان اصفهانی اهمیت و جایگاه ویژه‌ای به این آثار می‌دهد.

از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ تا کنون بیش از بیست اثر برای ماهان اصفهانی به عنوان نوازنده‌ی برجسته‌هارپسیکورد ساخته و به او تقدیم شده است. این آثار شامل تکنوازی‌ هارپسیکورد و یا در همراهی با ارکستر مجلسی و ارکستر سمفونیک بوده است.  ارکسترهایِ معروفی مانند ارکستر سلطنتی لیورپول، ارکستر شهر لیون فرانسه، ماهان اصفهانی را در اجرای این آثار، که بیشتر آنها کنسرتو برای‌هارپسیکورد و ارکستر مجلسی و ارکستر سمفونیک هستند، همراهی می‌کنند. ماهان اصفهانی هم‌اکنون بیشتر فعالیت‌ هنری خود را در اروپا و بریتانیا متمرکز کرده است.

یکی دیگر از آهنگسازان جوان ایرانی آرشیا صمصامی‌نیا است که نامزد دریافت درجه‌ی دکترا در رشته موسیقی از دانشگاه ارسطو در تسالونیکی یونان است.

در بریتانیا، آرشا کاویانی نوازنده برجسته و نوآور پیانو به شمار می‌رود. موسقیدان‌ها و پیانیست‌های بزرگ دنیا از جمله دانیل بارِنبویم  رهبر ارکستر و پیانیست معروف بین‌المللی،  کریستین زیمرمن  پیانیست معروف لهستانی و استپان هوگ پیانیست معروف بریتانیا در مورد استعداد درخشان و نوازندگی پرشور و جسورانه کاویانی گفته‌اند و او را هدیه‌ای بی‌نظیر برای دنیای موسیقی دانسته‌اند. گفته می‌شود که رویکرد کاریزماتیک و نوین این پیانیست جوان  بسیار ویژه است.

آرشا کاویانی در سال ۱۹۹۰ در دوبی از پدر و مادری که در دهه ۱۹۷۰ از ایران به آن کشور نقل مکان کرده بودند، به دنیا آمد. او در مصاحبه‌ای گفته است که بزرگ شدن در دوبی در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰  مانند زندگی در یک بیابان خالی از موسیقی کلاسیک بود. هیچ فروشگاهی برای خرید آثار موسیقی کلاسیک و یا کتابخانه‌‌ای برای شنیدن ضبط‌های عالی موسیقی کلاسیک در آن زمان در دوبی وجود نداشت؛ و همه اینها مربوط به دورانی است که  YouTube و Spotify هم نبود که بتوانید مراجعه کنید و اجراهایی خوب موسیقی کلاسیک را ببینید و گوش کنید.

کاویانی می‌گوید که در خانه پیانویی داشتند و او نت‌های آثار مورد علاقه خود را از اینترنت پیدا می‌کرد و چاپ می‌کرد و روی همان پیانو تکنوازی آنها را اجرا می‌کرد زیرا می‌خواست که صدای کنسرتوی راخمانینف را بشنود.

آرشا کاویانی در ۶ سالگی آموختن پیانو را آغاز کرد و اولین کنسرت خود را در سال ۲۰۰۴ با ارکستر مجلسی دوبی داشت. در سال ۲۰۰۶ وارد مدرسه «چاتم» در منچستر که ویژه تدریس پیانوست شد و بعدها تحت نظر موسیقیدان برجسته‌ای مانند ولادیمیر یورفسکی روسی نیز به آموختن و تمرین پرداخت.

آرشا کاویانی شیفته پیانیست‌های قرن‌های گذشته است که علاوه بر نواختن، اصلی‌ترین رپرتوارهای پیانو را نیز می‌شناختند چرا که از آنها انتظار می‌رفت آثاری را که می‌نواختند خودشان ساخته باشند و  همچنین بتوانند روی آثار آهنگسازان دیگر  بداهه‌نوازی کنند. همچنین از آنها این توقع وجود داشت که همراه با شنیدن آثار دیگران بلافاصله آنها را روی کاغذ بیاورند که تسلط و مهارت بسیار می‌طلبید. ولی شاید مهم‌تر از همه اینها این انتظار از آنها بود که مرتب روی نغمه‌های موسیقی که از طرف  شنوندگان و تماشاگران در طول کنسرت‌ها  داده می‌شد بلافاصله بداهه‌نوازی کنند. آرشا کاویانی تا کنون کنسرتوهای بسیار دشوار راخمانینف و پروکفیف را برای تکنوازی پیانو تنظیم کرده و در کنسرت‌هایی در لندن در برابر تماشاگران با مهارت اجرا کرده و شگفتی شنوندگان را برانگیخته است. خود وی در اینباره می‌گوید: «از همان سال‌های اولیه من تقریباً مجبور بودم آثار بزرگ سمفونیک را برای تکنوازی پیانو تنظیم کنم آنهم فقط از سر ناچاری و برای ارضای کنجکاوی خودم در مورد این آثار شگفت‌انگیز که به آنها دسترسی نداشتم.»

در مقاله‌ای در باره آرشا کاویانی در نشریه «نشنال» در سال ۲۰۰۹ زمانی که آرشا کاویانی  ۱۸ ساله بود آمده است: «آرشا کاویانی به طرز طراوت‌بخشی فاقد رفتارهای ناشیانه و زمخت  و تیک‌های عصبی است که معمولاً نوازندگان جوان با استعداد دارند زیرا در دوران کودکی مجبور بوده‌اند در تنهایی ساعت‌های متمادی تمرین کنند. آرشا کاویانی به راحتی می‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند و نسبت به سن خودش به طرز قابل توجهی پخته به نظر می‌سد.»

آرشا در اروپا و در خاورمیانه از سال ۲۰۱۲ در زمینه اجرای آثار پیانو بسیار فعال بوده است. از آن سال به بعد یکسری کنسرت یا رسیتال در آلمان، فرانسه، اسپانیا، اتریش و بریتانیا، به ویژه در لندن و همچنین در دوبی اجرا کرده است. او به عنوان یکی از ستاره‌های نوظهور کالج سلطنتی موسیقی برتیانیا انتخاب شده و همین امر منجر به هنرنمایی  و درخشش او در تالار معروف «کادوگان» لندن شد.  منتقد روزنامه «نویه زورشر تسایتونگ» نیز از مهارت خیره‌کننده کاویانی و استعداد او در نمایان ساختن عنصر شوخ و طنز نهفته در قطعات موسیقی هنگام اجرای آنها نوشته است.

او به این خصوصیت کاویانی در ارتباط با اجرای  کنسرتو پیانوهای موتزارت اشاره کرده که آثاری بسیار ظریف، موزون و رمانتیک و در عین حال شوخ و طنزآمیز هستند. این ویژگی آثار موتزارت را میلوش فورمن در فیلم سینمایی مشهور «آمادئوس» (۱۰۸۴) به نمایش گذاشته است.

در هر حال، فرصت تماشای اجرای موسیقی توسط این نوازنده برجسته‌ی پیانو را در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۳ در تالار سلطنتی «آلبرت» نباید از دست داد.

در پایان، اشاره‌ی کوتاهی نیز به رامین بهرامی‌ نوازنده ایرانی ساکن ایتالیا داشته باشیم که با توجه به اینکه متولد سال ۱۳۵۵ است از نظر سنی بیشتر از نوازندگان جوان‌تر تجربه گرد آورده است. نکته قابل توجه اینکه وی هنر نوازندگی خود را انحصاراً به اجرا و ضبط  آثار یوهان سباستیان باخ برای‌ هارپسیکورد درآورده است. آثاری که بعدها  برای پیانو نیز تنظیم شدند. اجراهای رامین بهرامی از این آثار باخ به همان شکل سنتی اما با پیانو است.