نگار جوکار – اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ که به جنبش «زن زندگی آزادی» فرا رویید، اعتراضاتی بزرگ و سراسری و با توجه به تعداد کشته‌شدگان، آسیب‌دیدگان، بازداشتی‌‌ها و معترضین اعدام شده، بسیار تکان‌دهنده بوده است.
تعداد قابل توجهی از دستگیرشدگان همچنان با گذشت بیش از یک سال، به صورت «موقت» در زندان بسر می‌برند. از این میان می‌توان به متهمین پرونده موسوم به «شهرک اکباتان» و پرونده متهمین در شهر ایذه اشاره کرد.
در این میان، از بین بازداشت‌شدگانی که پس از مدتی آزاد شدند، تعدادی از آنها پس از آزادی به طرز مشکوک یا بر اثر شکنجه های اعمال شده بر آنان در زمان بازداشت و بازجویی‌‌ها، جان خود را از دست دادند و یا اینکه خودکشی کرده و جان سپرده‌اند.
اشکان بلوچ یکی از این شهروندان است؛ معترضی جوان که در مهرماه ۱۴۰۱ هنگام بازگشت از محل کار به منزلش، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. این شهروند معترض نهایتا توسط شعبه پانزدهم دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی به پنج سال حبس تعزیری محکوم شد. اوایل بهمن ۱۴۰۱، روحانیونی به زندان تهران بزرگ آمده و با مددجویان صحبت کردند. اشکان بلوچ یکی از این مددجویان بود که در گفتگوی خود با آن روحانیون، از وضعیت رسیدگی به پرونده خود شکایت و تاکید کرد که با وجود بی‌گناهی به پنج سال حبس ظالمانه محکوم شده است. او از روحانیون خواسته بود تا شرایطی را برایش فراهم کنند که بتواند در تاریخ هفتم بهمن که سالگرد درگذشت برادرش است، بر مزار او حضور یابد. این درخواست از طرف آنها رد می‌شود.
اشکان بلوچ؛ یکی دیگر از بازداشتی‌های خیزش ملی ۱۴۰۱ به زندگی خود پایان داد؛ جمهوری اسلامی او را کشت
هم‌بندیان اشکان می‌گویند او جوانی سرزنده و باانگیزه بود. اما عدم توجه مسئولان زندان به درخواست‌‌های او، این زندانی را در شرایط روحی و روانی بدی قرار میدهد تا جایی که در همان روزها اشکان با گیوتین (سرپوش کنسرو تن ماهی) اقدام به خودکشی کرده و رگ خود را می‌زند. پس از این رویداد، او به بیمارستان لقمان منتقل می‌شود.
میلاد عبدی یکی از هم‌بندی‌‌های این زندانی چندی پیش با انتشار ویدیویی گفت: «پس از چند روز از انتقال اشکان به بیمارستان، به ما خبر دادند که او مجددا اقدام به خودکشی کرده است؛ اینبار اشکان خود را از طبقه سوم بیمارستان به پایین پرت کرده بود که منجر به شکستگی در قسمت‌هایی از بدنش شده بود. اشکان جزو افرادی بود که با بخشنامه عفو نمایشی، مورد عفو قرار گرفت اما به ما خبر رسیده بود که برای او به دلیل اقدام به خودکشی در زندان، پرونده‌ای جدید تشکیل داده بودند.» اشکان بلوچ نهایتا آزاد می‌شود. طبق اخبار منتشرشده، چندی پیش ضابطی قضایی با او تماس می‌گیرد و از وی می‌خواهد برای پاره‌ای از توضیحات به مرجع قضایی مراجعه کند. این بار اشکان برای بار سوم دست به خودکشی می‌زند و جان خود را از دست میدهد.
جواد خزایی یکی دیگر از بازداشتی های اعتراضات سراسری سال گذشته است. وی در کشاکش اعتراضات توسط نیروهای امنیتی در نوشهر بازداشت و به زندان این شهر منتقل می‌شود. بر اساس اطلاعات گردآوری شده، جواد خزایی از سوی ماموران به شدت از ناحیه سر مورد ضرب و جرح قرار گرفته و آسیب دیده بود. وی چندی پس از آزادی به طرز مشکوکی بیهوش شده و نهایتا جان خود را از دست میدهد. منابع مطلع معتقدند مرگ او ممکن است به شکنجه‌‌های اعمال شده بر او در زمان بازداشت و بازجویی‌‌ها مرتبط باشد.
سازمان حقوق بشری هه نگاو اخیرا از جان باختن نوجوانی در بیمارستان «خمینی» ارومیه خبر داد. به گزارش هه نگاو، برزین حمزه زاده اوایل آذرماه ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات سراسری توسط نیروهای امنیتی در سردشت دستگیر و به مدت یک هفته در بازداشت بسر برد. یک منبع مطلع به هه نگاو اطلاع داد: «این نوجوان در اثر ضرب و شتم نیروهای امنیتی دچار آسیب‌‌دیدگی شدید اعضای داخلی بدن شده به طوری که هر دو کلیه خود را به دلیل شدت ضربات وارده از دست داد. برزین پس از آزادی، طی یک سال گذشته، چندین بار دچار کاهش سطح هوشیاری و بیهوشی شده و بارها جهت مداوا به پزشک مراجعه کرده بود.»
این نوجوان نهایتا در تاریخ دوازدهم دی امسال حین عملیات جراحی در بیمارستان «خمینی» ارومیه جان باخت. ویدیوی منتشر شده توسط هه نگاو از زمان بازداشت این نوجوان اهل سردشت، حاوی صحنه‌‌های تکان‌دهنده‌ای مبنی بر توسل ماموران لباس‌شخصی به زور برای دستگیری این جانباخته‌ی اعتراضات است.
خودکشی ها و مرگ‌‌های مشکوک معترضین بازداشت شده در جریان انقلاب «زن زندگی آزادی» پس از آزادی، به سه شهروند نام برده شده در این گزارش خلاصه نمی‌شود. عدم دراختیار داشتن گزارش‌‌های پزشکی مربوطه در پی تهدیدات و فشار‌های امنیتی وارده بر خانواده‌‌ها، اطلاع‌رسانی در این زمینه را با دشواری‌‌های جدی مواجه کرده است.
*نگار جوکار فعال حقوق بشر است.
