خشکسالی و کاهش بارش‌ها نگرانی برای در پیش بودن تابستانی نفس‌گیر را افزایش داده است. همزمان پیامدهای سالها خشکسالی در کشور از جمله فرونشست زمین ادامه دارد و در آخرین مورد کارشناسان نسبت به فرونشست‌‌های ۲۰ سانتیمتری در پاسارگاد، تخت جمشید و نقش رستم هشدار داده‌اند.
صادق ضیائیان رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور با اشاره به کاهش بارندگی از ابتدای پاییز امسال گفته «پیش‌بینی‌های ما حاکی از این است که نسبت به میانگین بلندمدت، بارش‌های اسفندماه چندان زیاد نخواهد بود.»
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور همچنین گفته «بخش عمده‌ای از منابع آب کشور در اثر بارش‌های برف تأمین می‌شود» و افزوده «در چنین شرایطی حتی اگر بارش‌های گسترده بهاره هم داشته باشیم، بسیاری از نقاط کشور ما از جمله نیمه شمالی زاگرس و مرکزی همچنان دچار مشکلات ناشی از کم‌آبی خواهند بود.»
او همچنین از در پیش بودن «تابستان بسیار گرم» در سال آینده خبر داده و گفته است: «اینکه از لحاظ آبی چه اتفاقی برای شهر‌های ما رخ می‌دهد و قرار است این کم‌آبی‌ها چگونه و با چه نقشه‌ای جبران شود را باید وزارت نیرو پاسخ دهد.»
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز هفته گذشته درباره‌ی دلایل کمبود بارش و خشکسالی امسال گفته بود که «افزایش تقاضا برای آب و فقیرتر شدن منابع آبی از دلایل خشکسالی است. ما در سال چهارم خشکسالی هستیم و اساسا اثرات سه سال گذشته هم همچنان پابرجا است. مردم در چند سال اخیر مجبور شده‌اند که از آب‌های زیرزمینی برای مصارف خانگی،کشاورزی و صنعت استفاده کنند.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی نیز هشدار داده که اگر شرایط بارندگی در ماه‌های آینده جبران نشود، تابستان سخت و پرتنشی از نظر تأمین آب خواهیم داشت.
آمارها نشان می‌دهد که در حال حاضر فقط ۱۸ سد کشور بیش از ۵۰ درصد آب دارند. همچنین میزان بارش‌ها در سراسر کشور نیز تا بیستم بهمن‌ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل بطور میانگین ۳۰ درصد کاهش داشته است.
کاهش بارندگی امسال سبب شده پرآب‌ترین استان‌های کشور نیز با بحران خشکسالی روبرو شوند و حتی استان چهارمحال و بختیاری رتبه خشک‌ترین استان کشور در بلندمدت تبدیل شود.
معصومه نوروزی معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری روز گذشته گفته بود که «چهارمحال و بختیاری با ۳۸ درصد کاهش بارش نسبت به بلندمدت اولین استان خشک کشور است.»
چهار سال خشکسالی پی در پی در ایران؛ ۹۷ درصد مساحت کشور درگیر است
در حالیکه مقامات دولتی از اقداماتی جهت مدیریت بحران کم‌آبی در ماه‌های آینده از جمله شیرین‌سازی آب و سامانه رصد بارش و سیلاب خبر می‌دهند اما به نظر نمی‌رسد چنین اقداماتی با توجه به عمق بحران، چندان موثر باشد.
محمدرضا کاویان‌پور رئیس موسسه تحقیقات آب کشور هفته گذشته با تأکید بر بحران کمبود بارش برف گفت: «صنایع کشور به میزان قابل توجهی وابسته به آب‌های سطحی و زیرزمینی هستند و روند کاهش آب‌های تجدیدپذیر ایجاب می‌کند که صنعت به سمت استفاده از سایر منابع آبی سوق یابد که شیرین‌سازی آب و استفاده از آب‌های غیرمتعارف از جمله این اقدامات است که در برنامه هفتم توسعه به آن اشاره شده است.»
رئیس موسسه تحقیقات آب کشور همچنین از راه‌اندازی سامانه بومی پایش و پیش‌بینی بارش و سیلاب خبر داده و گفت: «پس از سیلاب‌های سال‌های ۹۷ و ۹۸، وزارت نیرو به این نتیجه رسید مجموعه سیستم‌های هشدار موجود کشور پاسخگوی نیازها نیست بر این اساس مجموعه مدیریت بحران شکل گرفت و وظیفه و ماموریت موسسه تحقیقات آب، توسعه سامانه بومی پایش و پیش‌بینی بارش و سیلاب با تاکید بر جریان ورودی به سدهای کشور تعیین شد.»
سالها تداوم خشکسالی در کنار بی‌تفاوتی مقامات جمهوری اسلامی سبب از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن رودها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها شده که یکی از عوارض آن فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور بوده است.
«تمام ایران» گرفتار فاجعه خشکسالی، گسترش فرونشست‌ها و فروچاله‌ها
در تازه‌ترین گزارش از گسترش فرونشست اعلام شده همه مرودشت از جمله در پاسارگاد، تخت جمشید و نقش رستم دچار پدیده فرونشست شده و وسعت و سرعت آن در این دشت پیشرفت قابل توجهی داشته است.
محمد درویش پژوهشگر و کنشگر محیط زیست در گفتگو با خبرگزاری «ایلنا» در اینباره گفته دشت مرودشت استان فارس بحرانی‌ترین منطقه از منظر زمین‌شناسی بعد از دشت مهیار در اصفهان است.
این کنشگر محیط زیست گفته «متاسفانه وضعیت این بخش در استان فارس فوق‌العاده نگران کننده است و بخش بزرگ این دشت با فرونشست بیش از دو سانتیمتر مواجه است که این رقم ۵ برابر نرم طبیعی و حد مجاز تحمل فرونشست است.»
محمد درویش با اشاره به اینکه فرونشست زمین هنگامی که از ۴ میلی متر عبور می‌کند، باید در اسرع وقت ستاد بحران تشکیل شود، تاکید کرده که «در حال حاضر بخش بزرگی از دشت مرودشت که شامل قلمرو بزرگ پاسارگاد، تخت جمشید، نقش رستم می‌شود با فرونشست بیش از ۱۵ الی ۲۰ سانتی متری مواجه است.»
او همچنین گفته مسئولان این استان «با پاک کردن صورت مسئله و به دلیل اینکه گردشگران و مردم متوجه فرونشست زمین اطراف دشت مرودشت و تخت جمشید نشوند، آن‌ها را با کامیون پر می‌کنند.»
آنطور که محمد درویش توضیح داده مسئولان هیچ اقدامی در جهت پلمپ کردن چاه‌ها در اطراف تخت جمشید و پاسارگاد و پرداخت خسارت به کشاورزان انجام نداده‌اند. او معتقد است تا زمانی که روند فعلی ادامه‌دار باشد نه تنها مشکلی حل نمی‌شود بلکه شاهد افزایش این چالش‌ها خواهیم بود و مردم فارس باید آماده شرایط ناگوارتر برای تخت جمشید و پاسارگاد باشند.
روزنامه «دنیای اقتصاد» نیز در مطلبی به تهدید امنیت غذایی کشور به دلیل کاهش تولید مواد غذایی ناشی از خشکسالی اشاره پرداخته است.
در این مطلب که به قلم دکتر سیروس جعفری استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان با عنوان «اثرات غذایی خشکسالی ۱۴۰۳» منتشر شده آمده که کاهش بارندگی سبب کاهش بافت گیاهی و در نتیجه فرسایش خاک و بروز پدیده‌هایی مانند ریزگردها می‌شود.
این مطلب افزوده بارندگی به دلیل کیفیت مناسبی که دارد از شوری خاک به میزان زیادی می‌کاهد. بنابراین در بسیاری از مناطق مثل جنوب و به‌خصوص در خوزستان سبب کاهش تجمع املاح در لایه سطحی خاک می‌شود و به این ترتیب با بهبود شرایط خاک موجب تولید بیشتر محصول نسبت به تامین رطوبت از منبع آب آبیاری می‌شود.
همچنین تحقیقات در استان خوزستان نشان داده است که کاهش بارندگی از یک‌سو و رعایت‌نشدن رژیم هیدرولوژی دشت‌های جنوبی این استان از سوی دیگر سبب شده است تا این دشت‌ها طی سه‌دهه اخیر به‌شدت با شوری فزاینده‌ای روبه‌رو شوند و بسیاری از پوشش‌های گیاهی منطقه از سطح این اراضی حذف شود.
این مطلب با ارائه آماری از سطح زیر کشت معمولی و دیم در کشور نوشته که از ۹/۵ میلیون هکتار اراضی تحت کشت غلات در ایران با میانگین تولید ۲/۲ تن در هکتار در سال ۱۴۰۱ پیش‌بینی می‌شود که بر اثر خشکسالی سال‌جاری حداقل میانگین تولید در واحد سطح به ۱/۵ تن در هکتار کاهش یابد. به این ترتیب از ۲۱/۳ میلیون تن محصول کشاورزی تولیدی در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ پیش‌بینی می‌شود که این میزان به کمتر از ۱۵میلیون تن در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ کاهش یابد؛ یعنی حداقل ۲۵ درصد از تولیدات کشاورزی بر اثر خشکسالی اخیر از دست خواهد رفت. چون در بسیاری از دشت‌های ایران امکان تأمین آب برای آبیاری به دلیل بیلان منفی وجود ندارد.
