کمبود و ناترازی انرژی به یکی از مشکلات زیربنایی برای تولید و توسعه اقتصادی تبدیل شده است. رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد با ارائه آمار گفته کمبود انرژی مانع تولید ۴۰ میلیون تنی فولاد شده است.
بهرام سبحانی رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد امروز شنبه اول اردیبهشت ۱۴۰۳ در گفتگو با روزنامه «جهان صنعت» گفته «ما در تابستان محدودیت برق داریم و حدود ۳ماه تابستان را کارخانجات فولادی محدودیت شدید مصرف برق دارند. در فصل سرما هم محدودیت گاز داریم و به محض سرد شدن هوا با مشکل روبرو شده و ظرفیت‌شان کاهشی می‌شود. در نتیجه علی‌رغم اینکه در حال حاضر حدودا ۴۶میلیون تن ظرفیت ایجاد شده اما بیش از ۳۵میلیون تن امکان بهره‌برداری نداریم.»
او با اشاره به اینکه مشکلات دیگری نیز سر راه تولید فولاد در کشور وجود دارد، کمبود برق و گاز را دو مسئله اصلی و محوری ارزیابی کرده و گفته « اگر محدودیت برق و گاز نداشتیم قطعا تولید ما در سال گذشته بیش از ۴۰میلیون تن بود. »
بهرام سبحانی افزوده که برای استفاده از ظرفیت‌ها وظیفه وزارت نیرو و وزارت نفت است تا بتوانند با افزایش تولید برق و گاز زمینه‌های استفاده صنعت فولاد از این ظرفیت را فراهم کنند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آذرماه گذشته در گزارشی از کسری روزانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز ، ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین و ۱۲/۵ هزار مگاوات برق بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۳ خبر داده بود.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در این گزارش «تداوم روند معیوب گذشته، در رابطه با یارانه‌های انرژی علی‌رغم تشدید ناترازی انرژی» را از نقاط ضعف لایحه بودجه عنوان کرده و پیش‌بینی کرده است که به واسطه تداوم همین محدودیت‌های تامین انرژی و همچنین محدودیتها در تامین ارز تولیدکنندگان، سال آینده، وضعیت رشد محدود در بخش صنعت ادامه خواهد داشت.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی همچنین گزارش داده که برنامه هفتم توسعه کشور در خصوص توجه به بحران‌های بخش انرژی در کشور، کارآمدی چندانی ندارد.
این مرکز پژوهشی تأکید کرده که محورهای مهمی در حوزه انرژی در برنامه هفتم توسعه غایب هستند؛ از جمله: توجه نکردن به ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مدیریت مصرف انرژی، نبود شفافیت و انتظام‌بخشی در حوزه منابع نفت و گاز، نپرداختن به موضوع اتلاف‌های گسترده در حوزه انرژی نظیر گازهای مشعل و اتلافات خطوط انتقال گاز که عمدتاً از سوی بخش دولتی صورت می‌گیرد، تشکیل نشدن صندوق بهینه‌سازی مصرف انرژی و ضعف در پرداخت به ابعاد مختلف دیپلماسی انرژی.
تداوم ناترازی انرژی در ۱۴۰۳؛ صنایع در دام کاهش تولید و افزایش زیان
در حالیک ه ایران ذخایر قابل توجهی از سوخت‌های فسیلی، و ظرفیت بسیار مناسبی برای تولید برق دارد اما سال‌ها بی‌تفاوتی حکومت و عدم سرمایه‌گذاری موثر در صنعت نفت و برق، کشور را با کمبود جدی انرژی روبرو کرده است. ناترازی و کاهش تولید انرژی در ایران تا جایی بحرانی است که به عقیده برخی کارشناسان ایران به زودی توان صادرات انرژی هیدروکربنی را نخواهد داشت.
غلامحسین حسن تاش کارشناس انرژی در اینباره معتقد است: «در خوشبینانه‌ترین شرایط، با تداوم روندهای فعلی، بین سال‌های ۱۴۰۸ تا حداکثر ۱۴۱۰ انرژی هیدروکربنی برای صادر کردن نخواهیم داشت. مگر اینکه بخواهیم صادراتمان را ادامه و مردم را در مضیقه قرار دهیم و یا اینکه صنایع و پتروشیمی‌ها را تعطیل کنیم. از این به بعد بحران سال به سال خود را بیشتر نشان می‌دهد و تا ۵ سال دیگر به دیوار برخورد خواهیم کرد!»
محمود خاقانی مدیر کل پیشین وزارت نفت نیز پیشتر به وبسایت «جماران» گفته بود: «باید این واقعیت تلخ را بپذیریم که ما در تامین امنیت انرژی داخلی و گاز طبیعی و تبدیل گاز و سایر حامل‌های انرژی به برق، و نیز تولید بنزین در کشور، با مشکلات جدی مواجه هستیم. پیش‌بینی‌های مسئولین کشور درباره میزان افزایش تقاضا، از آنجا که برنامه کلانی ندارند، همیشه اشتباه از آب در می‌آید. به دلیل اینکه ما برنامه کلان انرژی نداریم، مافیاهای درگیر در صنعت انرژی، یا کاسبان تحریم و دور زنندگان آن، ساز خود را می‌زنند.»
از سوی دیگر به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی بدون داشتن چشم‌انداز و برنامه‌های میان‌مدت و درازمدت برای بهبود وضعیت انرژی در کشور، به دنبال اینست که از ذخائر محدود استخراج و تولید شده نیز برای جبران کسری بودجه استفاده کند.
آمارهای اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه نشان می‌دهد در ژانویه امسال (۱۱ دی تا ۱۱ بهمن) بیش از ۸۷۱ میلیون مترمکعب گاز تحویل ترکیه داده که ۲۰۲ درصد بیشتر از ماه مشابه پارسال است.
بر اساس این آمارها جمهوری اسلامی در برخی ماه‌های تابستان و پاییز صادرات گاز به ترکیه را متوقف کرده بود، اما در پیک مصرف زمستانی گاز و کسری گسترده آن، صادرات به ترکیه را به شدت افزایش داده است.
حمیدرضا فرتوک‌زاده فروردین امسال در یک برنامه صداوسیمای جمهوری اسلامی اعلام کرد که کسری بنزین و سایر حامل‌های انرژی در کشور در حال تبدیل شدن به یک مسئله جدی است.
تداوم ناترازی بنزین در سال ۱۴۰۳؛ توجیه دولت برای افزایش قیمت شکست خورد
ناترازی بنزین نیز با هشدارهایی از سوی کارشناسان روبرو شده است. در شرایط متوسط که مصرف بنزین در ایران روزانه حدود ۱۱۵ میلیون لیتر است، تولید در نهایت به ۱۱۲ الی ۱۱۳ میلیون لیتر در روز می‌رسد.
کارشناسان معتقدند با تداوم روند فعلی، ایران در ۱۰ سال آینده نیازمند واردات روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین و معادل سالانه ۲۵ میلیارد دلار از این محصول خواهد بود.
این در حالیست که صادرات بنزین با وجود ناترازی، راه دیگری برای جبران کسری بودجه دولت بوده است. بر اساس آمار گمرک ایران در سال ۹۹ حدود سه میلیارد دلار بنزین صادر کرده بود. به بیان دیگر چند ماه پس از افزایش قیمت بنزین در داخل کشور از سوی دولت حسن روحانی که به اعتراضات خونبار آبان۹۸ انجامید، دولت در حالی مردم معترض در خیابان را به رگبار بست که در آنسو با تحمیل بار افزایش قیمت بنزین بر جیب مردم، در حال صادرات بنزین بوده تا اثرات تحریم و کسری بودجه‌اش را جبران کند!
فعالان صنعت معتقدند در سال ۱۴۰۳ ناترازی برق حدود ۷ درصد افزایش خواهد یافت و مدت زمان قطع برق در صنایع بیشتر خواهد شد. یک استاد دانشگاه نیز درباره تشدید ناترازی گاز در سال جدید با اشاره به اینکه ۸۰ درصد چاه‌های گاز در نیمه دوم‌شان قرار دارند از کاهش فشار گاز و کاهش تولید، و همچنین هدر رفتن یک سوم تولید کشور خبر داده است.
حمیدرضا صالحی نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران درباره ناترازی برق در سال ۱۴۰۳ به وبسایت «اکو ایران» گفته «سال جاری هم با ناترازی برق و هم ناترازی گاز مواجه هستیم. بطور مشخص در مورد برق باید بگویم ناترازی دوباره بیشتر خواهد شد. چون رشد سالانه ۶ الی ۷ درصدی مصرف برق را در تابستان خواهیم داشت. در حالی که تولید درحوزه حرارتی‌ها آنچنان نبوده است که بخواهد رشد مصرف را جبران کند. البته در بخش تجدیدپذیرها حرکت‌های خوبی انجام شده است. به همین دلیل امسال حدود ۶ الی ۷ درصد بیشتر از سال گذشته با ناترازی برق در تابستان روبرو هستیم. البته امسال همچون گذشته در حوزه خانگی مشکلی نداریم ولی در بخش صنایع مشکل خواهیم داشت.»
نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران تأکید کرده که «بخش خصوصی راه حل مناسب برای رفع ناترازی برق را دارد و می‌تواند مشکل را حل کند و باری از دوش دولت بردارد. اما متاسفانه رویکرد دوستان ما در دولت رویکرد مناسبی نیست. آنها هنوز معتقد هستند بدون کمک بخش خصوصی می‌توانند مشکلات را حل کنند. در صورتی که امکان ندارد؛ در گذشته هم امکان نداشته و هنوز هم ندارد.»
حمیدرضا صالحی با تاکید بر اینکه با رویکرد فعلی ناترازی کاهش نخواهد یافت گفت: «کار درحوزه انرژی کار زیرساختی است و حداقل دو سه سال زمان نیاز دارد تا سرمایه‌گذاری تبدیل به برق شود. قطعا به یکساله و به صورت دفعی مشکل حل نمی‌شود.»
سعید صادقی مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی تهران نیز سال گذشته پیش‌بینی کرده بود که با توجه به اینکه ظرفیت جدیدی به بخش تولید برق اضافه نشده است، در سال جدید چالش ناترازی پررنگ‌تر جلوه کند.
به گفته او، شهرک‌ها در سال گذشته با دو روز قطع برق در هفته مواجه بودند که به نظر می‌رسد این قطع شدن در سال ۱۴۰۳ به ۳ روز افزایش پیدا کند.
