آمارهای جدید استخراج شده از وبسایت سازمان ثبت احوال نشان میدهد نرخ تولد در ایران به پایینترین سطح در نیم قرن اخیر رسیده است. علی خامنهای بیش از یک دهه است بر افزایش جمعیت تأکید می‌کند اما فراهم نبودن زیرساخت‌ها و مشکلات اقتصادی تمایل به فرزندآوری را در جمعیت به شدت کاهش داده است.
مرکز «داده‌های باز ایران» در گزارشی اعلام کرده با وجود تاکیدهای رهبر جمهوری اسلامی و افزایش سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی حکومت برای افزایش جمعیت کشور، آمارهای رسمی دولت نشان میدهد که میزان تولد در کشور به پایینترین حد در نیم قرن گذشته رسیده است.
در این گزارش آمده که بر اساس آخرین آمار منتشر شده در وبسایت سازمان ثبت احوال، در سال ۱۴۰۲، در مجموع یک میلیون و ۵۷ هزار ۹۵۹، ولادت در کشور به ثبت رسیده است.
طبق محاسبات پایگاه «داده‌های باز ایران»، این رقم ۲۳ درصد کمتر از آمار تولد در سال ۱۳۹۰ است یعنی همان زمانی که علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی رسمی خواستار افزایش جمعیت ایران تا ۱۵۰ میلیون نفر شد.
در بخشی از این گزارش به بودجه‌های تخصیص داده شده برای فرزندآوری اشاره شده و آمده که در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ تنها برای «دبیرخانه ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» ۷,۵۰۰ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شد. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، اعتبارات این دبیرخانه با احتساب بودجه متفرقه به ۹,۷۸۹ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است.
کاهش تمایل به فرزندآوری در دیگر آمارهای حکومت نیز مشخص است. برای نمونه نتایج طرح «موج چهارم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» که ماه گذشته منتشر شد نشان از کاهش تمایل زنان ایران به فرزندآوری داشت؛ کاهش تمایل به داشتن بیش از دو فرزند در میان زنان خانه‌دار هم قابل توجه است.
از شرکت‌کنندگان پرسیده شده بود «آیا تمایل دارید در آینده صاحب فرزند شوید؟» که ۵۱ درصد از پاسخگویان تمایل داشتند در آینده صاحب فرزند شوند و ۲۴ درصد، قصدی برای فرزنددار شدن در آینده نداشتند. همچنین ۱۶/۲ درصد گفته‌اند تعداد فرزندان‌شان کافی است.
مردان با ۵۸/۷ درصد و زنان با ۴۳/۳ درصد، جواب «آری» به این سوال داده‌اند و ۷۹/۴ درصد از کسانی که مجرد بوده‌اند گفته‌اند، تمایل دارند در آینده بچه‌دار شوند اما این تعداد در بین متاهلان، ۳۶/۷ درصد بوده است. از بین مشاغل، بیکاران با ۶۶/۳ درصد و ساکنان سیستان و بلوچستان با ۶۶ درصد بیشترین موافقان و ساکنان گیلان با ۳۰/۸ درصد بیشترین مخالفان فرزندآوری بوده‌اند.
شهلا کاظمی‌پور جمعیت‌شناس درباره نتایج این پیمایش گفته بود «شبکه‌های اجتماعی، سواد، اشتغال زنان و… موجب تغییرات اجتماعی شده است؛ همانطور که در این پیمایش هم مشخص شده تمایل به فرزندآوری کم شده و حتی زنان خانه‌دار مایل نیستند بیش از دو فرزند بیاورند، نشانه همین تغییرات اجتماعی است و موجب شده جمعیت ایران صعودی نباشد و شیب نزولی داشته باشد.»
این جمعیت‌شناس تأکید کرده بود «این واقعیت است که نگرش‌های سنتی در همه جامعه ایران وجود دارد، ممکن است تغییراتی کرده باشد اما این نگرش‌ها بسیار در ایران ریشه‌دار است و تغییر آن سخت است.»
او افزوده بود که «بخشی از پاسخ‌دهندگان این پیمایش، زنان خانه‌دار هستند و خب طبیعتاً آنها کار خانه‌داری زنان را تایید می‌کنند. از طرف دیگر نصف جامعه آماری، مرد هستند و خب بیشتر مردان ایرانی با خانه‌داری زنان موافقند. حتی مردانی که همسران‌شان شاغلند و از نظر اقتصادی نیاز دارند که همسران‌شان شاغل باشند، باز هم می‌گویند زن، خانه‌دار باشد بهتر است.»
اینهمه در حالیست که به ویژه در دولت ابراهیم رئیسی تبلیغات گسترده‌ای برای فرزندآوری انجام شد که ترویج «کودک‌همسری» یکی از آنها بوده است. انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده‌ی ریاست جمهوری که خودش در کودکی و در ۱۵ سالگی ازدواج کرده از جمله موافقان ازدواج زیر سن قانونی دختران است و بارها در اظهاراتش از چنین ایده‌ای دفاع کرده است.
فاصله عمیق حکومت و مردم ایران درباره فرزندآوری؛ پیشنهاد حداد عادل برای تأسیس «وزارت جمعیت»
این در حالیست که نتایج پیمایش اخیر حکومت نشان میدهد ایده‌ها و نظرات مقامات ارشد نظام در حوزه اجتماعی، از جمله درباره سن ازدواج و فرزندآوری چه فاصله‌ای با دیدگاه‌های عموم جامعه دارد.
در این پیمایش از شرکت‌کنندگان پرسیده شده «به نظر شما مناسبت‌ترین سن ازدواج برای دختران چه سنی است؟» ۴۵/۵ درصد از پاسخگویان معتقد بودند که سن ۲۱ تا ۲۵ سال، مناسب ازدواج برای دختران است. ۳۸/۹ درصد از پاسخگویان سن ۱۶ تا ۲۰ سال، ۱۱ درصد سن ۲۶ تا ۳۰ سال و ۳ درصد، ۳۶ سال به بالا را سن مناسب برای ازدواج دختران دانسته‌اند.
سهم کسانی که معتقدند سن ۹ تا ۱۵ سال سن مناسب ازدواج برای دختران است، تنها ۳/۲ درصد بوده و میانگین سن ازدواج برای دختران از نگاه پاسخگویان، ۲۲/۴ سال بیان شده است. یک موضوع مهم در این نظرسنجی این بوده که کسانی که بی‌سواد محسوب می‌شوند، بیشترین کسانی‌اند که با سهم ۱۶/۳ درصدی، موافق ازدواج دختران در سنین ۹ تا ۱۵ سالگی بوده و قشر دانشگاهی با ۱/۳ درصد، کمترین رأی را به ازدواج دختران در این سنین داده‌اند.
این موضوع در متغیر زمینه‌ای شغل هم نتایج مشابهی داشته؛ یعنی ۷/۴ درصد از کسانی که بیکارند موافق ازدواج دختران در بازه سنی ۹ تا ۱۵ هستند. پاسخ‌دهندگان در استان کهگیلویه و بویراحمد هم با ۸/۷ درصد بیشترین کسانی بوده‌اند که موافق ازدواج دختران در سنین کودکی بوده‌اند.
همانطور که در گزارش «داده‌های باز ایران» نیز گفته شده، جمهوری اسلامی بودجه هنگفتی را برای اجرای قانون «جوانی جمعیت» اختصاص داده اما با وجود تبلیغات گسترده نتوانسته زیرساخت‌های افزایش جمعیت را بطور واقعی ایجاد کند.
بر اساس لایحه بودجه امسال، برای اجرای قانون جوانی جمعیت، ۴۲ هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده که همه موارد مرتبط با اجرای این قانون را تجمیع کرده است.
بطور مثال، بودجه اختصاصی در نظر گرفته شده برای «دبیرخانه ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» دو زیرمجموعه دارد؛ تمام بودجه‌ای که برای این ردیف آمده یک هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان است که تمام آن بابت «ترویج فرهنگ فرزندآوری و اقدامات موثر در راستای جوانی جمعیت» خواهد بود.
یک زیرمجموعه دیگر تحت عنوان «تدوین برنامه ساماندهی روش‌های جایگزین نوین در حوزه ناباروری از جمله رحم اجاره‌ای، فریز تخمک، ساماندهی مراکز ارایه‌دهنده این خدمات» آمده که هیچ بودجه‌ای به این زیرمجموعه تعلق نگرفته است.
«دبیرخانه ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» در «جدول ۹» لایحه بودجه هم رقم دیگری معادل هزار میلیارد تومان بودجه دریافت خواهد کرد.
این بودجه‌ها که ریز هزینه‌کرد آنها نیز مبهم است نتوانسته طی سال‌های گذشته نرخ فرزندآوری در کشو را افزایش دهد.
روند رشد جمعیت کُندتر شد؛ ایدئولوژیک کردن فرزندآوری نتیجه معکوس داد
مرکز رصد جمعیت کشور نیز دی‌ماه گذشته اعلام کرده بود که آمار ثبتی رویداد‌های حیاتی از ابتدای سال تا اول امردادماه نشان میدهد که کل ولادت کشور در این بازه زمانی ۳۳۸ هزار و ۶۸۴ نفر بوده که از این میزان، ۱۷۵ هزار و ۷۴۰ ولادت مربوط به پسران و ۱۶۲ هزار و ۹۴۴ ولادت دیگر مربوط به دختران است.
جزییات داده‌های مرکز رصد جمعیت کشور نشان میدهد در سال ۱۴۰۱ یک میلیون و ۷۵ هزار و ۲۳۱ رویداد ولادت در کشور به ثبت رسیده که به نسبت سال ۱۴۰۰ این آمار ۳/۷ درصد کاهش داشته بطوری که آمار ولادت در سال ۱۴۰۰ یک میلیون و ۱۱۶ هزار و ۲۱۲ نفر بوده است.
همچنین در ۴ ماهه اول سال ۱۴۰۲ تعداد ۳۳۸ هزار و ۶۸۴ تولد در کشور به ثبت رسید که این میزان به نسبت مدت مشابه سال گذشته که ۳۴۲ هزار و ۸۳ مورد بوده، یک درصد کاهش را نشان میدهد.
در سال ۱۴۰۱ میانگین سن مادران در اولین فرزندآوری ۲۷/۳ سال بوده است. مقدار این شاخص در مناطق شهری ۲۸/۱ سال و در نقاط روستایی ۲۴/۴ سال بوده است. در این سال میانگین سن پدر در اولین فرزندآوری برابر با ۳۲ سال بوده است. میانگین سن پدر برای مناطق شهری برابر با ۳۲/۶ سال و برای نقاط روستایی برابر با ۲۹/۸ سال است.
علی خامنهای از امرداد سال ۱۳۹۰ بطور مکرر خواهان افزایش جمعیت ایران به دست‌کم ۱۵۰ میلیون نفر شده است. او در همین سال طی سخنانی گفت: «معتقدم کشور ما با امکاناتی که داریم، می‌تواند ۱۵۰ میلیون نفر جمعیت داشته باشد و هر اقدام و تدبیری که می‌خواهد براى متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از ۱۵۰ میلیون نفری شدن کشور انجام بگیرد.»
علی خامنهای سپس در مهرماه سال ۱۳۹۱ نیز سیاست دهه هفتاد برای کنترل جمعیت را خطا خواند و افزود: «یکی از خطاهایی که خود ما کردیم این بوده که تحدید نسل از اواسط دهه ۷۰ به این طرف باید متوقف می‌شد. مسئولان در این‌باره اشتباه کردند و خودم هم سهیم هستم.»
کارشناسان نسبت به کمبود نیروی انسانی بهره‌ور و پیر شدن جمعیت کشور هشدار می‌دهند اما از آنجا که «رشد جمعیت» در ایران با «تبلیغات ایدئولوژیک حکومت» پیوند خورده حتی خانوارهایی که مشکلات اقتصادی ندارند، علاقه‌ای به فرزندآوری نشان نمی‌دهند.
