مهران خسروانی – فرهنگ غنی ایران که ریشه در آموزههای زرتشت و ادبیات کلاسیک دارد، همواره بر ارزشهایی چون راستی، عدالت و کرامت انسانی تأکید کرده است. این ارزشها نهتنها باید راهنمای زندگی روزمره باشند، بلکه در مبارزات سیاسی نیز چراغ راهنمای ما قرار گیرند.
با توجه به تاریخ ایران و به ویژه تجربیات پس از انقلاب ۱۳۵۷، ضرورت دارد که اخلاق بهعنوان یکی از اصول بنیادین در رفتارهای سیاسی مورد توجه قرار گیرد.
اهمیت اخلاق در مبارزات سیاسی
اعتماد مردم به کسانی است که به ارزشهای اخلاقی پایبند هستند. اتخاذ رویکرد اخلاقمحور در جنبشهای سیاسی، اعتبار و مقبولیت عمومی را افزایش میدهد.
مبارزهای که بدون اخلاق انجام شود، ممکن است حمایت و مشروعیت/ حقانیت خود را از دست بدهد. برعکس، اخلاقمداری در مبارزه میتواند حمایت ملی و بینالمللی بیشتری جلب کند؛ چرا که جامعه بینالمللی نیز از جنبشهایی که به ارزشهایی مانند عدالت و شفافیت پایبندند، بیشتر پشتیبانی میکند.
تغییراتی که بدون پایبندی به اصول اخلاقی حاصل شوند، پایدار نیستند و ممکن است خطر بازگشت به دیکتاتوری را افزایش دهند.
اپوزیسیون باید الگویی اخلاقی برای جامعه باشد. اگر خود اپوزیسیون به اصول اخلاقی پایبند نباشد، چگونه میتوان انتظار داشت که جامعهای اخلاقمحور پس از تغییر سیاسی شکل بگیرد؟!
نقش اخلاق در اپوزیسیون خارج کشور
پذیرش اشتباهات گذشته و عذرخواهی صادقانه بخشی از اخلاق سیاسی است. کسانی که در انقلاب ۱۳۵۷ نقش داشتند، باید شجاعت پذیرش اشتباهات خود را داشته باشند و از نسل امروز و آینده عذرخواهی کنند.
پیامدهای انقلاب ۱۳۵۷ همچنان بر زندگی مردم سنگینی میکند و تأثیر میگذارد و یک پوزش صادقانه میتواند بخشی از این زخمها را التیام بخشد.
این عمل نهتنها نشاندهنده بلوغ سیاسی و اخلاقی است، بلکه اعتماد مردم به اپوزیسیون را نیز افزایش میدهد. درس و عبرت گرفتن از اشتباهات گذشته باید راهنمایی برای ساختن آیندهای بهتر باشد و از تعصب، خودبزرگبینی و رفتارهای غیراخلاقی در مبارزات سیاسی جلوگیری کند.
ضرورت ترک رفتارهای مخرب
تخریب شخصیتها و عبور از مرزهای اخلاقی تأثیری منفی بر اعتماد عمومی دارد. این رفتارها نهتنها مشروعیت و حقانیت مبارزه را تضعیف میکند، بلکه مانعی برای اتحاد و همبستگی گروههای مختلف ایجاد میکند.
برای بازسازی اعتماد مردم، افراد و گروههای سیاسی باید اشتباهات خود را بپذیرند و رفتار خود را اصلاح کنند. پیروی از رهنمودهای اخلاقی و تمرکز بر اهداف مشترک میتواند راهی برای تقویت انسجام و بازسازی اعتبار اپوزیسیون باشد.
احترام به کرامت انسانی
اخلاق ایجاب میکند که حتی در مبارزات سیاسی نیز کرامت انسانی و حقوق دیگران محترم شمرده شود. استفاده از زبان نامناسب یا تخریب شخصیتها مغایر با ارزشهایی است که باید راهنمای این مبارزات باشند.
تشویق به همکاری و همبستگی
احترام به تفاوتها یکی از الزامات اخلاقی در مبارزات سیاسی است. یکی از نقاط ضعف تاریخی جنبشهای سیاسی ایران، نبود اتحاد میان گروههای مختلف بوده است. احترام به حقوق و ارزشهای متقابل و تلاش برای همکاری بجای تخریب میتواند فضای اعتماد میان احزاب و گروههای مختلف را تقویت کند. این اعتماد برای رسیدن به آزادی و عدالت ضروری است.
پاسخگویی به نسل آینده
نسل جوان ایران انتظار دارد که اپوزیسیون با درس گرفتن از گذشته، آیندهای روشن و عادلانه ترسیم کند. این مسئولیت بر عهده کسانی است که تجربه گذشته را دارند و باید با رفتار اخلاقی، الگویی مناسب برای نسلهای آینده باشند.
مشکلات و راهکارها
با وجود اهمیت اخلاق در سیاست، موانع بسیاری بر سر راه آن وجود دارد. فشارهای سیاسی، رقابتهای داخلی و نیاز به تصمیمگیریهای سریع ممکن است اصول اخلاقی را نادیده بگیرد. برای غلبه بر این مشکلات، به نظر من، اقدامات زیر ضروری است:
ایجاد مکانیسمهای نظارتی: طراحی ساختارهایی شفاف برای رعایت استانداردهای اخلاقی درون اپوزیسیون.
گفتگوی مداوم: بحث و گفتگوی مستمر درباره ارزشها و اصول اخلاقی.
آموزش اخلاق: آموزش اخلاق و ارزشهای مدنی به فعالان سیاسی باید در اولویت قرار گیرد.
نتیجهگیری
نقش اخلاق در مبارزات سیاسی انکارناپذیر است، به ویژه در شرایطی که ایران در جستجوی آیندهای آزاد و عادلانه است. پذیرش مسئولیت، ایجاد اعتماد، همکاری و تقویت همبستگی کلید دستیابی به تغییرات پایدار است. تنها با پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی میتوان اپوزیسیونی متحد ایجاد کرد که توانایی هدایت ایران به سوی آیندهای بهتر را داشته باشد.