در هفته‌ای که گذشت چندین زلزله در ۱۳ استان ایران ثبت شد؛ مهدی زارع زلزله‌شناس معتقد است خشکسالی‌های ایران زلزله‌های خاموش را بیدار کرده‌اند!
دومین هفته اردیبهشت‌ماه با آمار بالای زلزله در ایران پایان یافت. به گزارش روزنامه «شرق» روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت، زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۵ در عمق ۱۰ کیلومتری، حوالی رشتخوار در استان خراسان «رضوی» را لرزاند. این زمین‌لرزه در فاصله ۱۳ کیلومتری رشتخوار، ۲۴ کیلومتری دولت‌آباد و ۴۳ کیلومتری تربت حیدریه رخ داد. همچنین یک زلزله دیگر به بزرگی ۲/۵ ریشتر نیز در همین منطقه روی داد.
در بلداجی واقع در استان چهارمحال و بختیاری نیز دو زلزله به بزرگی ۳/۸ و ۲/۸ در عمق ۶ کیلومتری ثبت شد. کانون زلزله بزرگتر در ۱۲ کیلومتری بلداجی، ۱۸ کیلومتری گهرو و ۱۸ کیلومتری گندمان قرار داشت.
در هفته گذشته همچنین زمین‌لرزه‌هایی نیز در استان‌های کرمان، یزد، کرمانشاه، بوشهر، سمنان، خراسان شمالی، گلستان، لرستان، فارس و هرمزگان رخ داد. همه این زلزله‌ها به بزرگی ۳/۵ تا ۲/۴ ریشتر گزارش شدند.
ثبت این تعداد زلزله در ایران فقط طی یک هفته از سوی مهدی زارع زلزله‌شناس مورد بررسی قرار گرفته است. این استاد زلزله‌شناسی توضیح داده که کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و تغییرات تنش می‌تواند گسل‌های خاموش را بیدار کند و موجب زلزله‌هایی هرچند کوچک اما هشداردهنده شود؛ زلزله‌هایی که در صورت بی‌توجهی به بحران آب، شاید به فاجعه‌های بزرگتر بدل شوند!
مهدی زارع گفته که «خشکسالی‌ها می‌توانند بطور غیرمستقیم از طریق فعالیت‌های انسانی، به ویژه استخراج بیش از حد آب‌های زیرزمینی که شرایط زیرسطحی را تغییر می‌دهد، بر لرزه‌خیزی زلزله تأثیر بگذارند. خود خشکسالی‌ها مستقیماً باعث زلزله نمی‌شوند، واکنش‌های انسان به خشکسالی- به ویژه استخراج بیش از حد آب‌های زیرزمینی- می‌تواند تنش‌های زیرسطحی و فشارهای منفذی را تغییر دهد. این تغییرات ممکن است باعث لرزه‌خیزی در مناطقی با گسل‌های با تنش بحرانی شوند که نشان‌دهنده تعامل بین فعالیت‌های انسانی و فرآیندهای زمین‌شناختی است.»
به گفته مهدی زارع «در جریان خشکسالی، افزایش پمپاژ آب‌های زیرزمینی، جرم قابل توجهی از آب را حذف می‌کند و بار روی پوسته زمین را کاهش می‌دهد. این تخلیه باعث می‌شود پوسته بطور الاستیکی به حالت اولیه خود بازگردد و به‌طور بالقوه توزیع تنش در زیرسطح زمین را تغییر دهد. بازگشت پوسته زمین می‌تواند تنش‌های کششی یا برشی ایجاد کند که گسل‌های از پیش موجود را به ویژه در مناطق فعال زمین‌ساختی به گسیختگی نزدیک‌تر می‌کند. حذف آب‌های زیرزمینی، فشار منفذی را در سازندهای سنگی کاهش می‌دهد.»
او تأکید کرده که «این امر تنش نرمال مؤثر بر گسل‌ها را افزایش می‌دهد. افزایش تنش مؤثر معمولاً قفل شدگی در صفحه گسل را افزایش می‌دهد که مانع لغزش می‌شود، اما تغییرات تنش ناشی از تخلیه بار بطور بالقوه باعث افزایش لغزش در محیط‌های زمین‌ساختی خاص به ویژه گسل‌های کششی می‌شود. استخراج طولانی مدت می‌تواند سفره‌های آب زیرزمینی را فشرده کند و منجر به فرونشست شود. فرونشست تنش را به گسل‌های مجاور، به ویژه در حوضه‌های رسوبی، منتقل می‌کند.»
آمارها نشان می‌دهند در ایران حدود ۷۰ تا ۸۵ درصد از آب مورد نیاز کشور از سفره‌های آب زیرزمینی استخراج می‌شود و سطح آب‌های زیرزمینی در مناطقی مانند تهران، اصفهان و مشهد حدود ۲ متر در سال کاهش می‌یابد.
استخراج بیش از حد باعث فرونشست شده به عنوان مثال، حوضه تهران حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر در سال که در سال‌های اخیر این میزان نشست در داخل مناطق جنوب غربی تهران نیز مشاهده می‌شود. سازمان نقشه‌برداری اسفند ۱۴۰۳ در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که در ابتدای سال ۱۴۰۳، نرخ فرونشست زمین در منطقه ۱۸ شهرداری تهران ۱۷ سانتیمتر در سال بود اما هم‌‌اکنون این نرخ به ۳۱ سانتیمتر رسیده که سرعت بی‌سابقه‌ای محسوب می‌شود.
جمهوری اسلامی نه تنها طی چهار دهه سوء مدیریت و ناکارآمدی، منابع آبی کشور را هدر داده و خشکسالی در ایران را تشدید کرده که اکنون در بحرانی‌ترین شرایط وضعیت منابع آبی برخی از مقامات انگشت اتهام را «فقط» به سوی «تغییرات اقلیمی» دراز کرده تا عملکرد تباه حکومت را پنهان کنند و البته برخی دیگر از مقامات هم تغییرات اقلیمی را محصول نظام سلطه می‌دانند!
پیمان فلسفی نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، فروردین‌ماه در اظهاراتی غیرکارشناسی گفته بود «عباراتی مانند تغییراقلیم و آب مجازی از اصطلاحاتی است که نظام سلطه برای جلوگیری از رشد اقتصادی و کشاورزی کشورها اختراع کرده است. هر کس بگوید ما آب نداریم، کشور خشک و بی‌آبی هستیم، اقلیم ما اجازه نمی‌دهد، تغییراقلیم اتفاق افتاده، اینها همش بازی‌هایی است که دشمنان ما برای ما درآورده‌اند و توی دهان ما گذاشته‌اند. و بعضی‌ها هم متأسفانه… یا آب مجازی، آب مجازی چه صیغه‌ای است که درست کرده‌اید؟»
این نماینده مجلس شورای اسلامی دانشگاهیان مدافع این نظریات را به تقلید کورکورانه از دانشمندان غربی و تلاش برای ضربه زدن به استقلال غذایی کشور متهم کرد!
همچنین پنجم اردیبهشت‌ماه امسال خبر دیگری به نقل از این نماینده منتشر شد که مدعی می‌شد عربستان با فناوری پیشرفته در بیابان‌ها به بزرگترین صادرکننده گندم دنیا تبدیل شده است؛ ادعایی که به‌گفته کارشناسان نه مبنای علمی دارد و نه با آمارها همخوانی دارد.
طی روزهای گذشته در واکنش به سخنان نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، جمعی از انجمن‌های علمی-تخصصی بخش کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور، بیانیه‌ای صادر کرده و نوشتند: بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در ۱۰ سال اخیر میزان بارندگی کشور حدود ۱۱ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافته و به تبع آن حجم جریان سطحی حدود ۴۴ درصد کاهش داشته است. همین گزارش تأکید دارد که آب تجدیدپذیر کشور از متوسط بلندمدت ۱۳۰ میلیارد مترمکعب به ۸۹ میلیارد مترمکعب رسیده است و دلیل آن را خشکسالی‌ها و تغییر اقلیم می‌داند. در مقابل، برداشت سالانه آب بیش از ۹۶ میلیارد مترمکعب گزارش شده است. آیا پیام این اعداد روشن نیست؟ علاوه بر این، استاد گروه مهندسی آبیاری دانشگاه شیراز در پژوهشی جدید بر اساس اندازه‌گیری‌های دقیق، معتقد است کسری مخازن آب زیرزمینی ایران نه ۱۵۰ میلیارد مترمکعب، بلکه بیش از دو برابر این عدد است.»
این بیانیه یادآوری کرده در برنامه هفتم توسعه که مصوب همین مجلس است، تکالیفی برای کاهش آب مصرفی بخش کشاورزی به ۶۵ میلیارد مترمکعب، صرفه‌جویی سالانه یک درصد از منابع آب زیرزمینی و کاهش ۲۰ درصدی نرخ فرسایش خاک برای وزارت جهادکشاورزی دیده شده است. همچنین، در بند «ت» ماده ۲۲ برنامه، تکالیفی برای دستگاه‌ها جهت مقابله با تغییراقلیم تعیین شده است.
نویسندگان بیانیه تأکید کرده‌اند «چگونه می‌توانید با وجود اینهمه گزارش رسمی و مستند درباره وضعیت منابع آب، شوری خاک، دشت‌های ممنوعه، جنگل‌تراشی، فرونشست زمین، افت کیفی مراتع، تغییر کاربری اراضی، موضوعاتی مانند محدودیت آب، خشکی، خشکسالی و تغییراقلیم را انکار کنید؟»
انجمن‌های علمی کشاورزی افزوده‌اند «در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۹۹۴ به جمع امضاکنندگان کنوانسیون جهانی مقابله با تغییر اقلیم پیوسته، چگونه یکی از دولتمردان ایران می‌تواند تغییر اقلیم را ساختگی بداند؟»
