بحران کمبود برق در نیمه اردیبهشت‌ماه وارد مراحلی جدید و جدی شده و قطع برق بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی سبب بروز اعتراضاتی از سوی شهروندان شده است. در این میان، دولت ساعات آغاز به کار ادارات را بدون توجه به عواقب آن، به شش صبح تغییر داده است!
در نیمه بهار و در شرایطی که هنوز در بخش زیادی از استان‌های کشور دمای هوا به حدی افزایش نیافته که شهروندان از وسایل خنک‌کننده استفاده کنند، ناتوانی جمهوری اسلامی در تولید برق مورد نیاز کشور سبب جیره‌بندی گسترده برق شده است.
در روزهای گذشته شهروندان در شهرهای مختلف از جمله شهر ری و بهبهان در اعتراض به قطع مکرر برق و مشکلات ناشی از آن تجمع کردند. ویدئوهای زیادی در شبکه‌های اجتماعی از نانوایانی منتشر شده که به علت قطع برق نتوانسته‌اند تنور را به کار بیاندازند و خمیر آماده شده از بین رفته است. کسبه نیز از کسادی بیش از پیش بازار به علت قطع برق و اختلال در روند فعالیت کسب و کارشان خبر می‌دهند.
جیره‌بندی برق پس از تعطیلات نوروز آغاز شد. در ابتدا اعلام شده بود بخش خانگی یک تا دو ساعت قطع برق خواهد داشت اما در روزهای گذشته قطع برق به چهار ساعت در روز افزایش یافته و شهروندان در برخی مناطق خبر از قطع دو نوبت برق در طی یک شبانه‌روز می‌دهند.
در بخش صنعت نیز قطع برق ۷ تا ۱۲ ساعته در طول روز خسارت‌هایی گسترده رقم زده و موجی از اخراج نیروی کار را در پی داشته است.
بسیاری از کشاورزان می‌گوید در فصل کاشت و رشد محصولات، قطع برق چاه‌های آب امکان آبیاری را از آنها گرفته و مزارع در حال خشک شدن هستند.
تولیدکنندگان و صنعتگران، به ویژه در کارگاه‌های کوچک تصمیم به پاره وقت کردن فعالیت و یا خاموشی خطوط تولید تا گذشتن از دوره جیره‌بندی برق گرفته‌اند؛ تصمیمی که جدا از خسارت سنگین اقتصادی، موجی از اخراج کارگران را نیز در پی دارد.
آمارهای حکومتی رقم کمبود برق را رقمی حدود ۲۵ هزار مگاوات عنوان کرده‌اند و دولت تصمیم دارد ۵ الی ۶ هزار مگاوات از کسری برق را با افزایش تولید در نیروگاه‌های حرارتی تأمین کند. حتی اگر دولت بتواند تولید را ۵ هزار مگاوات افزایش بدهد، باز هم ۲۰ هزار مگاوات کسری برق وجود خواهد داشت.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد دولت به جای واردات برق یا افزایش تولید تصمیم دارد با تشدید محدودیت‌ها کسری شدید برق را پشت سر بگذارد.
عباس علی‌آبادی وزیر نیرو گفته دولت پیش‌بینی بحران کمبود برق در اردیبهشت‌ماه را نداشته و افزوده «خطاهای رخ داده در قطعی‌های طولانی مدت، تا پایان هفته اصلاح شده و قطعی‌های برق خانگی حداکثر دو ساعت خواهد بود. مردم گزارش خاموشی بیش از ۲ ساعت را به ادارات برق بدهند تا سریعا رسیدگی شود.»
وزیر نیرو همچنین افزوده که «نیاز مصرف در اردیبهشت ۱۴۰۳ در این زمان، ۴۶ هزار مگاوات بود، این رقم در حال حاضر ۵۷ هزار مگاوات است، با افزایش ۹/۹ درصدی تولید برق حرارتی و با رشد تولید تجدیدپذیرها و رشد واردات برق، میزان تأمین برق را به ۴۷ هزار و ۵۰۰ مگاوات رساندیم که در مقایسه با تأمین ۴۱ هزار و ۳۰۰ مگاواتی زمان مشابه سال قبل رشد داشته است.»
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت هم با تأکید بر اینکه قطع برق ادامه دار خواهد بود وعده افزایش تولید را مطرح، و تأکید کرده این هدفگذاری در کوتاه‌مدت میسر نخواهد بود.
دولت همچنین ساعت کار ادارات را به شش صبح تا یک بعد از ظهر تغییر داده است. این تصمیم سبب دردسری جدید برای اقشار کارمند، به ویژه زوج‌های دارای فرزند خردسال شده است. کارمندان می‌گویند برای اینکه ساعت ۶ صبح سر کار حاضر باشند باید کودکان خود را ساعت ۵ صبح به مهدکودک و مدرسه ببرند در حالیکه مهدکودک‌ها و مدارس در آن ساعت تعطیل هستند!
همچنین از دیروز مقامات استانی یکی پس از دیگری روزهای پنجشنبه را تعطیل اعلام کردند. پس از اعلام تعطیلی روزهای پنجشنبه از سوی مقامات استانی در استان‌های البرز، قم، لرستان، سمنان، کرمان، یزد، مرکزی، قزوین، کردستان، کرمانشاه و مازندران با ادعای «مدیریت مصرف انرژی»، هیئت دولت تعطیلی روزهای پنجشنبه در همه کشور را تصویب کرد.
بر اساس مصوبه دولت که از سوی محمدرضا عارف معاون اول پزشکیان ابلاغ شده ساعت کاری کلیه اداره‌ها، موسسه‌های عمومی دولتی و غیردولتی، بانک‌ها، بیمه‌ها و شهرداری‌ها از روز شنبه بیستم اردیبهشت تا ۳۱ شهریورماه از ساعت ۶ شروع می‌شود و ساعت ۱۳ نیز پایان می‌یابد. دولت همچنین اعلام کرده که روزهای پنجشنبه در سراسر ایران نیز تا پایان تابستان تعطیل خواهند بود.
کارشناسان معتقدند وضعیت با گرم‌تر شدن هوا بحرانی‌تر خواهد شد. برخی مقامات نیز شرایطی دشوارتر برای مردم را زمزمه می‌کنند.
مهدی مسائلی دبیر سندیکای صنعت برق روز گذشته درباره کسری برق اعلام کرد که «اکنون باید بپذیریم این فاجعه به زودی قابل ترمیم نیست، زخم سطحی نیست که با یک چسب ترمیم شود به جراحی عمیق نیاز داریم و آثار جراحی هم بزودی از بین نمی‌رود.»
او افزوده «باید قبول کنیم امسال تابستان سختی داریم و مردم باید خود را برای این شرایط آماده و تمهیدات لازم را بیاندیشند من توصیه می‌کنم برای این شرایط، بادبزن و آفتابه تهیه کنند.»
مهدی مسائلی تأکید کرده که «باید باور کنیم کسری برق داریم که می‌تواند ناشی از کمبود تولید، عدم توسعه شبکه، افزایش مصرف و یا به دلیل وجود مصرف‌کنندگان ناشناخته باشد، در هر حال آنچه مسلم است برق کم داریم و راهی جز کم مصرف کردن نیست.»
در حالیکه پیشتر برخی مقامات جمهوری اسلامی مدعی شده بودند بلافاصله پس از توافق با ایالات متحده مشکل کمبود برق قابل حل است، مهدی مسائلی گفته «حتی اگر مذاکرات به نتیجه برسد مشکل برق در کوتاه‌مدت حل نخواهد شد زیرا باید مشکل گاز، گازوئیل و آب و مهم‌تر اینکه مشکل نقدینگی حل شود.»
مسعود دانشمند فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با وبسایت «فرارو» اعلام کرده که «این جلسه‌هایی که مدیران برق کشور و مدیران شهر تهران و امثالهم با هم برگزار می‌کنند چه فایده‌ای دارد؟ این طرح جدید دولت برای کاهش ساعت کاری کارمندان در بهترین حالت ۵ تا ۶ درصد مصرف را کاهش می‌دهد.»
مسعود دانشمند افزوده «آن تصمیم گیرانی که برای ساخت آپارتمان‌های بلندمرتبه مجوز می‌دهند چرا فکری به حال وضعیت مصرف آب، برق و سایر انرژی‌ها نمی‌کنند؟ نمی‌شود که ظاهر شهر را مدرن جلوه دهیم و مدام برج و مجتمع‌های چند ده واحدی بسازیم اما در نهایت وقتی به مرحله بهره برداری و استفاده می‌رسیم، مثل عهد قاجار باشیم.»
عضو اتاق بازرگانی ایران تأکید کرده که «بطور طبیعی سالانه حدود ۷ تا ۸ درصد، رشد مصرف برق داریم. اما متاسفانه مسئولان به این وضعیت رشد، توجه کافی نشان نداده اند. درواقع در هیچ سالی نبوده که این ۷/۸ درصد را در بخش تولید رسما افزایش دهیم. امسال افزون بر این مشکل، با مشکل نیروگاه‌های برق آبی مواجه‌ایم و این نیروگاه‌ها عملا در دسترس نیستند. یعنی سطح آبی که پشت سدهای ما از جمله سد کرج است، پایین‌تر از سطح مورد نیاز نیروگاه‌ها است. بنابراین ما از نعمت نیروگاه‌های برق آبی نیز محرومیم.»
مسعود دانشمند تأکید کرده که «اکنون بهترین کار این است که با اعطای تسهیلات گسترده، نیروگاه‌های خورشیدی را توسعه دهیم. تمام شهرهای آفتاب خیز، از یزد تا اصفهان و کرمان، این امکان را دارند که میزبان نیروگاه‌های خورشیدی شوند.»
فرزین سوادکوهی کارشناس حوزه انرژی درباره شروع قطع مداوم برق در فصل بهار گفته «این مشکل ریشه در عدم توسعه و توسعه‌نیافتگی دهه‌های گذشته دارد.»
این کارشناس حوزه انرژی توضیح داده که «در تمام سال‌های گذشته و در همه دولت‌ها، تلاش بر این بوده است که قطعی [قطع برق] در بخش خانگی به وجود نیاید و برق صنایع را قطع می‌کردند، چون می‌دانستند اگر در بخش خانگی برق قطع شود تاوان اجتماعی دارد و واکنش‌های مشکل‌ساز ایجاد می‌کند؛ اما اکنون به نوعی کارد به استخوان رسیده که چاره‌ای ندارند زودتر بخش خانگی را وارد چرخه بی‌برقی کنند.»
فرزین سوادکوهی افزوده «واژه ناترازی مدت‌هاست که ورد زبان مسئولان مختلف شده است و از آن برای بیان مشکلات برق استفاده می‌شود، اما به نظر من با ناترازی مدیریتی مواجه شدیم که در همه‌ی حوزه‌های انرژی هم به آن دچار هستیم.»
او همچنین از تبعیض در خاموشی‌ها انتقاد کرده و گفته «در استان‌های جنوبی که اتفاقا بیش از هر جای دیگر در فصل گرما به برق نیاز دارند، ساعات خاموشی بیشتر از پایتخت و استان‌های شمالی است. بی‌عدالتی از همینجا شروع شده و بعد که به تهران رسیده، خاموشی‌ها از مناطق جنوب تهران آغاز شده است که این رفتار عدالت اجتماعی را مخدوش می‌کند.»
