در حالی که طی هفته‌های گذشته توفان گرد و غبار مناطق غرب، جنوب غرب و مرکز ایران را فراگرفته بود، اکنون گزارش‌هایی از افزایش میزان ریزگردها در استان مازندران منتشر شده است؛ ریزگردهایی که علت اصلی آن بادهای آلوده به گرد و غبار از ترکمنستان و عقب‌نشینی آب دریای مازندران عنوان می‌شود.
روزنامه «پیام ما» در گزارشی از افزایش گرد و غبار در استان سرسبز مازندران خبر داده و نوشته «شن‌های ساحل با پسروی دریا رطوبت خود را از دست می‌دهند و آب دریا که قبلاً تالاب‌های مهم استان‌های شمالی را سیراب می‌کرد، هر روز کم‌رمق‌تر از قبل می‌شود.»
داریوش عبادی دبیر شبکه تشکل‌های محیط زیست و منابع‌طبیعی مازندران به «پیام ما» گفته «در حال حاضر مسئله ریزگرد و غبار در استان‌های شمالی به دغدغه بدل نشده است، اما با شدت گرفتن عقب‌نشینی دریای کاسپین و خشکی تالاب‌‌ها در استان‌های شمالی باید دغدغه آینده را داشت.»
داریوش عبادی افزوده «ما نگران وضعیت میانکاله هستیم. بعضی تحقیقات می‌گویند این تالاب تا سال ۱۴۲۰ کاملاً خشک می‌شود و این، یعنی کانون بزرگی از ریزگرد ایجاد می‌شود که کیلومترها را درمی‌نوردد. این شرایط با پسروی آب دریای خزر پیش خواهد آمد و بسیاری از تالاب‌هایی که از آب این دریاچه تغذیه می‌کنند، دچار وضعیت سختی می‌شوند.»
او از بی‌نتیجه ماندن طرح‌هایی برای نجات میانکاله اشاره کرده و گفته «شوری خاک اطراف تالاب بالاست. درختان نمی‌توانند آنجا رشد کنند. اطراف تالاب هم درختی نیست. لایروبی هم انجام دادند، اما چندان جواب نگرفتند. برداشت از آب چاه در سال‌های اخیر بسیار بالا بوده است و درنتیجه سطح آب جاری کمی هم داریم. حتی صحبت از پمپاژ آب دریا به میانکاله هم مطرح شده است، اما ممکن است نتیجه مطلوبی نداشته باشد.»
جواد یعقوب‌زاده کنشگر و فعال محیط زیست مازندران که ساکن بابل است نیز به آلودگی ایجاد شده از سوی معادن اشاره می‌کند: «معادنی که در جاده هراز وجود دارند، از جمله دیگر منابع داخلی گرد و غبار برای مازندران هستند؛ معادنی که هر کسی که از آن جاده عبور می‌کند با دریایی از گرد و خاک‌شان مواجه می‌شود. طبیعی است که آن دریای گردوخاک با بادهای درون دره هراز به‌سمت پایین دست بیاید و طبیعتاً شهروندان آملی و بابلی را دچار چالش‌های خطرناکی کند.»
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی نیز گفته «سه کانون گرد و غبار در منطقه می‌تواند استان‌های شمالی کشور را تهدید کنند که عبارتند از کانون اول عراق و صحرای عربستان، کانون دوم بیابان‌های آسیای میانه و به‌خصوص قره‌قوم در ترکمنستان و کانون سوم بیابان‌های شمال‌غربی کشور.»
بر اساس توضیحات احد وظیفه «این توفان‌ها و گردوغبارها به راحتی به استانی مانند مازندران نمی‌رسد. گردوغبار پدیده سطوح پایین است و باید آنقدر خیزش داشته باشد که ارتفاعات البرز را رد کند. برای مثال اگر رطوبت کم شود، غبارها از شرق سوریه و عراق عبور می‌کنند و جریان سطحی شدید سبب خیزش گردوخاک می‌شود و این خیزش به تراز بالاتر هم می‌رسد و از شرق اردن و سوریه به مناطق بالاتر منقل می‌شود و به تراز سه هزار متر بالاتر از سطح دریا هم می‌رسد و ممکن است توسط جریان‌های جنوب‌غرب و غربی به سواحل خزر برسد.»
اینهمه در حالیست که از چند سال پیش کارشناسان نسبت به احتمال بروز پدیده گرد و غبار در استان‌های شمالی کشور از جمله استان مازندران که زمانی بهشت سبز ایران به شمار می‌رفت، هشدار داده بودند.
برای نمونه علی محمد شاعری نماینده پیشین بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی خردادماه سال ۱۳۹۵ هشدار داده بود که «ادامه کاهش تراز آبی میانکاله در مازندران این شبه‌جزیره را به کانون جدید ریزگردها در کشور تبدیل می‌کند و وضعیت کاهش آب در تالاب میانکاله بدتر از دریاچه ارومیه است. تراز آبی این تالاب نسبت به سال‌های پیش ۱۳۰ سانتیمتر کاهش یافته است، در حالیکه کاهش تراز آبی در دریاچه ارومیه ۸۰ سانتیمتر بود. باید برای جلوگیری از بروز بحران ریزگرد در این شبه جزیره ۶۸ هزار هکتاری اقدامات فوری و لازم انجام شود تا زمانی که میانکاله وارد بحران جدی و بروز مسائل غیر قابل پیشگیری و حاد نشده است، جلسات لازم برای خروج از این وضعیت تشکیل و تدابیر و راهکارهای لازم اندیشیده شود.»
هشدار درباره خطر «سستی زمین» در مازندران به دلیل گسترش فرونشست
کاهش سطح آب‌های زیرزمینی که به علت چهار دهه مدیریت نامطلوب منابع آبی کشور از سوی جمهوری اسلامی بحران‌زا شده، سبب درگیر شدن همه استان‌های ایران با پدیده فرونشست شده است. آخرین آمارها نشان می‌دهد از میان ۳۲ استان ایران تنها استان گلستان است که تا کنون پدیده فرونشست در آن نمایان نشده است.
علی بیت‌الهی عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی دی‌ماه گذشته با هشدار درباره خطر «سستی زمین» در استان مازندران اعلام کرد که برداشت نامتعارف آب از چاه‌ها و سفره‌های زیرزمینی در این استان طی سال‌های گذشته سبب فرونشست شدید زمین به ویژه در شرق این مازندران شده است.
با توجه به اُفت سطح آب زیرزمینی به ویژه در محدوده‌های شرقی استان مازندران (بنا به تأکید مسئولان آب استان) و آمارهای اعلامی و با توجه به نوع نهشته‌های آبرفتی در نوار بین کوهستان (جنوب)- ساحل (شمال) مازندران، وقوع و توسعه پدیده «فرونشست زمین»، به عنوان فرجام این پروسه در محدوده‌های شرقی استان، قابل انتظار است.
عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تأکید کرده بر اساس آخرین پردازش‌‌های انجام شده توسط «سازمان نقشه برداری کشور» در استان مازندران، مناطقی به وسعت تقریبی ۴۱۰۰ کیلومتر مربع در شرق استان مازندران و در نواحی شهری و اطراف گلوگاه، بهشهر، نکا، سورک، ساری، جویبار ،بابلسر، کیاکلا، قائمشهر (شاهی)، بابل، فریدونکنار، محمودآباد و آمل دچار فرونشست زمین است.
فرهاد خلردی مدیر وقت مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران در ۲۵ مرداد ۱۴۰۳ اعلام کرده که در پایان تیرماه سال ۱۴۰۳ سطح آب‌های زیرزمینی مازندران نسبت به پایان تیر ۳۰ سال پیش، ۹۴ سانتیمتر پایین‌تر رفته است. از نظر حجم آبخوان نیز کاهش ۱۶۶ میلیون متر مکعبی نسبت به دوره دراز مدت رخ داده است.
